Bazı filmler sadece kendi hikayesiyle kalmaz; insanı da kendi iç yolculuğuna çıkarır. Issız Adam’ı izlerken Ada ve Alper’in kısa ama derin aşk hikayesiyle beraber aşkın sadece duygulardan ve bağlanma kuramından ibaret olmadığını; aynı zamanda kişilik yapılarımızın da ilişkilerimizin seyrini belirlediğini fark ettim. Beş Faktörlü Kişilik Kuramı – nevrotiklik, dışadönüklük, açıklık, uyumluluk ve özdisiplin – bu iki karakterin davranışlarını anlamak ve bireysel farklılıkları görmek açısından faydalı olabilir.
Nevrotiklik: Kaygı ile Kaçışın Hikâyesi
Nevrotiklik kaygılı ya da sakin; güvensiz ya da güvenli; kendine acıma ya da kendinden memnuniyeti içeren bir kişilik faktörüdür. İnsanları duygusal kararlılık ve kişisel uyum üzerinden değerlendirir. Duygusal sıkıntı yaşayan ve duyguları aşırı değişiklik gösteren insanlar yüksek bir puan alır. Düşük puan alan insanlarda ise uyum ve sakinlik gibi özellikler görünür.
Alper karakteri, nevrotiklik düzeyi yüksek olarak gözlemlenebilir. Filmde, yalnız korkusu, bağlanma korkusu ve huzursuzluk onu kaçmaya itiyor. İlişkisinde içindeki “ya kaybedersem” hissi en mutlu anlarında bile onu uzaklaştırmaya doğru götürüyor.
Ada ise nevrotiklik düzeyi düşük bir yapıda. Sakin ve dengeli biri olduğu gözlemleniyor. Sevgisini göstermek, duygularıyla yüzleşmekten çekinmeyen bir karakter. İlişkide daha güven verici bir figür.
İlişkiler açısından bakıldığında, yüksek nevrotiklik genellikle yakınlığı zorlaştırır. Alper’in içsel fırtınaları, Ada’nın huzurlu dünyasını sarsar.
Dışadönüklük: Enerji ve Sakinlik Arasında
Dışadönüklük, kişinin sosyal ya da çekingen; eğlenceyi seven ya da ciddi; şefkatli ya da mesafeli olması olarak tanımlanabilir. Bu faktörün bir ucunda dışadönükler, diğer ucunda ise içedönükler bulunur. Dışadönük kişiler sosyaldir, aynı zamanda enerjik, bardağın dolu tarafını görürler, sıcakkanlı ve girişkendirler. İçedönük bireyler ise daha asosyal, enerjisi düşük, çekingen, bağımsız ve ağır adımlı olma eğilimindedir.
Alper dışadönüklüğü yüksek bir bireydir. Onun arkadaş çevresinin geniş olduğunu, gece hayatını sevdiğini ve yeni insanlarla tanışmaktan çekinmediğini görebiliriz. Onun için hayat enerjik ve hareketlidir.
Ada ise içedönük bir yapıya sahip. Sakinliği tercih eder. Hatta küçük ve sıcak bir dükkanda huzur bulmaya çalıştığını gözlemleyebiliriz.
Klasik bir söz vardır ya, zıt kutuplar birbirlerini çekermiş. Alper’e farklı gelen de Ada’nın güven verici dinginliğini; Ada ise Alper’in enerjik yapısını çekici ve farklı bulmaya başlar. Ancak şunu unutmamalı ki bu zıtlık uzun vadede çatışmaya sebep olabilir. Biri dinginliği ararken diğeri hareketliliği arayacaktır.
Açıklık: Yenilik ile Tanıdıklık Arasında
Açıklık faktörü hayalci ya da gerçekçi olmayı; çeşitlilik ya da sıradanlığı, bağımsızlığı ya da uysallığı tanımlar. Deneyimlere açık olmak anlamına gelir. Yüksek puan alan bireyler genelde gelenek dışı ve bağımsızdır. Düşük puan alanlar ise daha gelenekçi ve bilinen düzeni kabul etme eğilimindedir.
Alper, açıklık faktöründen yüksek puan alır. Çünkü filmde yemek, sanat ve farklı yaşam biçimlerine merak duyan bir yapıdadır. Hayat onun keşif alanıdır. Yeni şeyler denemekten ve gelenek dışı ilişkiler yaşamasından durumu anlayabiliriz.
Ada ise açıklığı daha düşük olan bir bireydir. Benzer rutinleri ve alışılmış bir düzeni vardır. Güvenli bağlar onun için daha değerlidir.
İlişkilerde bu farklar birbirini tamamlar gibi görünür. Alper, Ada’ya farklılıklar sunar; Ada ise Alper’e güveni. Filmde de göründüğü gibi bu farklar başta ahenkle devam etse de ilerleyen zamanlarda çatışma yaratmaya başlar. Çünkü Alper “yeni” şeyleri; Ada ise “tanıdık” şeyleri aramaya başlar.
Uyumluluk: Fedakârlık ve Benmerkezcilik
Uyumluluk, yumuşak kalp ya da katı; güvenen ya da şüphe duyan; yardımcı ya da iş birliği yapmayan gibi özellikler barındırır. Yüksek puan alan kişiler şefkatli, güvenilir ve yardım etmeyi sever. Düşük puan alanlar ise kuşkuludur ve inandıkları şeyler için tartışmayı göze alabilirler.
Ada, uyumluluğu yüksek bir karakterdir. İlişkisinde yumuşak kalpli, güven duyan, yardım etmeyi ve emek vermeyi sever. Şefkatli ve fedakâr bir yapıya sahiptir.
Alper ise kuşkucu, katı ve bireysel bir yapıdadır. Ben merkezli olduğu ve inançları sarsılınca dile getirebildiği görülür.
İlişkide dengeyi bozan bir etkendir. Başlarda Ada’nın fedakâr ve uyumlu yapısının ilişkiyi taşıdığı ancak tek taraflı çabanın yıpratıcı olduğu açıkça görülür. İlişkilerin kendi dinamiği vardır ve kendi içinde bir uyum, alma-verme dengesi yakalar. Ancak bu denge bozulduğunda ilişki de yara almaya başlar.
Öz Disiplin: Düzen ile Dağınıklık Çatışması
Muhteşem Beşli’nin son faktörü olan öz disiplin, düzenli ya da düzensiz; dikkatli ya da dikkatsiz; kendini disipline edebilen ya da zayıf iradeli olmakla ilgilidir. Aslında bu faktör, ne kadar kontrol ve disiplin sahibi olduğumuzu gösterir. Yüksek puan alan kişiler tahmin edildiği gibi düzenli, planlı ve kararlı olur. Düşük puan alanlar ise dikkati kolay dağılan ve güvenilmez kişilerdir.
Ada, öz disiplin açısından daha iradelidir. Düzenli bir yaşamı vardır, ilişkisinde sorumluluk alır ve kararlarının arkasında durur. Alper ise plan yapmaktan kaçar, anda yaşamayı sever ve uzun vadeli sorumluluklardan uzak durmayı tercih eder.
İlişkilerde bu durum, özgür kalma arzusu ve geleceğe yatırım yapma alanlarında çatışmaya sebep olabilir.
Issızlığımızla Yüzleşmek
Alper ve Ada’nın aşk hikayesinde de gördüğümüz gibi ilişki sadece duygularla ilerlemez. Birini çekici bulabilir, ona karşı ilgi hissedebiliriz. Ancak ilişkiler kişilik yapılarından beslenir. “Neden anlaşamıyoruz?” sorusunun cevabı kişilik yapılarında gizli olabilir.
Issız Adam bize şunu fısıldar: gerçek bağlanma, sadece karşımızdakine değil, kendi kişiliğimizin gölgelerine de bakabilme cesaretiyle mümkündür. Belki de hepimiz biraz Ada’yız, biraz da Alper. Önemli olan, kişilik farklılıklarımızı anlamak ve bu farkların ilişkilerde nasıl bir dans yarattığını görebilmektir.
