Yeni Bir Yolculuğa Çıkarken
Sevgili anne ve baba adayları, evlat edinmek, bir çocuğun hayatına dokunmanın en anlamlı yollarından biridir. Ama biliyorum ki aklınızda birçok soru var: “Acaba bana güvenecek mi?”, “Ben yeterince iyi ebeveyn olabilir miyim?”, “Ya yanlış yaparsam?” Emin olun, bu sorular yalnızca sizin aklınıza gelmiyor; pek çok evlat edinen ya da edinmeyi düşünen aile aynı kaygıları yaşıyor (Yörükoğlu, 2018). İşte bu makale, size yalnız olmadığınızı hatırlatmak ve bu yolculukta rehberlik etmek için hazırlandı.
Çocuğun Duygusal Dünyasını Anlamaya Çalışın
Evlat edinilen çocukların bir kısmı hayatlarının erken döneminde kayıplar yaşamış olabilir. Bu kayıplar, onların iç dünyasında kimi zaman güvensizlik, kimi zaman da “Terk edilir miyim?” kaygısı yaratabilir (Soylu, 2017). Böyle zamanlarda çocuğunuzun en çok ihtiyaç duyduğu şey sizin sabır ve anlayışınızdır.
Düşünün, yeni bir eve girdiğinizde önce etrafı gözlemlersiniz, sonra yavaş yavaş rahatlamaya başlarsınız. Çocuğunuz için de durum çok benzer. Ona güvenli bir liman olduğunuzu göstermek için küçük şeyler çok kıymetlidir. Sarılmak, gözlerinin içine bakarak “Seni seviyorum” demek ya da günün sonunda birlikte masal okumak. Bunların hepsi çocuğunuza artık güvendesin mesajı verir.
Pratik Öneriler:
• Her gün en az 10 dakika sadece çocuğunuzu dinleyin.
• “Seni anlıyorum” gibi empatik cümleler kurun.
• Resim ya da oyun yoluyla duygularını ifade etmesine fırsat verin.
Güvenli Bir Alanı ve Güvenli Bir Bağlanmayı İnşa Edin
Güven bir günde oluşmaz, güven için zamana ve sabra ihtiyaç vardır. Yani çocuğunuz size adım adım yaklaşır, siz de sabırla ve sevgiyle ona yaklaştığınızda görünmez ama çok güçlü bir bağ kurulur. Bağlanma teorisinin kurucusu Bowlby’ye (2012) göre, güvenli bağlanma çocuğun ilerideki tüm ilişkilerinin temelini oluşturur.
Günlük birlikte geçirilen zamanlar ise bu bağın iplerini oluşturur. Örneğin, akşam yemeklerini birlikte yemek ya da her sabah aynı sevgi sözcükleriyle güne başlamak, çocuğunuza güvenli bir alan sunar. Ayrıca verdiğiniz sözleri tutmanız da çok önemlidir. Çünkü yerine getirilmeyen bir söz, çocuğun kalbinde büyük hayal kırıklığı yaratabilir.
Pratik Öneriler:
• Günlük rutinler oluşturun (ör. akşam masal saati).
• Küçük sözlerinizi bile mutlaka yerine getirin.
• Sarılmayı ihmal etmeyin ama onun sınırlarına saygı gösterin.
Geçmişin İzlerini Silemezsiniz Ama Sabırlı Olun ve Onu Anlamaya Çalışın
Bazı evlat edinilen çocukların geçmişinde zorlu deneyimler olabilir. Bu, onların davranışlarında öfke patlamaları, içine kapanma ya da terk edilme korkusu olarak kendini gösterebilir (Çetin & Karakaya, 2020). Böyle durumlarda cezalandırmak yerine, “Acaba bu davranışın arkasında hangi duygu var?” diye düşünmek çok daha iyileştirici olur.
Unutmayın, çocuğunuzun her davranışı aslında bize bir şey anlatır. Sizin göreviniz ise o mesajı sabırla dinlemek ve anlamaya çalışmaktır.
Evlat Edinildiğini Ne Zaman Söylemelisiniz?
Pek çok aile bana aynı soruyu soruyor: “Çocuğuma evlat edinildiğini ne zaman söylemeliyim?” Cevap aslında net: Ne kadar erken, o kadar iyi (Karataş, 2015). Çünkü çocuk kendi hikâyesini sizden duyduğunda, kalbinde yer eden bağ güvenle büyür.
Okul öncesi dönemde, “Sen başka bir annenin karnından geldin ama bizim kalbimize seninle bağlandık” gibi sade, sevgi dolu ifadeler yeterlidir (Bilge & Akçay, 2018). Çocuğun yaşı ilerledikçe detaylar yavaş yavaş eklenebilir. Burada önemli olan bilgiyi saklamamak ve çocuğun merak ettiklerinde açık olmaktır.
Pratik Öneriler:
• Çocuğunuz sorarsa ertelemeyin, yaşına uygun şekilde cevaplayın.
• “Tek seferde söylenip biten” değil, gelişime göre tekrar tekrar konuşulan bir süreç olduğunu unutmayın.
• Gerekirse bir çocuk psikoloğundan rehberlik alın.
Aile İçi İletişimi Güçlendirin: Sen Dili Yerine Ben Dilini Kullanın
Sağlıklı bir iletişim, çocuğunuzun aidiyet duygusunu besler. “Neden böyle davrandın?” gibi yargılayıcı cümleler kurmak yerine “Bu davranışın beni etkiledi.” gibi kendi duygularınızı ifade eden cümleler kullanmak, çocuğun kendini suçlu hissetmeden iletişim kurmasını sağlar (Kılıçarslan, 2021).
Ailece yapılan, örneğin birlikte yemek yemek, oyun oynamak ya da yürüyüş yapmak gibi küçük aktiviteler hem bağı güçlendirir hem de çocuğun kendini daha rahat ifade etmesine yardımcı olur.
Pratik Öneriler:
• Günlük sohbetlerde “Bugün seni en çok mutlu eden şey neydi?” diye sorun.
• Çocuğunuzu davranışıyla ayırın, kişiliğini asla eleştirmeyin.
• Ailece küçük ritüeller yaratın.
Profesyonel Destekten Yararlanın
Evlat edinme süreci sadece çocuğun değil, sizin de sınavınızdır. Bazen yetersizlik hissi, bazen de toplumdan gelen baskılar zorlayıcı olabilir. İşte tam da bu yüzden kendi psikolojik dayanıklılığınızı korumanız çok önemlidir (Gürel, 2019).
Unutmayın, bu yolculukta yalnız değilsiniz. Türkiye’de Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, evlat edinen ailelere danışmanlık hizmetleri sunuyor (Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, 2022). Bunun yanında psikologlardan, aile danışma merkezlerinden ve sivil toplum kuruluşlarından destek almak süreci kolaylaştırır.
Kısacası sevgili anne ve babalar, evlat edinmek yalnızca bir çocuğu sahiplenmek değil, aynı zamanda onunla birlikte yeniden büyümek demektir. Zorluklar elbette olacaktır. Ama sabır, sevgi ve güven ile o zorluklar birer basamağa dönüşecektir. Ve göreceksiniz ki, biyolojik bağlar değil, kalpten kurulan bağlar bir aileyi aile yapar.
Kaynakça
• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2022). Evlat edinme hizmetleri. https://www.aile.gov.tr
• Bilge, A., & Akçay, A. (2018). Evlat edinme sürecinde aile-çocuk iletişimi. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 3(2), 87-102.
• Bowlby, J. (2012). Bağlanma. (Çev. V. Ataman). Pinhan Yayıncılık.
• Çetin, F., & Karakaya, H. (2020). Evlat edinilen çocukların uyum sürecinde yaşanan güçlükler. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 27(2), 145-153.
• Gürel, H. (2019). Evlat edinen ailelerin psikososyal uyum süreçleri. Aile Psikolojisi Dergisi, 5(1), 34-48.
• Karataş, Z. (2015). Evlat edinme sürecinde psikososyal boyutlar. Aile ve Toplum, 11(6), 45-60.
• Kılıçarslan, F. (2021). Aile içi iletişim becerileri ve çocuk gelişimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Soylu, N. (2017). Evlat edinme sürecinde çocuğun ruhsal ihtiyaçları. Türk Psikoloji Yazıları, 20(40), 23-36.
• Şenol, H. (2020). Evlat edinilen çocuklarda kimlik gelişimi ve ebeveyn tutumları. Psikoloji Çalışmaları Dergisi, 40(1), 112-130.
• Yörükoğlu, A. (2018). Çocuk ruh sağlığı. Özgür Yayınları.
