Bir çocuk oyun oynuyorsa, bu yalnızca eğlenmenin bir göstergesi değildir. Bazen oyun fark edilmese de, gün yüzüne çıkmamış hislerin yorumlanmasıdır. Çocuklar, duygularını yetişkinlerin aktardığı gibi aktaramazlar; ancak ebeveynler rol model olarak, dinleme becerilerini geliştirmelerine yardımcı olarak veya duygularını ifade etmelerine fırsat tanıyarak bu süreci destekleyebilirler. Konuşmakta zorlanan ya da sessizliğiyle dikkat çeken çocukların, oyun aracılığıyla aslında iç dünyalarındaki söylemek istedikleri duyguları olduğunu fark edebiliriz.
Oyun sırasında seçtikleri oyuncaklar, oyuncaklarla kurdukları dünyada yaşattıkları sahneler, bize çok şey anlatır. Oyun, sadece belirli yaş gruplarındaki sıradan bir zaman geçirme aracı olarak görülmemelidir; oyun, kendini gerçekleştirme, ifade etme ve iyileşme yoludur. Oyun terapisi, çocuğun gizlediği karanlık duygularına ışık tutarak gün yüzüne çıkarmaya yardımcı bir yöntemdir. Bu yazı, oyun terapisinin çocukların duygusal dünyasına nasıl ışık tuttuğunu anlamak için kaleme alınmıştır.
Oyun Terapisinin Önemi ve İşlevi
Oyun terapisi, çocuğun ruhsal yapısını yakından tanımak için kullanılan en etkili yöntemlerden biridir. 2-12 yaş grubu için tercih edilir; her yaş aralığına uygun terapi yöntemi seçilir. Çocuğun dış dünyada algıladığı her şeyin iç dünyasında nasıl anlamlandırıldığı önemlidir. Bu süreci anlamanın en iyi yolu, oyuncaklar ve oyun aracılığıyla mümkündür.
Oyunun terapötik gücü, çocuğu hayata hazırlar; çevresiyle iletişimini güçlendirir, sosyal becerisini geliştirir, kendini tanımasını ve gerçekleştirmesini sağlar. Çocuk başından geçen bir olayı, yaşadığı sıkıntı ve stresi, gündelik hayatını ve ailesini oyunla canlandırma yoluyla bizlere aktarır.
Oyun Terapisinin Ortaya Çıkışı
Peki, oyun terapisi nasıl ortaya çıkmıştır?
Küçük Hans ile gerçekleştirdiği çalışma sayesinde Sigmund Freud’un oyun fikrini psikoterapiye sokmasıyla başlamıştır. Asıl adı Herbert Graf olan Küçük Hans, 5 yaşında bir çocuktu. Hans’ın en bilinen özelliği at fobisiydi (ata binmekten, atların kendisine zarar vereceğinden korkuyordu). Freud, bu fobinin Oidipus kompleksi ile ilişkili olduğunu düşündü. Küçük Hans’ın babasına karşı kıskançlık ve annesine karşı yoğun sevgi hissettiğini; bu duyguların bilinçdışı çatışma yarattığını belirtti.
Freud, at korkusunu aslında babasına duyduğu korkunun bir yansıması (sembolik aktarımı) olarak yorumladı. Küçük Hans vakası, çocuğun kendi oyunları, hayal gücü ve konuşmaları üzerinden iç dünyasının anlaşılabileceğini gösteren ilk örneklerden biridir. Freud’dan sonra Hermine Hug-Hellmuth, Melanie Klein, Anna Freud, Carl Rogers ve Virginia Axline gibi öncüler de oyunun önemini vurgulamışlardır.
Oyun Terapisine Ne Zaman Başvurulur?
Oyun terapisi, birçok farklı durumda başvurulabilecek bir destek yöntemidir.
Davranış problemleri, travmatik deneyimler, kardeş kıskançlığı, dikkat dağınıklığı, uyum problemleri, yemek yeme, uyku ve tuvalet problemleri, psikiyatrik ve tanısal destek amaçlı tercih edilebilir.
Çocuklar yaşadıkları duyguları çeşitli oyuncaklara yansıtmaya başlar; onlarla senaryolar kurarak duygularını çözümlemeye başlarlar. Sinir, stres ve saldırganlığın yerini daha iyi duygular alır. Unutmamak gerekir ki çocuklar gidecekleri yolu her zaman bilirler. Onlara güveni yitirmemek, gerekli desteği sağlamak ve zaman tanımak, sürecin temelidir.
Oyun terapisine başlamış olan bir çocuk tek başına başlamaz; çocukla birlikte ailesi de aslında bir terapi sürecine girmektedir. Ailenin ve terapistin ortak yürüttüğü bu terapi, çocuğu daha iyiye taşıyacaktır.
Aile ve Oyun Terapisi: Bahçıvan Analojisi
Çocuğu bir tohum, evi bir bahçe, aileyi ise birer bahçıvan olarak düşünelim. Boş bir bahçede ilk yapılacak şey, etraftaki çöpleri ve zararlı otları temizlemektir. Evinizdeki kavgalar, yüksek sesler ve çocuğunuzu olumsuz etkileyebilecek diğer unsurları elinizden geldiğince ortadan kaldırmalısınız.
Daha sonra tohum ekilir ve su verilmelidir. Bu, çocuğunuza iyi deneyimler kazandırmak, gerekli duygusal güveni ve desteği sağlamaktır. Siz su vermeye devam ettikçe tohum filizlenmeye başlar. Tohumun nasıl filizlendiği, ne kadar sağlıklı büyüyeceği; bahçıvanın ilgisine, sabrına ve sevgisine bağlıdır.
Zamanla ve sabırla bakımını yaptığınız tohum, çeşitli meyveler ve çiçekler olarak size geri dönecektir. Oyun terapisi, aileye bahçıvanlık becerilerini hatırlatır.
Filial Terapi: Aile Katılımının Önemi
Ebeveynlerin de oyuna katıldığı terapi çeşitleri vardır. Gerekli görüldüğü durumlarda bu terapilere başvurulabilir. Örneğin, Filial Terapi.
Filial terapi, 1960’lı yıllarda Bernard ve Louise Guerney tarafından geliştirilmiştir. Amacı, ebeveynleri çocukların terapötik süreçlerine dahil etmek, ebeveyn-çocuk arasında güven ve destek bağı kurmaktır. Oyun seanslarında duygusal güven sağlanır ve ebeveynlerin çocuklarını daha iyi anlamaları kolaylaşır. Evde uygulanabilir olması, ilişkinin devamlılığı açısından önemlidir.
Sonuç
Oyun terapisi, çocuğun gelişiminde önemli bir role sahiptir. Çocuğun dünyayı keşfetmesine, duygularını anlamasına ve sağlıklı baş etme becerileri geliştirmesine destek olur. Bu nedenle yalnızca bir terapi yöntemi değil; aynı zamanda çocuk gelişiminin doğal bir tamamlayıcısıdır.
Kaynakça
Guerney, B. Jr. (1964). Filial therapy: Description and rationale. Journal of Consulting Psychology, 28(4), 304–310.
