Çocuklarına en uygun rehberliği yapma ve en iyi geleceği sunma çabasında olan pek çok ebeveyn, zaman zaman aşırı koruyucu olma ve kontrol etme eğilimi göstermektedir. Günümüz dünyasının ebeveynlik anlayışlarından biri olan “helikopter ebeveynlik“, ebeveynlerin çocuklarının hayatını aşırı düzeyde kontrol etmesi ile karakterize edilen bir ebeveynlik tarzıdır. Helikopter ebeveynlerin, adeta bir helikopter gibi çocuğun etrafında sürekli dönerek her anına müdahale etmeye ve onları potansiyel tehlikelerden uzak tutmaya çalışmaları çocuğun bireysel gelişimini olumsuz şekilde etkileyebilir (Cook Counseling & Consulting, n.d.). Bu tür ebeveynler, çocuklarını kendilerinden bağımsız bir birey olarak görmekte çoğu zaman zorlanırlar. Bu durum, onların günlük ifadelerine de yansır. Örneğin, bir başkasıyla konuşurken “Biz bugün okula başladık” ya da “Biz bugün karnemizi aldık” gibi çoğul özneler kullanarak çocuğun yerine konuşmayı tercih ederler.
Helikopter Ebeveynlerin Özellikleri
-
Çocuğun bakımında aşırı kontrolcü ve mükemmeliyetçi bir tutum sergilerler ve çocuktan yüksek başarı beklerler.
-
Çocuğun hayatıyla ilgili en doğru kararları sadece kendilerinin verebileceğine inanırlar.
-
Çocuğun yapabileceklerini yapmasına fırsat tanımazlar, işleri genellikle kendileri üstlenirler.
-
Çocuğun bakımında yetersiz olabilme düşüncesi sebebiyle gereksiz yere kaygı yaşarlar.
-
Çocuğun boş zamanlarını sürekli etkinliklerle doldurarak onun sıkılmasına izin vermezler ve ödevlerini bile kendileri yapmaya çalışırlar.
-
Okulda yaşanan sorunları aşırı tepkiyle dile getirip öğretmenleri ve diğer aileleri rahatsız edecek şekilde şikayet ederler, problemleri çocuğun yerine çözmeye çalışırlar.
-
Çocuğun çevresindekilerle kurduğu iletişime müdahalede bulunurlar.
-
Çocuğa kısa süreli bile olsa ulaşamadıklarında panik olurlar.
Helikopter Ebeveynin Çocuk Üzerindeki Etkileri
Sürekli olarak ebeveyn gözetimi altında olan çocuklar, özgüven gelişiminde olumsuz olarak etkilenerek kendi bireysel yeteneklerine güvenmekte zorluk yaşarlar (Soenens & Vansteenkiste, 2010). Çocuklar sorunlarını kendi başlarına çözme fırsatı bulamadığı için problem çözme becerilerinin gelişmesi de engellenir. Bu da bağımsız hareket etme ve karar alma yetilerinin zayıflamasına neden olur. Üstelik, helikopter ebeveynlerin çocukları akranlarıyla ilişkilerinde çekingenlik yaşayabilir ve sosyal becerileri gerileyebilir. Sürekli denetim ve yüksek beklentiler, çocuklarda kaygı ve stres seviyelerinin artmasına da yol açmaktadır. Bu etkenler, çocuğun psikososyal gelişimini olumsuz şekilde etkileyerek sağlıklı birey olma sürecini olumsuz yönde etkileyebilir. Ayrıca, yemek yeme, uyuma, tuvalete gitme ve ödev yapma gibi temel ihtiyaçlar ve beceriler, çocukluk döneminde ebeveynler tarafından sürekli karşılandığında, çocuk kendi öz bakım becerilerini yeterince geliştiremez. Bu şekilde yetişen bireyler, gelecekteki eş seçiminde anne ya da babasına benzeyen ve kendi ihtiyaçlarını karşılayabilecek bir partner tercih etme eğiliminde olabilir (Gökkuşağı Koleji, 2023). Ek olarak, yapılan araştırmalar, helikopter ebeveynlere sahip çocukların yetişkinlik dönemlerinde depresyon, bağımlı kişilik özellikleri ve narsistik eğilimler gibi psikolojik problemlerin gözlemlendiğini ortaya koymuştur (Kouros et al., 2020; Otway & Vignoles, 2006).
Çocukluk Dönemlerinde Gözlemlenen Bazı Etkiler ise Şunlardır:
-
Bu çocuklar yaşıtlarına kıyasla daha sessizdir.
-
Akranlarıyla iletişim kurmakta güçlük yaşarlar.
-
Sorumluluk üstlenmekten kaçınırlar ve genellikle görevleri için ebeveynlerine danışırlar.
-
Arkadaşlarıyla oyun veya sosyal etkinliklere katılma konusunda isteksiz davranabilirler.
Sağlıklı Sınırlara Öncelik Veren Destekleyici Bir Ebeveyn Nasıl Olunur?
-
Müdahaleyi değil, rehberliği seçin.
Çocuğunuz bir problemle karşılaştığında hemen çözüm üretmek yerine, ona çözüm yollarını sormayı deneyin. “Bunu çözmek için neler yapabilirsin?” sorusu, çocuğun düşünme becerilerini geliştirir. -
Hatalarını ve başarısızlıklarını kabul edin.
Çocuğunuzun hataları ve başarısızlıkları da onların gelişiminin bir parçasıdır. Her zaman mükemmel ya da en doğru olanı yapmasını beklemeyin. Öğrenmek, hata yapmak ile başlar; bu yüzden hata yapmalarına izin verin. -
Kaygılarınızı yönetin.
Ebeveyn olarak geçmişte yaşadıklarınız ya da gelecekle ilgili korkularınız, çocuğunuzun yaşamını kontrol etmek istemenize sebep olabilir. Bu noktada kendinize şu soruyu sorabilirsiniz: “Bu karar gerçekten çocuğumun ihtiyacı mı, yoksa kendi kaygılarım mı bu şekilde davranmamı istiyor?” -
Sorumluluk verin.
Çocuğunuzun yaşına uygun sorumluluklar verin. Bu, onun bağımsızlık gelişimini desteklerken bireysel kimlik oluşumuna katkı sağlar. Ayrıca, özgüven kazanmasında da yardımcı olur. -
Duygusal bağ ‘‘kontrol etmek’’ değildir.
Çocuğunuzla güçlü bir bağ kurmak onun bireyselliğine saygı göstermeyi de içerir. Sağlıklı bir ilişkinin temeli, çocuğun kendi tercihleri ve sınırları olduğunu kabul etmektir.
Sonuç olarak, ilgili ama sınırlarını bilen ebeveynlik tutumları, çocuklarınızın bireyleşmesine olanak tanırken rehberliğe ihtiyaç duydukları anlarda destek olmayı içerir.
KAYNAKÇA
Bannayeva, A., & Sarandöl, A. (2025). Helikopter ebeveynlik: Bir gözden geçirme
[Helicopter parenting: A review]. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar / Current Approaches in
Psychiatry, 17(2), 272–282. https://doi.org/10.18863/pgy.1484671
Cook Counseling & Consulting. (t.y.). Understanding the characteristics of helicopter parents.
Cook Counseling & Consulting. https://cookcounselingandconsulting.com/understanding-the-
characteristics-of-helicopter-parents/
Gökkuşağı Koleji. (2023, 27 Nisan). Helikopter ebeveynlik ve çocuk gelişimine etkileri.
https://gokkusagi.k12.tr/helikopter-ebeveynlik-ve-cocuk-gelisimine-etkileri/
HiDoctor. (2024, 27 Ocak). Helikopter ebeveynlik nedir, nasıl olur? Özellikleri nelerdir?
Helikopter Ebeveynlik Nedir, Nasıl Olur? Özellikleri Nelerdir?
Kouros, C. D., Pruitt, M. M., Ekas, N. V., & Kiriaki, R. (2020). Helicopter parenting, self-
esteem, and depressive symptoms in college students: The role of parental autonomy support.
Journal of Child and Family Studies, 29(3), 806–816. https://doi.org/10.1007/s10826-019-
01570-1
Otway, L. J., & Vignoles, V. L. (2006). Narcissism and childhood recollections: A quantitative
test of psychoanalytic predictions. Personality and Social Psychology Bulletin, 32(1),
104–116. https://doi.org/10.1177/0146167205279907
Segrin, C., & Flora, J. (2019). Family communication. Routledge.
Schiffrin, H. H., Liss, M., Miles-McLean, H., Geary, K. A., Erchull, M. J., & Tashner, T.
(2014). Helping or hovering? The effects of helicopter parenting on college students' well-
being. Journal of Child and Family Studies, 23(3), 548–557.
Soenens, B., & Vansteenkiste, M. (2010). A theoretical upgrade of the concept of parental
psychological control: Proposing new insights on the basis of self-determination theory.
Developmental Review, 30(1), 74–99. https://doi.org/10.1016/j.dr.2009.11.001
