Hiç yeni bir sevgilin olduğunda birden eski sevgilinin gözünde daha kıymetli olduğunu hissettin mi?
Peki, yanındayken neden kıymetini bilmedi?
Kıymet bilmemek aslında hem romantik ilişkilerde hem de günlük yaşamda sıklıkla gözlemlediğimiz bir durumdur. Gelin buna biraz yakından bakalım.
Kıymet Bilmeyen İnsan Neden Bilmez?
Beyin alışır. Çoğu zaman insanlar alıştıkları şeyin değerini göremezler. Çünkü beyin tekrar eden şeye alışır. Buna psikolojide “hedonik adaptasyon” denir. İnsan tekrar eden ve hep gördüğü şeye alışıyor. İlk baştaki heyecanını kaybediyor. Yani beyin yeni olan bir şeye dikkat kesilirken sürekli gördüğü bir şeyde aynı değeri görmeyebiliyor. Bu senin değerini azaltan bir şey olamaz; sadece beynin “yeni olana odaklan” eğiliminin yansımasıdır.
Duygusal açıdan olgun değildir. Kimi zaman kişi, kendi içindeki duygusal olgunlaşmamışlık yüzünden kıymet bilmez. Yani elindekinin değerini anlayacak kapasitesi yoktur.
Peki duygusal olgunluk nedir?
Duygusal olgunluk, kişinin kendi duygularını fark edebilmesi ve bunları yönetebilmesidir.
Bazı insanlar da kendi değerini bilmediği için, başkasının değerini fark edemez. İç dünyasında “ben değersizim” inancı varsa, karşısındakini de gözünde “değersiz” olarak görür. Bu yüzden kıymet bilmek, aslında önce kendine kıymet verebilen birinin yapabileceği bir iştir.
Kendi Değerini Bilmeyen Bir Kişiyi Nasıl Tanırsın?
Kişinin kendi değerini bilmemesi, aslında “öz-değer” duygusunun zayıf olmasından kaynaklıdır.
Peki böyle bir insanı ilişkide nasıl tanıyabilirsin:
-
Onaya fazlaca ihtiyaç duyar: Değerini başkalarının takdirine, sevgisine ya da ilgisine bağlar.
-
Sınır koymaktan hoşlanmaz: “Hayır” diyebilmek onun için fazlasıyla zordur. Sevilmek ya da kabul görmek için kendi ihtiyaçlarını kolaylıkla arka plana atar. Tabi bunu bilinçli olarak yapmaz.
-
Kendini başkalarıyla kıyaslar: Her zaman kendisinden daha iyi, daha başarılı, daha güzel ya da daha mutlu birisini bulup kendini yetersiz ve değersiz hissedebilir.
-
İçten içe sevgi ve iyiliği hak etmediğini düşünebilir: Başkaları ona iyi davrandığı zaman bunu garipser ve aslında hak etmediğini düşünür.
Yani kısacası içten gelen bir “ben değerli ve önemliyim” duygusunu yaşayamaz ve dışarıdan onay bekler.
Kıymeti Bilinmeyen İnsan Neden Kalır?
Peki kıymetinin bilinmediği bir ilişkide kalmana neler sebep olabilir?
-
Temel ihtiyaçlar: Çoğu insan için görülmek ve sevilmek çok temel bir ihtiyaçtır. Bazen bu ihtiyaç uğruna kişi, değer görmediği ilişkide bile kalabilir. “Yalnız olmaktansa burada olmam iyidir” der.
-
Değersizlik döngüsü: Kişi kendi değerinin bilincinde değilse başkasından değer ve onay görmeyi bekler. Göremediğini fark ettiğinde kırılır ama gidemeyebilir.
-
Ayrıca umudu vardır: “Belki bir gün kıymetimi anlar” diye kalır. Ama çoğu zaman bu umut gerçekleşmemiş bir hayal olarak kalır.
Ne Yapmalı? Değersizlik Döngüsü Kırılabilir Mi?
Bu döngüyü kırmak önce farkındalıkla başlar:
-
Öz-değer günlüğü tut: Her gün “Bugün kendimde değerli bulduğum 3 şey” + “Bunun kanıtı” yaz. 2 hafta boyunca tekrar et. Beynin kanıta bakarak ikna olma eğilimi vardır. Eğer kendin bulmakta zorlanıyorsan yakın olduğun birisi sana baktığında neler görürdü bunları düşün.
-
Kırmızı çizgilerin olsun: “Görülmediğimi duyulmadığımı hissettiğimde önce kendimi ifade ederim eğer tekrarlanırsa mesafe koyarım.” (Mesafe koymakta zorlandığını hissediyorsan öz-değer çalışmalarına tekrar dön.)
-
Sınır cümlelerin olsun: “Değersiz hissettiğimde geri çekilip kendime alan açmam gerekiyor.” ya da “Hak ettiğim şey ‘emek’ ve ‘süreklilik’, bunu göremediğimde bu ilişkide kalamam.”
-
Değersizlik döngüsü soruları: Burada kalmamı sağlayan ihtiyacım ne? Bana ne anlatıyor? Bu ihtiyacı ben nasıl karşılayabilirim? Bu soruları haftada bir kez tekrarla. “Burada kalmamın bedeli/yararı” diye iki sütun yap ve dürüstçe yaz.
-
Sosyal medya sınırlaması: Sosyal medyada eski partnerini takip ediyorsan takip etmeyi bırakmak ya da sık sık profiline girmeyi engellemek de kıyas ve değersizlik döngüsünü kırmayı destekler. Tetikleyen şeyi sınırlandırmak duygu düzenlemene yardımcı olur.
Sonuç
Kendi değerini bil ki ne sana kıymet vereni üz ne de kıymetinin bilinmediği yerde kalarak kendine haksızlık et.
Kıymetinin bilinmesi bir şans işi ya da bir denk geliş meselesi değildir. Kendi kıymetini bilmek, öncelikle senin yapacağın bir şey ve ondan sonrası ise bir uyum meselesidir.
Kendi değerini bilmek uzun bir yolculuk; kolay değil ama mümkün. Kendine bu yolculuk için alan açmak yapabileceğin en önemli şeylerden birisi olacaktır.
Kaynakça
-
Cüceloğlu, D. (1996). İnsan insana. Remzi Kitabevi.
-
Lyubomirsky, S. (2010). The how of happiness: A scientific approach to getting the life you want. Penguin Press.
-
Brown, B. (2010). The gifts of imperfection: Let go of who you think you’re supposed to be and embrace who you are. Hazelden Publishing.
