Psikoterapi, başta psikopatolojik hastalıklar olmak üzere kişilerin günlük hayatta yaşadığı problemlerin sağaltımı için bilimsel olarak faydası gösterilmiş bir tedavi yöntemidir. Freud’un psikanalizi ortaya koymasından sonra birçok modern psikoterapi yöntemi geliştirilmiş ve bunlar hastalıkları tedavi etmek amacıyla bilimsel olarak araştırılmış ve günümüzde de psikolojik rahatsızlıkları yaşayan kişilerin en sık başvurduğu yöntemlerden biri olmuştur.
Buna karşın günümüzde halen toplum içinde etkisi tartışılmakta ve toplum, nasıl bir değişim sağladığıyla alakalı yeterince bilgilendirilmiş durumda değildir. Bu yazının amacı psikoterapinin etkisiyle ilgili bilimsel araştırmaları ortaya koymak ve hem ruhsal hem de biyolojik düzeyde yaptığı değişiklikleri açıklamaktır.
Psikoterapi Ekolleri Neyi Amaçlar?
Modern psikoterapinin doğumuyla onlarca farklı psikoterapi yöntemi bulunmuştur. Bunlardan en temellerini açıklamak gerekirse bunlar psikanaliz, bilişsel davranışçı terapi ve hümanistik terapidir.
-
Psikanaliz: Analistler, serbest çağırışım ve yorumlama yoluyla danışanın bilinçdışında bastırılmış motivasyonlarının ve anılarının günümüzde yaşadıkları problemlerin altyapısını oluşturduğunu fark etmelerini sağlarlar. Bu farkındalık onların çözülemeyen içsel çatışmalarını çözmelerini ve hayatlarındaki problemleri çözmek için daha adaptif yollar bulmalarını sağlar.
-
Hümanistik terapi: Danışanla terapistin arasındaki bağı kullanarak kişilerin iyileşmesini amaçlar.
-
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Öğrenme teorisinden yola çıkarak kişilerin davranışlarına yol açan bilişsel süreçleri inceler ve bu sayede hastalıklara yol açan düşünceleri değiştirerek davranışı da iyileştirmeye çalışır (Carr, 2007).
Psikoterapi Ne Kadar Etkilidir?
Psikoloji, bilimsel çalışmalarla geliştirilen bir bilim dalıdır ve aynı şekilde psikoterapötik yöntemler de toplumsal yarar göz önünde bulundurularak bilimsel süreçlerle araştırılarak faydası ortaya konur.
147 tane araştırmanın incelenmesi sonucunda bütün psikoterapi türlerinde, terapi alan depresyon tanılı danışan grubunun, psikoterapi almayan gruba göre depresyon semptomlarında düşüş gözlemlenmiştir. 20 seanslık kısa terapi türlerinde bile depresyon semptomlarında düşüş yaşandığı belirlenmiştir.
14 tane çalışmada 705 katılımcı gözlemlendiğinde 55 yaş üzeri kişilerde de psikoterapinin efektif olduğu bulunmuştur. Psikoterapinin sadece daha hafif depresyonlarda etkili olduğu iddiasına karşın incelenen çalışmalarda tam tersine psikoterapi hem ciddi hem de daha hafif depresyonlarda etkili bulunmuş, ayrıca ciddi depresyon vakalarında çok daha etkili olduğu bulunmuştur.
Ayrıca ilaç tedavisiyle karşılaştırıldığında uzun vadede psikoterapi daha iyi sonuçlar vermiştir. Bipolar bozuklukta ilaç tedavisi ile karşılaştırıldığında psikoterapinin bozukluğun tekrarını %40’a kadar düşürdüğü gözlemlenmiştir (Hunsley, 2014).
Anksiyete ve Travma Üzerinde Etkileri
Yaygın anksiyete bozukluğunda (YAB), 12 tane çalışmada BDT ile genel tedavi yöntemleri (ilaç tedavisi) uygulanan ve hiç tedavi olmayan kişiler karşılaştırıldığında YAB’da BDT ile 2/3 oranında düzelme olduğu bulunmuştur.
Diğer terapi yöntemleriyle karşılaştırıldığında da hepsinin aynı derecede etkili olduğu görülmüştür. Ayrıca yine yaygın anksiyete bozukluğunda bütün psikoterapi yöntemleri orta yaş danışanlarda da en az diğer yaş gruplarında olduğu kadar etkilidir.
Travma sonrası stres bozukluğunda (TSSB), BDT, EMDR, maruz bırakma terapisi gibi farklı terapi yöntemleri incelendiğinde terapi alan kişilerin ekol fark etmeksizin travma belirtilerinde azalma olmuştur (Hunsley, 2014).
Psikoterapi ve Fiziksel Sağlık
Psikolojik rahatsızlıkların dışında da koroner kalp hastalığı olan kişilerin hastalık kaynaklı mental bozukluklarında terapinin efektif olduğu, hastaların daha sağlıklı alışkanlıklar edinmesine yardımcı olduğu (sigarayı bırakmak gibi), kalp hastalığı kaynaklı ölümleri azaltmakla birlikte genel ölüm yüzdesini önlemede etkisi sınırlı olsa bile kişilerin hayat kalitesini yükselttiği ve semptomları rahatlattığı belirtilmiştir (Hunsley, 2014).
İnsanların sadece ilaçların biyolojik değişikliklere yol açtığına inanmasına rağmen psikoterapi sonrası beyni inceleyen araştırmalar terapinin her çeşidinin psikopatolojiyi hem ruhsal hem de beyin seviyesinde değiştirdiğini göstermiştir (Karlsson, 2011).
Psikoterapi Beyin Düzeyinde Nasıl İşler?
Psikoterapi aslında bilinçdışında bastırılmış, dürtüsel ve istenmeyen düşüncelerin açığa çıkarılıp işlenerek daha bilinçli ve mantıklı hale getirilmesidir ve bu sayede kişi problemleri üzerinde hakimiyet kazanır.
Bu değişimi sağlayan düşünce, değerlendirme, özdenetim gibi işlevleri yöneten prefrontal kortekstir. Yani sonuç olarak, psikoterapi prefrontal korteksin işlevini geliştirmeyi amaçlar.
-
Serbest çağırışım yoluyla kişi duygu ve düşüncelerini kelimelere dökerken bilinçdışı dürtüler ilkelliğini kaybeder ve danışan bunları bir bilgi olarak değerlendirerek öz-farkındalığını geliştirir.
-
Terapist ve danışan arasındaki kurulan bağ ayna nöronları kullanarak iyileşmeye yardımcı olur.
-
Bastırılmış anılar ve dürtüler bilinç seviyesinde işlenemez ve bilinçdışında kalır. Terapide kişinin terapistle aktarım ilişkisi ve anlattıkları, duyguları incelenerek bellek sistemleri aktifleşir ve dürtüler bilinç düzeyinde tekrar işlenir.
-
Çocukluk döneminde duygular yoluyla yanlış üretilmiş tahminler tekrar konuşularak yeniden yazılır.
-
Ayrıca terapi süreci amigdala gibi korku anında otomatik tepkiler veren duygu alanlarını yöneten bölgenin daha az kullanılmasını ve prefrontal korteksin duygu düzenlemede daha çok rol oynamasına yardımcı olur.
Sonuç
Sonuç olarak, psikoterapi sadece bir uzmanla konuşmak değildir. Psikoterapi aynı anda hem kişinin bir uzmanla iyileştirici bağ kurmasını, hem de ruhsal ve biyolojik olarak değişmesini sağlar.
Psikoterapi diğer bilimsel yöntemlerle birlikte hastalıkların tedavisinde önemli etkiler gösteren bilimsel olarak çalışılan bir alandır.
Kaynakça
Carr, A. (2007). The effectiveness of psychotherapy. A review of research prepared for the Irish Council for Psychotherapy.
Hunsley, J., Elliott, K., & Therrien, Z. (2014). The efficacy and effectiveness of psychological treatments for mood, anxiety, and related disorders. Canadian Psychology/Psychologie canadienne, 55(3), 161.
Karlsson, H. (2011). How psychotherapy changes the brain. Psychiatric Times, 28(8), 1-5.
