Bağımlılık; bir nesneye, kişiye ya da bir varlığa duyulan önlenemez istek veya bir başka iradenin etkisi altına girme durumudur. Kullanılan maddede artış, çok fazla zaman, emek, para harcama, başarısız bırakma girişimleri, kontrol edememe, yoksunluk belirtileri gibi davranış örüntüleri bağımlılık semptomları arasındadır. Bağımlılık davranışı, kimyasal bağımlılık ve davranışsal bağımlılık diye ikiye ayrılır. Kimyasal bağımlılık, bir maddenin vücuda alınması yoluyla oluşur (ör. tütün, madde, alkol); davranışsal bağımlılık ise davranış temelli oluşan bağımlılıktır (ör. kumar, teknoloji). Bu yazıda davranışsal bağımlılık olan çevrimiçi kumar oynama davranışını ele alacağız.
Çevrimiçi ortamda herhangi bir şeyi riske atarak karşılığında daha yüksek bir getiri kazanma umuduyla yapılan her türlü aktivite çevrimiçi kumar olarak kabul edilir. Çevrimiçi ortamda oynanan piyango, spor bahisleri, poker, slot oyunları çevrimiçi kumarın türlerindendir. Türkiye’de kumar oynama davranışı dünyadaki seyrine paralel olarak COVID-19 pandemisiyle birlikte 2019-2020 yıllarından itibaren yüksek artış göstermiş ve araştırmalar halen günümüzde kumar oynama davranışında bir azalmanın olmadığını ortaya koymaktadır (Yeşilay, 2025). Türkiye’de kumar oynama yaygınlığının yıllara göre değişimini araştıran “15 Yaş ve Üzeri Sağlık Davranış Araştırması”nda internet üzerinden yasa dışı bahis oynayanların oranının 2022 yılından 2025 yılına gelindiğinde artış gösterdiği gözlemlenmiştir. Öte yandan, Türkiye’de Google üzerinden çevrimiçi kumar aramalarının 2023 yılının ortasında ivme kazandığı, 2025 yılının ilk yarısında zirveye ulaştığı ve bu aramaların gece saatlerinde yoğunlaştığı tespit edilmiştir (Yayla Keskin ve Keskin, 2025).
Uluslararası düzeyde yapılan çalışmalarda gençlerin sorunlu kumar oynama davranışının yaygınlık oranının Kuzey Amerika’da %2,1 ile %2,6; Okyanusya’da %0,2 ile %4,4; Avrupa’da ise %0,2 ile %12,3 arasında değiştiği ortaya konmuştur (Calado vd., 2018). Özellikle teknolojinin gelişmesiyle birlikte dijital dönüşüm gündelik hayat pratiklerini değiştirmiştir. Bu bağlam dahilinde çevrimiçi kumar sitelerine günün her anında kolay erişilebilmesi, anonim kimlik kullanabilme ve çevrimiçi kumar sitelerinin arayüzünün kolay olması bireyler arasında çevrimiçi kumar oynama davranışını artırmaktadır. Ayrıca bireylerin hızlı para kazanma arzularına yönelik vaatleri çevrimiçi kumarın yaygınlaşmasına sebebiyet vermektedir.
Yapılan araştırmalar dahilinde bireylerin çevrimiçi kumar oynama nedenleri arasında ilk sıralarda; arkadaş tavsiyesi, heyecan arayışı, sosyal medya ve internet reklamları, para kazanma isteği, eğlence ve boş zamanı değerlendirme gelmektedir (İli, 2025; Gezgin vd., 2025). Bireylerin dürtüsellik seviyeleri (Öztürkmen, 2023) ve heyecan arayış seviyeleri (Üçgül Erel, 2024) arttıkça çevrimiçi kumar oynama davranışları da artmaktadır. Ayrıca yapılan araştırmaların çoğunda erkeklerin kadınlara kıyasla daha fazla çevrimiçi kumar oynama davranışı gösterdiği saptanmıştır (Altıntaş vd., 2024; Ertaş, 2024). Bu bulgular dahilinde çevrimiçi kumar hem ulusal hem de uluslararası düzeyde bir halk sağlığı sorunu haline gelmiştir.
Çevrimiçi Kumarın Risk Faktörleri
Bireyin sosyoekonomik seviyesi (tek başına bir etkisi olmasa da çevresel faktörlerle birleşince), boş zamanlarını değerlendirebilecekleri eğitici ya da eğlenceli aktivitelerin olmaması, sosyal desteğinin zayıf olması risk faktörüdür. Ayrıca erkek olmak, ergen olmak, genç erişkinlik, düşük öğrenim düzeyi, kumar ile ilgili bir işte çalışıyor olmak gibi durumlar çevrimiçi kumar bağımlılığının risk faktörleri arasındadır (Helen, 2015, akt. Yeşilay, 2023).
Çevrimiçi Kumar Bağımlılığını Koruyucu, Önleyici ve Tedavi Edici Faktörler
-
Çevrimiçi kumar davranışının normalleştirilmesini engelleyen çalışmalar yapılması
-
Hiç çevrimiçi kumar oynamayanlar veya sık kumar oynamayanların da kumar oynama bozukluğu geliştirme riski olduğunun göz önüne alınması
-
Okul, aile, meslek uzmanları ve toplum fertleri için farkındalık ve bilgilendirme çalışmaları yapılması
-
Reklamların engellenmesi
-
Broşür ve kitapçıkların hazırlanması
-
Rastgelelik, şans ve ihtimallerin ne olduğunun öğretilmesi
-
Şans oyunlarının riskleri hakkında bilgi vermek
-
Temel belirsizlik, batıl inançlar, kazanma ve kaybetme terimlerinin/kavramlarının tartışılması
-
Bireyleri bilişsel çarpıtmalar, olasılık ve olaylar hakkında eğitmek
-
Çevrimiçi kumar sorunuyla ilgili uyarı işaretleri eklemek
-
Çevrimiçi kumar bağımlılığının ne olduğu ve tedavi imkânları hakkında bilgilendirme çalışmaları yapmak
-
Bağımlılık alanında çalışan uzmanlardan destek almak
-
Yeşilay Danışmanlık Merkezlerinden (YEDAM) 115 numaralı hattı arayarak ücretsiz bir şekilde ruh sağlığı uzmanlarından psikososyal destek ile tedavi olmak
Kısacası, çevrimiçi kumar oynama davranışı dijital dönüşümle birlikte artan ve bir halk sağlığı problemi haline gelen bir bağımlılık türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Koruyucu ve önleyici çalışmalar önem teşkil etmektedir; özellikle risk faktörleri göz önünde bulundurularak çalışmalar yürütülmelidir. Çevrimiçi kumar oynayan bireyler Yeşilay Danışmanlık Merkezlerinden (YEDAM) 115 numaralı hattı arayarak ücretsiz bir şekilde ruh sağlığı uzmanlarından psikososyal destek ile tedavi olabilirler.
Kaynakça
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39772295/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27372832/
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
https://dergipark.org.tr/tr/pub/akil/issue/94432/1625433
https://sosabulten.com/index.php/sosa/article/view/176
https://www.addicta.com.tr/en/examining-university-students-opinions-on-online-gambling-behaviors-motivations-and-negative-effects-a-qualitative-analysis-study-13435
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Türkiye Yeşilay Cemiyeti. (2025). Türkiye kumar raporu.
Yeşilay (2023). Kumar bağımlılığı. Yeşilay Yayınları.
