Anne ve Babalara Sesleniş
Anne ve babalar, size seslenmek istiyorum. Evet, evlilik bitti ama annelik ve babalık bitmedi, bitemez. O hâlâ sizin çocuğunuz ve sizi, kavga etmeden, ortak bir yol bulmuş halde görmeye ihtiyacı var. Asıl soru şu: Bu süreçte çocuğunuza ne olacak? Dikkat! Çocuklar ne bir mahkeme salonudur ne de duygusal yük taşıyıcısı. Bu yüzden çocuklara daha dikkatli ve kontrollü şekilde yaklaşmak çocukların psikolojik sağlığı için önemlidir. Boşanma dediğimiz süreç hem ebeveynleri hem de çocukları duygusal olarak çok hassaslaştıran ve psikolojik olarak bakıldığında her iki taraf için de duygu durumuna ağır etkiler bırakan, hatta depresyon gibi psikolojik sıkıntılara yol açabilecek bir durum olarak karşımıza çıkması muhtemeldir.
Ebeveynler, bu noktada sizlere biraz daha fazla iş düşüyor. Fiilen boşanma sürecinde olmanın bazen sıkıntılı bir süreç olarak geçtiğinin farkındayız ama aynı zamanda çocuğunuzun sağlığını düşünmek ve iyi olması için çaba sarf etmek gerektiğini hatırlatmakta da fayda var. Bu süreci sağlıklı geçirmeye çalışmak ve çocuğun iyi oluş hâlini korumak amacıyla bazı dikkat edilmesi gereken durumlardan bahsetmek istiyorum.
Ebeveynlerin Psikolojik Farkındalığı
İlk olarak, bu süreçte çocukların psikolojik sağlığının ebeveynler tarafından gözlemlenmesi lazım ve bunun için ebeveynlerin kendi psikolojik sağlıklarının farkında olmaları çocukların psikolojik sağlığını korumak için önemli bir yerdedir. Ebeveyn içe kapanık, umutsuz ve mutsuz olabilir ve bu durum çocuk ile olan etkileşimi sınırlayacağı için hem çocuğun ihtiyaçlarını karşılama konusunda hem de duygusal yönden destek sağlama konusunda yetersiz kalacaktır. Bu durum, çocuk açısından kendisini yalnız hissetmesi boyutuna kadar varabilir ve çocuk kendini güvenli alandan uzakta hisseder.
Çocukların Psikolojik Sağlığı Üzerindeki Duygusal Etkiler
Boşanma sonrasında çocuğun hayatında radikal değişiklikler olabilir. Örneğin, boşanma sürecinden sonra, çocuğun duruma alışma sürecini değerlendirmeden yeni bir eve taşınma gibi bir durumda çocuğun yaşam alanında kritik bir değişim yaşanması, çocuğun algısında kendi odasını, evindeki düzeni bırakıp yepyeni bir ortama alışma ve yeni bir sosyal çevreye katılma anlamına gelebilmektedir. Bazı çocuklar bu duruma hemen adapte olamayabilirler ve güvende hissettikleri alandan uzaklaşmış hissedecekleri için içe kapanık duygu durumu yaşama ihtimalleri söz konusu olabilir (Kelly & Emery, 2003).
Söz konusu bu durumların önüne geçebilmek için ebeveynlerin çocuklarıyla değişimin neden, nasıl ve ne zaman olacağı hakkında konuşması, psikolojik yıpranmışlığın önüne geçilmesine olanak tanıyacaktır. Ebeveynler bazen ellerinde olmadan ve fark etmeden çocuğu yalnız bırakmış olabilirler. Çocuk kendini ebeveyninden uzaklaşmış hisseder, öfke patlamaları yaşarken aynı zamanda hareketlerini kontrol edemez ve fevri tavırlar sergileyebilir ve durumla ilgili kafa karışıklığı yaşamaları söz konusu olabilir. Hatta bazı çocuklar boşanma durumunun kendilerinden kaynaklı olduğunu düşünebilir ve kendilerini suçlu durumda görebilirler. Çocukları bu suçluluk duygusundan uzaklaştırmak yine ebeveynlerin elindedir. Çocuğun sorularını cevapsız bırakmadan, onu soru sormaya teşvik ederek, sorunlarını geçiştirmeden, çocuğun duygusal yükünü azaltmak yine kritik bir adımdır.
Velayet ve Ebeveyn-Çocuk Bağı
Ebeveynlerin daha duyarlı davranmasını gerektiren bir diğer durum ise, velayeti almayan ebeveynin düzenli ziyaretleri, çocuğun her iki ebeveynle olan bağını koruması açısından son derece değerlidir. Çünkü bu sayede çocuk, ayrılığa rağmen sevilmeye devam ettiğini hissedebilir. Aksi takdirde, velayeti almayan ebeveynin bir var bir yok şeklinde tutarsız bir biçimde çocuğun hayatında yer alması, çocukta kafa karışıklığına yol açabilir. Bu durum, çocuğun kendini değersiz hissetmesine, sevilmediğini düşünmesine yol açabilir.
Parentifikasyon: Çocuğun Rol Değişimi
Ebeveynler tarafından yapılan hatalardan biri de çocuğun parentifikasyon pozisyonuna yerleştirilmesidir. Çocuğun kendi rolünden uzaklaşarak, ebeveyn rolüne girmesi anlamındadır. Parentifikasyon teriminin psikolojideki açıklaması; çocuğun gelişimine uygun olmayan biçimde duygusal ya da pratik yönden bir sorumluluk yükleme olarak tanımlanabilir. Boşanma öncesinde ve sonrasında kesinlikle dikkat edilmesi gereken en önemli durumdur ve en çok karşılaşılan duygusal yönden çocuğa yüklenen sorumluluktur. Örneğin, bir ebeveynin ev işlerini çocuğa yüklemesi ya da onu duygusal yönden destek veren, dertlerini anlatabileceği bir kişi pozisyonuna yerleştirmesi çocuk için ağır bir sorumluluk olacaktır. Bu noktada ebeveynlerin çocuğu taraf tutmaya zorlayacak söylemlerden uzak durması, arabulucu konumda görmemesi çocukların psikolojik sağlığı açısından engel olan faktörler arasındadır.
Sonuç: Çatışma Olmasın, Sevgi Olsun
Çocukların psikolojik sağlığı, anne ve babaların tutumları ve duyarlı davranışlarıyla ilişkilidir. Ebeveynlerin boşanma sürecini yönetirken aynı zamanda çocuğa vermeleri gereken duygusal destek, çocukların güven algıları ve iyi oluşları için önemlidir. Unutmayalım, anne ve baba rolleri daima kalıcıdır. Ayrılık, çatışma, kavga ortamlarında çocukların yüksek sesleri duymaya değil, anlaşabilmeyi, sorunları sakin şekilde çözebilmeyi, iş birliği yapabilmeyi öğrenmesi en önemli adımdır. Çocuklar çatışmanın değil, sevginin tarafı olmak ister.
Kaynakça
- Kelly, J. B., & Emery, R. E. (2003). Children’s adjustment following divorce: Risk and resilience perspectives. Family Relations, 52(4), 352–362. https://doi.org/10.1111/j.1741-3729.2003.00352.x
