Rüyada 100 Yıl Önce Türkiye: Kek, Fabrika ve Yedi Saniyelik Evren

Gece uyudum ve kendimi tam 100 yıl önce, yeni sanayi gelişmelerinin başladığı Türkiye’de buldum. Sokaklar tozlu, fabrikalar dumanlı, insanlar telaşlı… Ben ise bir köşede kocaman bir kek yapıyordum. Unu eleyip, yumurtayı kırıp karıştırıyor, fırının başında heyecanla bekliyordum. Her detay gözümün önünde: bakır tencerelerin parıltısı, fırının sıcaklığı, kekin mis gibi kokusu…

Bir yandan da fabrikadan gelen gürültüyle dikkatimi toplamaya çalışıyorum. Makineler kendi kendine dans ediyormuş gibi; bir tekerlek dönüyor, başka bir silindir hopluyor… Ve tam o sırada fırından yavaşça bir duman canavarı çıkıyor, önümde süzülüyor, hafifçe yolumu kapatıyor. Panik içinde uyanıyorum.

Sabah uyandığımda yüzüm hâlâ kek kokusuyla doluydu ve kendime diyorum ki: “Acaba rüya kaç saniye sürdü?” Popüler kültür der ki rüyalar sadece yedi saniye sürermiş. Ama beynimiz öyle bir oyun oynuyor ki, sabah uyanınca tüm geceyi yaşamış gibi hissediyorsunuz. İşin komiği, bir gece boyunca yaptığınız o kek serüveni, fabrikanın karmaşası, dans eden makineler ve duman canavarı… Tüm bunlar, saniyeler içinde olmuş.

Rüyaların Süresi ve Beyin

Bilim insanlarına göre rüyaların çoğu REM (Rapid Eye Movement) uykusunda görülüyor. Bir uyku döngüsü yaklaşık 90 dakika sürüyor ve REM evresi gece boyunca kademeli olarak uzuyor. Bu evre sırasında beynimiz, gün içinde edindiğimiz deneyimleri işliyor, duyguları organize ediyor ve hayal gücünü aktive ediyor. Yanı, rüyada yaşadığımız o kek ve fabrika karmaşası, saniyeler gibi hissettirse de beynimiz uzun bir süreç boyunca her detayı işliyor (Hobson, 2009).

Zaman algısı rüyalarda oldukça esnek. Karmaşık ve yoğun rüyalar, kısa sürede yaşanmış gibi hissedilebilir; basit ve durağan rüyalar ise uzun sürüyormuş gibi görünebilir. Bu yüzden sabah uyandığınızda “sadece yedi saniye” demek hem doğru hem yanlış. Beynimiz süreyi sıkıştırıyor, detayları ve duyguları üst üste bindiriyor ve rüya boyunca yaşadığımız olayları tek bir çizgide topluyor (Stickgold, 2005).

Rüyanın Büyüsü

Rüya sadece hayal değil. Beynimiz, rüyada geçmişi, duyguları ve hayal gücünü bir araya getiriyor. O kek deneyimi, sadece fırın ve un değil; biraz heyecan, biraz merak, biraz da tatlı bir karışım… Fabrikada kek yaparken yanımda o dönemin işçileri var, kimisi gülüyor, kimisi karışıyor, bir kocaman kepçe ile dans ediyor… Uyanınca fark ediyoruz ki, bir gece boyunca yaşadığımız o serüven saniyeler içinde gerçekleşmiş.

Rüyalar bize hem büyülü hem de eğlenceli bir perspektif sunuyor. Bir gece 100 yıl önce fabrikada kek yaptığınızı hayal edin; sabah uyandığınızda bunun sadece birkaç saniye sürdüğünü öğrenin. Beyin, detayları ve duyguları öyle bir sıkıştırıyor ki, zamanın içi tamamen değişiyor. İşin tatlı yanı, rüya sırasında yaşadığınız her absürt, komik ya da tuhaf detay, aslında beyninizin sizin için oluşturduğu mini bir evren.

Sonuç ve Kapanış

Bir sonraki sefere kek yaparken, bir fabrikanın içinde ya da antik bir uygarlığın ortasında olduğunuzu hayal edin. Kim bilir, fırından çıkan duman bir canavar olur, belki çırpıcı kendi kendine dans eder… Uyanınca göreceksiniz ki tüm bu macera sadece yedi saniyeymiş. Ama o yedi saniye, beyninizin size sunduğu bir asır, bir dünya ve bir fabrikanın hikayesini kapsıyor. Her gece yeni evrenlere bir kapı!

Sevgiyle ve bolca tatlı rüyayla kalın.

Kaynakça

1. Domhoff, G. W. (2003). The scientific study of dreams: Neural networks, cognitive development, and content analysis. American Psychological Association.

2. Hobson, J. A. (2009). REM sleep and dreaming: Towards a theory of protoconsciousness. Nature Reviews Neuroscience, 10(11), 803–813.

3. Nir, Y., & Tononi, G. (2010). Dreaming and the brain: From phenomenology to neurophysiology. Trends in Cognitive Sciences, 14(2), 88–100.

4. Stickgold, R. (2005). Sleep-dependent memory consolidation. Nature, 437(7063), 1272–1278.

5. Revonsuo, A. (2000). The reinterpretation of dreams: An evolutionary hypothesis of the function of dreaming. Behavioral and Brain Sciences, 23(6), 877–901.

6. Memorial Sağlık Grubu. (2023). REM uykusu nedir? Uykunun evreleri nelerdir? Erişim adresi: https://www.memorial.com.tr/saglik-rehberi/rem-uykusu-nedir

7. Evrim Ağacı. (2022). Rüyalar ne kadar sürer? Bize saatler gibi gelen rüyaların gerçekten birkaç saniye veya dakika sürdüğü doğru mu? Erişim adresi: https://evrimagac.org/soru/ruyalar-ne-kadar-surer-bize-saatler-gib-gelen-ruyalarin-gercekten-birkac-saniye-veya-dakika-surdugu-dogru-mu-22519

8. Ufuk Üniversitesi. (2022). Rüyalar sırasında zaman nasıl akar? Erişim adresi: https://sertifika.ufuk.edu.tr/ruyalar-sirasinda-zaman-nasil-akar-blog