Calhoun, Cann, Tedeschi ve McMillan, travma sonrası büyüme kavramını; “büyük bir yaşam krizi ile mücadeleden kaynaklanan önemli olumlu değişim deneyimi” olarak tanımlamaktadır (Duman, 2019). Psikolojik travma, genellikle deprem, sel gibi doğal afetler, savaşlar, cinsel ya da fiziksel saldırıya uğrama, işkence, cinsel taciz, çocuklukta yaşanan istismar, trafik kazaları, iş kazaları, yaşamı tehdit eden bir hastalığın teşhisi, tehlikeli bir olaya tanık olmak gibi travmatik bir olay veya şiddetli bir stres sonucu ortaya çıkar ve bireyin duygusal ve zihinsel işleyişini olumsuz yönde değiştirebilir.
Travmatik olaylar, sıradan olaylardan farklı olarak genellikle bireyin işleyişinde bozulmalara neden olur ya da bütünlüğüne yönelik tehditler içerir. Bu tür olaylar, kişinin yaşantısını derinden etkileyerek ruhsal gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir ve ciddi psikolojik yaralanma belirtilerine yol açabilir (Akcan, 2018). Travma Sonrası Büyüme (TSB), bireyin tüm bu süreçlerden kırılmadan çıkması değil, bu sarsıcı deneyimle yüzleşerek olgunlaşması ve yaşamla ilgili daha derin bir anlayış geliştirmesi sürecidir.
Travma Sonrası Büyümenin Beş Boyutu
Tedeschi ve Calhoun’a göre Travma Sonrası Büyüme beş ana boyutta gerçekleşebilir:
1. Yeni Olanakların Keşfi
Travma sonrası birey, hayatında daha önce fark etmediği fırsatları keşfedebilir. Yeni kariyer yolları, ilişkiler veya yaşam tarzları bu kapsamdadır.
2. Kişisel Güçlenme
Kişi, “Bunu atlattıysam, her şeyi atlatabilirim” duygusunu yaşayabilir. Kendine olan güveni ve psikolojik dayanıklılığı artar.
3. İlişkilerde Derinleşme
Sosyal destek ihtiyacı ve duygusal açıklık artabilir. Bu da daha derin, anlamlı ilişkilerin kurulmasına zemin hazırlar.
4. Yaşama Karşı Takdir
Günlük yaşamın küçük ama önemli detaylarına karşı daha fazla şükran ve takdir duygusu gelişebilir.
5. Varoluşsal ve Spiritüel Değişim
Kişi, yaşamın anlamı, ölüm, kader, inanç gibi konular üzerine daha fazla düşünmeye başlar. İnançlarında veya yaşam felsefesinde değişim olabilir.
Travma Sonrası Büyüme ile Psikolojik İyileşme Arasındaki Fark
Travma sonrası büyüme, psikolojik iyileşmeden farklıdır. İyileşme, kişinin eski haline dönmesidir; ancak Travma Sonrası Büyüme, bireyin eski halinden daha güçlü ve anlamlı bir düzeye çıkmasıdır. Yani TSB yalnızca bir “normalleşme” süreci değil, aynı zamanda bir “dönüşüm” sürecidir.
Travma Sonrası Büyümenin gerçekleşmesini etkileyen faktörler arasında travmanın türü ve şiddeti, bireyin kişilik özellikleri, sosyal destek düzeyi, bilişsel başa çıkma stratejileri, zamanla içsel sorgulama ve duygusal işleme süreçleri yer alır.
Travma Sonrası Büyüme Sürecinin Aşamaları
Travmatik olay yaşanır.
Kişi eski inanç sistemlerini ve yaşam anlayışını sorgular.
Bu sorgulama bir psikolojik sarsıntı yaratır.
Destek, içgörü ve zamanla birey, yeni anlamlar inşa etmeye başlar.
Sonuç olarak daha olgun, bilinçli ve dirençli bir benlik gelişebilir.
Sonuç: Travmadan Dönüşüme Giden Yol
Sonuç olarak travmatik deneyimler, çoğu zaman hayatın en acı ve zorlayıcı anlarıdır. İnsan psikolojisi bu tür olaylar karşısında derin bir sarsıntı yaşayabilir; kaygı, depresyon, suçluluk, çaresizlik gibi duygular ortaya çıkabilir. Ancak psikolojik dayanıklılık sadece bu olumsuzluklarla başa çıkabilmekle sınırlı değildir.
Bireyler, travmatik deneyimlerinden sonra yalnızca eski dengelerine dönmekle kalmazlar; aynı zamanda bu deneyimler sayesinde kendilerini daha güçlü, daha anlamlı ve daha bilinçli bir şekilde yeniden inşa edebilirler. İşte bu yeniden inşa süreci, Travma Sonrası Büyüme (TSB) olarak adlandırılır.
TSB, travmanın etkilerini küçümsemek ya da yaşanan acıyı yok saymak değildir. Tam aksine, bu süreç, kişinin acıyla yüzleşmesi, kaybı kabullenmesi, yaşamını yeniden sorgulaması ve sonunda daha derin bir yaşam anlamı bulmasıdır. Bu bağlamda TSB, psikolojik kırılmaların aynı zamanda birer fırsat olabileceğini gösterir.
Elbette her birey bu süreci aynı şekilde yaşamaz. Her travma büyümeye yol açmaz; fakat potansiyel olarak bir gelişim alanı yaratabilir.
Kaynakça
Akcan, G. (2018). Travma sonrası büyüme: Bir gözden geçirme. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3(3), 61-70.
Duman, N. (2019). Travma sonrası büyüme ve gelişim. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 4(7), 178-184.
Kanat, B. B., & Özpolat, A. G. Y. (2016). Kanser hastalarında travma sonrası büyüme kavramı. Turkish Journal of Clinics and Laboratory, 7(4), 106-110.
Karaman, Ö., & Tarım, B. (2018). Travma sonrası büyüme, sosyal problem çözme ve iyimserlik arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20), 190-198.
