Manipülasyon, sessiz gerçekleşen yönlendirmedir. Farkında olmadan hatta hiç istemeden bile manipülasyona maruz kalabiliriz. Değer verdiğimiz insanlara karşı yönlendirmeye daha açık haldeyizdir. Özellikle yakın ilişkilerimizde romantik, ailevi, arkadaşlık ilişkilerinde manipülasyon daha da görünmez bir hal alır.
Peki, nasıl manipüle edildiğimizi anlarız, nasıl yönlendirilmeden bir ilişki yaşarız? Bu yazıda manipülasyonu tanıyarak yakından inceleyeceğiz.
Özellikle romantik ilişkilerde, kişi partnerini kaybetmemek, ilişkisinin devam etmesi için kendi duygusal ihtiyaçlarını bastırabilir. Bu da manipülasyona açık hale gelmesini sağlar. Manipülasyon en çok güçlü bağlar kurduğumuz kişilerde daha iyi işler. Sevdiğimiz kişiye karşı “Beni düşündüğü için”, “Benim iyiliğimi istediği için” diye düşünür ve manipüle edildiğimizi anlamayız.
Peki, şimdi şöyle sorular akıllara gelebilir: “Ya gerçekten sevdiğim kişi beni düşünüyorsa?”
Bu ikilem üzerinde ayırt etmesi bazen gerçekten zor olabilir.
Eğer karar verirken kendinizi mutlu hissetmiyorsanız, baskı altında ve kendinizi suçlu hissediyorsanız manipüle edilmişsinizdir.
Evet, sevdiğiniz kişi size karşı iyi niyetli olabilir ama belki de sevdiğiniz kişi:
- Sevgiyi kontrol etmek sanıyor olabilir.
- Kendi fikirlerini doğru olarak düşünüyor olabilir.
- Travmalarını size yansıtıyor olabilir.
- Sevgiyi kıskançlık olarak düşünüp, yakınlığı özgürlüğü kısıtlamak olarak düşünüyor olabilir.
1. MAĞDUR MASKESİ
“Ben bir tek sana güvendim…”, “Ben bu yaptıklarını hak etmiyorum…”, “Ben seni kırmamak için bunca zaman senin için sustum…”
Gibi ve daha fazlası cümleler size tanıdık gelmiş olabilir. Hatta bu cümleler başta duygusal gibi görünüyor olabilir.
Karşınızdaki kişiyi kırmış, üzmüş olduğunuzu düşündüren cümleler bunlar. Manipülatif birey sizin duygusallığınızı silah gibi kullanır.
Bir süre sonra bu cümleler tanıdık gelmeye başlar ve alışkanlık olur.
Partneriniz sürekli kırılan, üzülen taraf olur; sizse bir suçluluk yaşarsınız.
Onu sürekli üzüyor gibi hissedersiniz ve onun “duygusal yükünü” taşımak ilişkide göreviniz olur. Bu stratejiye psikolojide duygusal manipülasyon yoluyla suçluluk yükleme denir.
Manipülatör karşı tarafı davranışlarından şüphe ettirir, böylece kişi kendi ihtiyaçlarını göz ardı eder ve kendini ikinci plana atar.
2. SUÇLULUK MASKESİ
“Ben senin için her şeyi yaptım ama sen benim için…”, “Biraz bana değer versen bunları yapmazdın…”
Bu cümleler sizin suçlu hissetmenize neden olur ve yaptığınız her davranışı sorgular hale gelirsiniz.
Kendi davranışlarını sürekli suçlar, karşı tarafı üzdüğünüzü düşünürsünüz.
Kendinizden yavaş yavaş kopar ve kendiniz olmaktan vazgeçersiniz.
Yavaş yavaş karşı tarafın istediği kişi olursunuz.
3. GASLIGHTING MASKESİ
“Sen her şeyi hep yanlış anlıyorsun…”, “Her şeyi abartıyorsun…”
Bu cümleler sizi kendi gerçekliğinizden uzaklaştırır.
İlişki içerisinde sürekli “Her şeyi abartıyorum…”, “Ya ben yanlış anladıysam…” gibi düşünmeye başlar ve partnerinizin sözlerine göre şekil alırsınız.
Artık tepki verdiğiniz olaylara tepki vermemeye başlarsınız çünkü siz olayları abartan kişisinizdir.
Hatta partnerinizin söylediklerine o kadar inanırsınız ki artık bir ilişki içerisinde ne doğru ne yanlış onu sorgularsınız.
Çevrenize anlatmaya başlar, fikirler alırsınız çünkü kafanızda şu vardır: “Ben mi yanlış düşünüyorum…”
Bu manipülasyon biçimi daha sessiz ilerler ve ilişki içerisinde çok yıpranırsınız.
4. SINIR MASKESİ
“Bir ilişkide her şey beraber yapılmalı…”, “Bana mesafe koyduğuna göre eskisi kadar beni sevmiyorsun…”, “Sen eskiden böyle değildin…”
Bu cümleler sizin sınır koymanızı engeller.
Sağlıklı bir ilişki sınır koymayı mesafe olarak algılamaz.
Gerektiğinde “HAYIR” diyebilmek sizin bir birey olmanızı sağlar.
Her birimiz bir birey olarak doğduk.
İlişki içerisinde her şeyi beraber yapmak, sınırlarınızın ihmal edilmesi sizin kendinizle zaman geçirmenizi engeller.
Kendi iç sesinizle bağınız azalır ve duygusal olarak tükenmişlik hissedersiniz.
Ve kendi iç sesinizi bastırdıkça partnerinizin kararlarını öncelik yapar, kendinizi ikinci plana atarsınız.
Kendinizi ikinci plana atmak bir birey olmanızı engeller ve ilişkiye daha bağımlı hale gelirsiniz.
“Hayır” diyebilmek zamanla sizin için zorlaşır.
5. SAVUNMA MASKESİ
“Neden haber vermiyorsun, senin amacın ne…”, “Kesin sen benden bir şeyler saklıyorsun…”, “Bu gizemli tavırların ne?”
Sağlıklı bir ilişkide her davranışın sebebi sorgulanmaz.
Normalde açıklama yapmayacağınız konularda bile ilişkiniz içerisinde açıklama yapıyorsanız kişisel ihtiyaçlarınız ihmal ediliyor olabilir.
Arkadaşlarınızla dışarı çıkmak, yalnız kalmak istemek, fikirlerinizin farklı olması normaldir.
Siz her davranışınızı açıklamak zorunda hissediyorsanız, bu ilişki denetim merkezi haline gelmiş olabilir.
Bu da sizin her davranışınızı yapmadan önce “Partnerim ne der…” diye düşünmenize yol açar.
Sizi zihinsel olarak yorar ve ilişki yıpratıcı bir hal alır.
Romantik ilişkilerde bazen partnerimizin manipülatif davranışlarına maruz kalabiliriz ve bu davranışları bazen fark ederiz ama “Beni kıskandığı için”, “Sahiplendiği için”, “Özlediği için yapıyor” diye düşünüp davranışlarına maske takarız.
Eğer bir ilişkide:
- Sürekli kendinizi suçluyorsanız,
- “Hayır” demek bile ilişkinize zarar vereceğini düşünüyorsanız,
- Kendinizi ikinci plana atıyorsanız,
- İlişki içerisinde sürekli açıklama yapıyorsanız…
…durup düşünebilirsiniz.
Bu davranışlar size zarar verir.
Kendinizi ilişki içerisinde kaybedersiniz, kendinizle içsel bağınız azalır ve günlük hayatınıza etki eder.
Hep karşı tarafın fikirlerine öncelik verirsiniz.
Manipülasyon, hemen fark edilen bir yönlendirme değildir, zamanla kendinizden uzaklaştırır.
Manipülasyonu fark etmek ve “Ben bu ilişki içerisinde manipüle ediliyorum.” demek kendimiz için büyük bir adımdır.
Karşı tarafın neyi neden yaptığını anlamak farkındalığa yol açar.
Unutmayalım ki: Gerçek sevgi içerisinde manipülasyon olmaz.
Gerçek sevgi ve manipülasyon farkı nedir?
- Gerçek sevgi seni olduğun gibi kabul eder.
- Manipülasyon seni “değiştirebilirsem ancak mutlu oluruz” diye şekillendirir.
- Gerçek sevgi sana alan bırakır.
- Manipülasyon seni kısıtlar.
- Gerçek sevgi seni dinler.
- Manipülasyon ikna eder, kandırır.
