Günümüzde anne babalar, çocuklarını büyütürken sadece kendi ailelerinden gördükleri yöntemlere değil; kitaplardan, uzmanlardan ve sosyal medyadan gelen tavsiyelere de kulak veriyor. Bu bilgi bolluğu, bir yandan yol gösterici olurken bir yandan da kafa karışıklığını beraberinde getiriyor.
‘Ben kaç tane çocuk büyüttüm.’ tavrı yanlış biliyoruz, fakat ‘Asla çocuklar kucağa alınmamalı, 2 yaşından itibaren İngilizce eğitimi şart.’ gibi kitaplardan okunan tavsiyeler doğru mu?
Çocuk yetiştirme kitapları gerçekten ebeveynler için pusula mı, yoksa baskı unsuru mu?
Çocuk Büyütme Kitaplarının Faydaları
Çocuk büyütmeye çalışırken yalnız hissetmek, yönsüz hissetmek ve ne yapacağını bilememek çok doğaldır. İyi ve yeterli bir ebeveyn olmaya çalışma, yapabileceğinin en iyisini yaparak çok güzel bir eğitimle ve destekle çocuk büyütme isteği ebeveyni ebeveynlik kitaplarından yardım almaya sürükler.
Bu kitaplar ebeveynlere yalnız olmadıklarını hissettirmekle birlikte, yaşadıkları sorunların kişisel değil evrensel sorunlar olduğunu göstererek bir yandan rahat hissetmelerini sağlar. Bu kitaplar bilimsel araştırmaları günlük dile indirgeyerek anlaşılır hale getirir, ebeveyn farkındalığı artmış olur.
Örneğin, üç yaşındaki bir çocuk, oyuncaklarını paylaşmak istemediği için bağırmaya ve yerde yatmaya başlıyor. Anne, kitaptan öğrendiği “duyguyu adlandırma” tekniğini uygulamaya karar veriyor. Çocuğa sakin bir ses tonuyla, “Şimdi çok kızgın hissediyorsun, bunu anlıyorum” diyor. Bu basit adım, çocuğun kendini ifade etmesine ve duygusunu fark etmesine yardımcı oluyor.
Öfkesinin adlandırıldığını gören çocuk, kısa sürede sakinleşiyor ve annenin önerdiği çözüm yollarını dinlemeye daha açık hale geliyor. Bu küçük örnek, çocuk yetiştirme kitaplarının sunduğu yöntemlerin günlük yaşamda nasıl uygulanabileceğini ve ebeveynin elini güçlendirdiğini gösteriyor.
Kitaplara Aşırı Bağlılığın Riskleri
Kitaplar bilimsel araştırmaları konu aldığı için ve genel bilgiler verdiği için verilen önerileri her çocuk için uygulamaya çalışmak ve zorlamak yanlıştır. Her çocuk aynı değildir, kitaplarda anlatılan yöntemler tek bir kalıba sıkıştırıldığında çocuğun bireysel ihtiyaçları göz ardı edilebilir.
Kitapta yazanı harfiyen uygulamaya çalışmak, ebeveynin kendi sezgilerini bastırmalarına yol açabilir. Aile içinde huzursuzluk çıkabilir. ‘Kitap böyle diyor.’ mantığı aile içi dinamiğe, çocuğun karakterine zıt olabilir.
Doğruyu Yanlıştan Ayırmak
Bazı kitaplar bilimsel temellere dayanırken, bazıları modaya dönüşmüş kişisel görüşlerden ibaret olabilir. Okuyan ebeveynin kritik bir süzgeci olmalı: Bu bilgi gerçekten benim çocuğuma uygun mu? Bizim aile kültürümüzle çelişiyor mu?
Örneğin ‘çocuğu kucağa alıştırmayın’ gibi katı öneriler, modern psikolojiye göre çocuğun güven duygusunu zedeleyebilir. Çocuk ailesiyle arasında güven inşa etmeli, yalnız hissetmemeli ve bu duyguyu kavradıktan sonra kendisini geliştirmeye başlamalıdır.
Bazı uzmanlar kitaplardaki katı önerilerin çocuğu olumsuz etkileyebileceğini söylerken, diğerleri belirli sınırlar koymanın disiplin ve güven için gerekli olduğunu savunur. Bu da okuduğumuz her şeyi doğru kabul edemeyeceğimizin bir göstergesi.
Örneğin dört yaşındaki bir çocuk, kardeşiyle oyuncak paylaşmak istemediğinde öfke nöbeti geçiriyor ve anne kitaptaki “duyguyu adlandırma” yöntemini uyguluyor: “Şimdi çok kızgın hissediyorsun, bunu anlıyorum.” Ancak bu sefer çocuk, annesinin söylediklerini dinlemiyor ve öfkesini daha yoğun şekilde göstermeye devam ediyor.
Bu durum, yöntemin her çocuk için etkili olmadığını gösteriyor. Bazı çocuklar, duygularını fark etseler bile davranışlarını değiştirmekte zorlanabilir; bu noktada ebeveynin farklı stratejiler geliştirmesi, çocuğun bireysel ihtiyaçlarını anlaması ve esnek yaklaşması önem kazanıyor.
Suçluluk ve Yetersizlik Hissi
Kitaplarda çizilen “ideal ebeveyn profili”, her zaman gerçek hayata uymaz. Yoğun iş temposu, ekonomik zorluklar veya aile dinamikleri nedeniyle önerilen yöntemleri eksiksiz uygulamak mümkün olmayabilir.
Böyle durumlarda ebeveyn, kendini yetersiz hissetmeye başlar. “Demek ki ben iyi anne/baba değilim” düşüncesi gelişebilir. Bu da çocuğa aktarılan enerjiye yansır ve aile içi huzursuzluk yaratır.
Oysa unutulmaması gereken, hiçbir kitabın birebir uygulanma zorunluluğu olmadığıdır.
Bilgi ve Sezgi Arasındaki Denge
En sağlıklı yaklaşım, kitaplardan öğrenilen bilgileri tamamen reddetmeden ama körü körüne de uymadan, bir denge kurmaktır. Kitaplar yol gösterici olabilir, fakat çocuğun ihtiyaçlarını asıl gözlemleyen anne babadır.
Bir yöntem kitapta çok mantıklı görünse bile, çocuk buna tepki gösteriyorsa farklı bir yol denemek gerekir. Yani ebeveynin kendi sezgilerini kullanması, kitap bilgisini de rehber olarak yanında taşıması en dengeli yoldur.
Ebeveyn çocuğu için en güzel yolu çocuğu ile sürekli iletişimde olarak, dinleyerek, anlayarak ve buna uygun çözüm üretmeye açık olarak bulmalıdır.
Kitaplar Pusula, Yol Değil
Sonuç olarak, ebeveynlik kitapları, ebeveynler için değerli bir rehberdir; ancak nihai kararı vermesi gereken yine ebeveynin kendisidir. Kitaplar pusula gibi yön gösterebilir ama asıl yolculuk, her çocuğun kişisel ihtiyaçlarıyla şekillenir.
Bu nedenle kitaplarla çocuk büyütmek, kitapları kutsal bir kural kitabı değil; modern ebeveynlik yolunda esnek bir destek kaynağı olarak görmekle anlam kazanır.
