Bazı Şeyler Belirsiz mi Kalmalı?
Bazen kendimizi hayatın her anını planlamaya çalışırken buluyoruz. Hangi şehirde yaşayacağım, başarıyı ne zaman yakalayacağım, bu yolda bana kimler eşlik edecek… Bitmek bilmeyen sorular… Oysa hiçbirinin cevabını kesin olarak bilmiyoruz ve bilemeyiz de. Ama hep bilmek zorundaymışız gibi hissettiğimiz anlar oluyor.
Peki bu his nereden geliyor?
Belirsizliğe Tahammülsüzlük
Belirsizlik, insan psikolojisini en çok yoran durumlardan bir tanesidir. Bu yüzden belirsizlik her insan için biraz rahatsız edici olması çok normaldir. Ancak belirsizliğe tahammülsüzlük, “belirsiz olan durumları bir tehdit olarak algılama ve böyle durumlarda harekete geçmekte zorlanma” olarak tanımlanır.
Belirsizliğe tahammülü olmayan kişiler bu belirsiz olan durumdan kaçınmak isterler. Eğer bunu yapamazlarsa da bu belirsizliği ortadan kaldırmak isterler. Bu doğrultuda; belirsiz durumların içine girmemek, ertelemek, başka insanlardan güvence almaya çalışmak, her şeyi birden çok kontrol etmek, detaylı listeler hazırlamak gibi davranışlar sergileyebilirler.
Ve bu davranışlar kişilere kontrol hissiyatı verir. Ancak düşündüğümüz zaman bu çok ütopik olurdu, hayatta kontrol edemeyeceğimiz pek çok belirsizlik var. Bu belirsizlikleri ortadan tamamen kaldırsak ve hayatta her şeyi kontrol edebiliyor olsak bir robottan farkımız kalır mıydı?
Ya da kontrol edebiliyor olmak bizi mutlu eder miydi? Belki ilk bakışta evet, ederdi diye düşünüyor olabiliriz; ancak derine indiğimizde her şeyi kontrol edebilme gücümüzün olması bizi psikolojik olarak bir tükenmişliğe götürmez miydi?
Zihnin Senaryoları: “Ya Olmazsa?”
Zihnimiz belirsizliği sevmiyor, bazen ondan korkuyor. Çünkü belirsizlik, güvende olmamanın, hazırlıksız yakalanmanın, kontrolü kaybetmenin simgesi gibi hissettiriyor. Ve her şey kontrolümüz altında olduğu sürece rahat hissediyoruz.
Ya da belki biz öyle zannediyoruz.
Ancak her planın bozulabileceği bir döneme geldiğinde anlıyoruz ki: Belirsizlikten kaçmaya çalışmak, hayatın kendisinden kaçmaya çalışmak demek.
Hayatı Askıya Almak: Netlik Gelene Kadar Yaşamamak
Bazen diyoruz ki “Bir netleşsin, sonra karar veririm.” Ya da “Ah bu bir kesinleşse o zaman mutlu olacağım.”
Bu sınavı kazanayım, bu işe gireyim, bu toplantıyı bir atlatayım… Uzayan ve hiç bitmeyen bir liste.
Oysa bu, yaşamı hep bir sonra’ya ertelemek değil mi?
Hayatımızda bazı durumlar belirgin olana kadar duygularımızı bastırıyoruz. Mutlu olmayı, üzülmeyi, kızmayı, şaşırmayı erteliyoruz. Bastırdığımız her duygu içimize gömülüyor ve tekrar, daha şiddetli şekilde açığa çıkacağı o günü bekliyor.
Bir düşünelim, bu zamana kadar ertelediğimiz kaç mutluluğumuz var?
Kendimize sürekli yeni hedefler koyuyoruz ve bunlar kesinleşene kadar rahat edemiyoruz; bu süreçte de yolun tadını çıkarmayı unutuyoruz.
Ancak bu gerçeği bazen unutuyoruz:
Hayatta mutluluğumuzu, belirsiz olan durumların netleşmesi üzerine kurarsak, hiçbir zaman mutlu olamayız.
İnsan olmanın doğal bir süreci olarak kendimize sürekli yeni hedefler koyan varlıklarız ve bu, yaşamın bir parçası.
Ancak bunu, içinde bulunduğumuz anı kaçırmadan, duygularımızı yaşamayı ertelemeden yapmayı öğrenmemiz gerek. Kendimize koyduğumuz her yeni hedef bir belirsizliği beraberinde getirir. Ve biz hedeflerimizi gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceğimizi bilemeyiz.
Yalnızca şunu bilebilir ve kontrol edebiliriz: “Eğer planlar bozulursa, kendime yeni bir plan yaparım.”
Bu düşünce, belirsizliğe olan tahammülümüzü biraz da olsa artıracak ve kontrol etme ihtiyacımızı giderecek.
Belirsiz olan durumları kontrol edemeyiz, değiştiremeyiz; ama kontrol edebileceğimiz bir şey var: Belirsizliğe karşı verdiğimiz tepkimiz.
Kabullenmek, Teslim Olmak Değil
Belirsizliğe yer açmak, vazgeçmek demek değildir. Teslim olmak, “ne olacaksa olsun” demek değildir.
Tam tersine “her şeyin olamayabileceğini” kabul etmektir. Ve bu düşünce bizi “her şeyi bilmeli ve kontrol edebilmeliyim” hissinden uzaklaştırır.
Hayat siyah ya da beyazdan ibaret değildir. Biz de aldığımız kararlardan ibaret değiliz. Bizim dışımızda gelişen olayların bize istediğimiz ya da istemediğimiz pek çok etkisi olabiliyor.
Ve hayat bize şunu öğretiyor aslında: “Her şeyi kontrol edemezsin.”
Bunu kabullenmek çok kolay olmayabiliyor, ancak imkânsız değil.
Belirsizlik: Yeni Başlangıçların Sessiz Eşiği
Bir düşünelim… En çok büyüdüğümüz, dönüştüğümüz anlar belki de belirsizliğin tam ortasında, içinde olduğumuz anlarda olmuştur.
Ne olacağımızı bilmediğimiz, ancak ne olmadığımızı da fark ettiğimiz o aralıklar…
Aldığımız karar doğru mu, yanlış mı belirsiz.
Ancak belki de burada sorgulamamız gereken şey, aldığımız kararın doğru ya da yanlışlığı değildir.
Bunu bilemeyiz.
Ama şunu bilebiliriz ki aldığımız her karar, adım adım bugünkü bizi oluşturdu ve gelecekte de oluşturmaya devam edecek.
İşte tam da bu yüzden belki de belirsizlik, yeni başlangıçların sessiz eşiğidir.
Bir son değil de yeniden oluşturma fırsatıdır.
Hayatı Olduğu Gibi Yaşamak
Belirsizliğe yer açmak; her şeyi çözmeden ya da çözmeye çalışmadan yola çıkabilmektir.
Hâlâ her şeyi bilmiyoruz ve bilemeyeceğiz de.
Hâlâ bazı sorular cevapsız.
Ancak artık onlara yer açabiliriz.
Belki de hayat, cevabını bulamadığımız sorularla eksik değil; tamdır.
