Ebeveynlik, giderek artan toplumsal beklentiler ve dijital görünürlükle birlikte idealize edilen bir role dönüşmektedir. Kusursuz ebeveyn olma baskısı; hem anne babaların psikolojik sağlamlığını zorlamakta hem de çocukların gelişiminde çeşitli sorunlara yol açabilmektedir. Bu yazıda, kusursuzluk yanılgısının kökenleri, ebeveynlik psikolojisi üzerindeki etkileri ile “gerçek ve yeterince iyi” bir ebeveynlik anlayışı ele alınmaktadır.
Ebeveynlik, hayat boyu süren ve öğrenmeyle şekillenen bir deneyimdir. Ancak günümüzde ebeveynlerin karşılaştığı en büyük sorunlardan biri, kusursuz olma baskısıdır. Sürekli olarak doğruyu yapma, her an çocuğun ihtiyacını karşılama ve toplumun onayını alma kaygısı, ebeveynleri zorlayan önemli etkenlerdendir (Yılmaz & Altay, 2016). Oysa ki çocukların ihtiyacı olan şey, “kusursuz” değil; duygusal olarak ulaşılabilir, tutarlı ve sevgi dolu bir ebeveyndir.
2. Kusursuzluk Baskısının Kaynakları
Kusursuz ebeveynlik anlayışı, medya, sosyal çevre ve kültürel normlarla şekillenir. Sosyal medyada her anı estetikle paylaşan, çocuklarıyla sürekli etkinlik yapan ebeveyn profilleri, izleyenlerde eksiklik hissi yaratabilir (Özmen & Gürsoy, 2020). Bu görünmeyen yarış hâli özellikle annelerde suçluluk, kaygı ve yetersizlik duygularını tetikler (Kara & Uçanok, 2021).
3. Ebeveynin Ruhsal Yükü
Sürekli kusursuz olmaya çalışmak, zamanla duygusal tükenmişliğe neden olabilir. Araştırmalar, ebeveynlerin kendilerini başarısız ve yetersiz hissettiğinde hem kendilerine hem de çocuklarına karşı daha tahammülsüz davrandıklarını göstermektedir (Aydoğdu, 2022). Bu durum ebeveynlikten uzaklaşma, kendini suçlama ve yalnızlık hissini artırabilir (Baysal & Yıldız, 2018).
4. Çocuğa Yansıyan Etkiler
Kusursuzluk yanılgısıyla hareket eden ebeveynler, çoğu zaman çocuğun yaşamını aşırı kontrol etme eğilimindedir. Her şeyi önceden planlayan, sorun çıkmadan müdahale eden bu tutumlar, çocuğun duygusal gelişim, öz düzenleme, sorun çözme ve hayal kırıklığıyla baş etme becerilerini köreltebilir (Çelik & Koçyiğit, 2019). Uzun vadede bu çocuklar, hata yapmaktan korkan, eleştiriye kapalı ve aşırı onay ihtiyacı olan bireylere dönüşebilir (Demirtaş & Gençtanırım, 2021).
5. Gerçek Ebeveynlik: Yeterince İyi Olmak
Psikanalist D. W. Winnicott’un (1953) “yeterince iyi anne” kavramı, ebeveynin kusursuz olması gerekmediğini; önemli olanın duygusal tutarlılık, şefkat ve bağ olduğunu vurgular. Türkiye’de bu yaklaşım, şefkat temelli ebeveynlik kavramıyla karşılık bulmaktadır (Özcan, 2022). Gerçek ebeveynlik; hataya alan tanıyan, duyguları bastırmayan ve çocuğa duygusal rehberlik eden bir yaklaşımdır.
6. Sonuç
Kusursuz ebeveynlik, ulaşılması imkânsız bir hedeftir. Bu hedef uğruna gösterilen çaba ise ebeveynlerin ruh sağlığını zedelemekte, çocuklarla kurulan bağı zayıflatabilmektedir. Çocuğun ihtiyacı olan şey; hata yapabilen ama telafi edebilen, duygularını gizlemeyen ama onları yönetebilen, yani “gerçek” bir ebeveyndir.
7. Öneriler
-
Sosyal medya detoksu yapın: Kendinizi diğer ebeveynlerle karşılaştırmak yerine kendi değerlerinizi merkez alın.
-
Hata yapmaya alan tanıyın: Ebeveynlikte yanlışlar öğrenme sürecinin bir parçasıdır. Kendinizi affedin.
-
Çocuğunuzla duygu temelli bağ kurun: Başarıdan çok süreç ve duygulara odaklanın.
-
Ebeveyn destek gruplarına katılın: Paylaşmak, yalnız olmadığınızı fark etmenizi sağlar.
-
Profesyonel destekten çekinmeyin: Ebeveynlik zorlayıcı hâle geldiğinde bir uzmandan yardım almak gelişiminizin doğal bir parçasıdır.
-
Yeterince iyi ebeveynliği içselleştirin: Mükemmel olmaya çalışmak yerine, tutarlı ve şefkatli olmaya odaklanın.
Kaynakça
Aydoğdu, E. (2022). Ebeveyn tükenmişliği ve psikolojik sağlamlık ilişkisi. Aile ve Toplum Dergisi, 23(1), 55–72.
Baysal, A., & Yıldız, D. (2018). Annelik suçluluğu ve mükemmeliyetçilik arasındaki ilişki: Nitel bir inceleme. Kadın ve Toplum Dergisi, 22(2), 33–47.
Çelik, H., & Koçyiğit, S. (2019). Aşırı koruyucu ebeveynlik tutumlarının çocukların duygusal gelişimine etkisi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 3(1), 45–60.
Demirtaş, A. S., & Gençtanırım, D. (2021). Ebeveyn mükemmeliyetçiliğinin çocuklarda kaygı düzeyine etkisi. Psikoloji Çalışmaları Dergisi, 10(2), 70–86.
Kara, E., & Uçanok, B. (2021). Dijital çağda annelik ve suçluluk duygusu: Sosyal medya karşılaştırmalarının etkisi. Toplum ve Dijitalleşme Dergisi, 4(1), 12–27.
Özcan, H. (2022). Şefkat temelli ebeveynlik: Kuramsal bir bakış. Aile Psikolojisi Dergisi, 5(1), 90–104.
Özmen, K., & Gürsoy, F. (2020). Ebeveynlikte toplumsal baskı ve görünürlük: Sosyal medya üzerinden bir değerlendirme. Yeni Medya ve Toplum, 6(2), 21–36.
Yılmaz, M., & Altay, N. (2016). Mükemmel ebeveynlik mitinin anne babalar üzerindeki etkileri. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 37(1), 15–28.
