İşe başladığınız ilk günü düşünün: yeni insanlar, yeni bir ortam, yepyeni bir başlangıç… İşte bu yeni başlangıcın ardından, yıl sonunda kurduğunuz ilişkilere dönüp baktığınızda kimi grup birbiri ile daha ilk günden kaynaşmışken, kimi grup birbirine henüz alışabilmişlerdir. Peki aynı hedefe beraber koşan grup üyeleri arasındaki bu bağlar neye göre zayıf veya güçlü olur?
Birazdan okuyacağınız yazıda, grup üyeleri arasındaki kişilerarası çekim ve yakınlığın nasıl oluştuğu incelenecektir.
Ekip üyeleri arasındaki bağlara baktığımızda bazı temel psikolojik süreçlerle karşılaşırız. Bu süreçler, iş yaşamında bazı ekiplerin neden diğer ekiplere kıyasla daha uyumlu, grup içinde birbirine daha yakın veya daha güçlü bağlara sahip olduğunu göstermektedir.
Grup üyeleri arasında kişilerarası çekim bağlarını oluşturan iki süreç öne çıkar:
-
Çekim ilkeleri (Principles of attraction)
-
Üyeliğin ekonomisi (The economics of membership)
Çekim İlkeleri – Çekimin 6 Temel İlkesi
Grup içerisindeki yakınlığı oluşturan ilkeler, grubun oluşması için aşamaları hazırlar. Peki bizi birbirimize çeken nedir? Psikoloji, bağlarımızı ateşleyen ve sürdüren önemli faktörleri ortaya koymaktadır.
-
Yakınlık (Proximity): İnsanların en sık gördükleri kişilere karşı olumlu tutumlar sergileme olasılığı daha yüksektir. Sonuç olarak, birbirleriyle daha tanıdık ve samimi olurlar (Festinger et al., 1950).
-
Ayrıntılandırma (Elaboration): Gruplar, üyelerin grup dışındaki bireylerle ilişki kurmasıyla genişler ve bu nedenle dışarıdakiler gruba katılır (Psychology-lexicon.com, t.y.).
-
Benzerlik (Similarity): Bireyler, benzer tutumları, değerleri ve ilgi alanlarını paylaşan diğer insanlardan hoşlanırlar (Byrne, 1971; Newcomb, 1956).
-
Karşılıklılık (Reciprocity): Karşılıklı saygı ve takdir duygusunu vurgular. Bizi seven insanları severiz (Cialdini, 2007; Gouldner, 1960).
-
Tamamlayıcılık (Complementarity): Bireyler, kendi bireysel özelliklerini zenginleştiren veya dengeleyen niteliklere sahip olan kişilere ilgi duyarlar (Schutz, 1958).
-
Minimax: İnsanlar bize en büyük faydaları ve en az zararı sunan bağlantıları ararlar (Thibaut & Kelley, 1959).
Harrison vd. (2002), üyeler arasında başlangıçta demografik benzerliklerin önemli olduğunu ancak zamanla değerler ve tutumlardaki ortak noktaların grup içerisindeki yakınlığın asıl belirleyici faktörleri olduğunu belirtmiştir. Montoya vd. (2008) ise algılanan benzerlik ve gerçek benzerlik temasını incelemiş ve algılanan benzerliğin, gerçek benzerliğe kıyasla daha güçlü kişilerarası çekim yarattığını göstermiştir.
Özetle, grup içerisindeki yakınlık için genel bir sonuç şudur: benzer tutum ve değerlere sahip bireyleri tercih etme eğilimindeyiz (Byrne, 1971). Bu durum, takım performansı ve uyumu üzerinde olumlu bir etkiye sahiptir (Harrison vd., 2002).
Üyeliğin Ekonomisi – The Economics of Membership
Grup üyeleri arasındaki çekimi oluşturan diğer süreç ise üyeliğin ekonomisidir. Bu kavram, grup üyeleri arasındaki çekimi ekonomik bir mantıkla açıklar. John Thibaut ve Harold Kelley’in (1959) The Social Psychology of Groups isimli eserinde “üyeliğin ekonomisi” ile sosyal değişim kuramı (social exchange theory) arasındaki ilişki vurgulanmıştır.
Burada maliyet-yarar analizi mevcuttur: grupta bireye sunulan yararlar, bireyin gruba sunduğu katkılardan fazlaysa, birey için o grup çekici hale gelir. Kısaca, ilişkideki net kâr pozitif ise kişilerarası çekim bağları güçlü olur.
Grup içi yakınlığı oluşturan çekim ilkelerinden biri olan karşılıklılık (reciprocity) ilkesinde de belirtildiği gibi, ödül-maliyet dengesindeki karşılıklılık ilişkilerde güven ve bağlılığı geliştirir (Thibaut & Kelley, 1959). Sherif’in Robbers Cave deneyinde (1961) vurgulandığı gibi, grup üyelerinin birbirlerinden aldıkları duygusal ve sosyal ödüller (örneğin, takdir, destek, aidiyet) grup içi ve kişilerarası bağları artırır.
İş Yerinde Grup İçindeki Bağları Güçlendirmek
Endüstri ve örgüt psikolojisi bağlamında, iş yerinde grup üyeleri arasında kişilerarası çekimi ve bağlılığı güçlendirmek için şunlar yapılabilir:
-
İş birliği ve sosyal etkileşim için alan tanıma:
Festinger, Schachter ve Back (1950), bireylerin fiziksel olarak birbirlerine yakın olduklarında daha sık etkileşime girdiklerini ve daha güçlü bağlar geliştirdiklerini vurgulamıştır. Sosyal aktiviteler gibi grup içi etkileşimler kurmak, ilişkilerin kurulmasını kolaylaştırır. -
Ortak değerler ve kimlik vurgusu yapma:
Takım içerisindeki ortak değerlerin ortaya çıkarılması ve grup üyelerinin benzerlikleri görmesi kişilerarası çekimi artırır. Bu, Byrne (1971)’in Benzerlik-Çekim Paradigması ile uyumludur. Ortak kimliğin sıkça gündeme getirilmesi, takım uyumu ve kişilerarası çekim için oldukça önemlidir.
Sonuç
Grupları bir arada tutan, sadece üyelerin kim olduğu ile ilgili değil, grubun nasıl etkileşim ve yakınlık kurduğu ile ilgilidir. Temel olarak bahsedilen dinamikler (principles of attraction) ve üyeliğin ekonomisi (the economics of membership), grup içi etkileşim ve yakınlık hakkında organizasyonlara fayda sağlayacak önemli ipuçları sunmaktadır. Bu bilgiler, kuruluşların ortak hedef ve değerleri keşfetmesine, grup üyeleri arasında uyumlu bir etkileşimi teşvik etmesine ve birbirlerini tamamlayabilecekleri yolları vurgulamasına yardımcı olur.
Kaynakça
Byrne, D. (1971). The attraction paradigm. Academic Press.
Cialdini, R. B. (2007). Influence: The psychology of persuasion. Harper Business.
Festinger, L., Schachter, S., & Back, K. (1950). Social pressures in informal groups. Stanford University Press.
Gouldner, A. W. (1960). The norm of reciprocity: A preliminary statement. American Sociological Review, 25(2), 161–178. https://doi.org/10.2307/2092623
Harrison, D. A., Price, K. H., Gavin, J. H., & Florey, A. T. (2002). Time, teams, and task performance: Changing effects of surface- and deep-level diversity on group functioning. Academy of Management Journal, 45(5), 1029–1045.
Montoya, R. M., Horton, R. S., & Kirchner, J. (2008). Is actual similarity necessary for attraction? A meta-analysis of actual and perceived similarity. Journal of Social and Personal Relationships, 25(6), 889–922. https://doi.org/10.1177/0265407508096700
Newcomb, T. M. (1956). The prediction of interpersonal attraction. American Psychologist, 11(11), 575–586. https://doi.org/10.1037/h0046141
Psychology-lexicon.com. (t.y.). Elaboration principle. https://www.psychology-lexicon.com/cms/glossary/38-glossary-e/8223-elaboration-principle.html
Schutz, W. C. (1958). FIRO: A three-dimensional theory of interpersonal behavior.
Sherif, M., Harvey, O. J., White, B. J., Hood, W. R., & Sherif, C. W. (1961). Intergroup conflict and cooperation: The Robbers Cave experiment. University of Oklahoma Book Exchange.
Thibaut, J. W., & Kelley, H. H. (1959). The social psychology of groups. John Wiley & Sons, New York.
