Sosyal medyanızı ara ara silip tekrar yüklediğiniz anlar oldu mu? Bu durumu sık yaşayan biri olarak bilimsel nedenleri ve çözümleri merak edip araştırdım. İyi okumalar…
Sosyal Medya Tükenmişliği
Günümüz dünyasında sosyal medya, hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Ancak sürekli çevrimiçi olma, bilgi bombardımanı, kıyaslama hali ve duygusal yükler, yeni bir tükenmişlik türünü doğurmuştur: Sosyal medya tükenmişliği. Bu durum, bireylerin sosyal medyayı aşırı ve zorunlu biçimde kullanmaları sonucu ortaya çıkan fiziksel, zihinsel ve duygusal yorgunluk olarak tanımlanır (Han, 2018).
Sosyal Medya Tükenmişliğinin Nedenleri Ve Belirtileri
Tran ve Chen’e (2024) göre tükenmişliğin başlıca nedenleri; yoğun bilgi akışıyla gelen bilişsel yorgunluk, mükemmel görünen hayatlarla yapılan kıyaslamalar sonucu oluşan yetersizlik hissi, sürekli bildirimlerle bölünen dikkat ve FOMO (fear of missing out) nedeniyle çevrimdışı kalamama eğilimidir. Ayrıca olumsuz içerikler ve siber zorbalık da duygusal yıpranmaya yol açar.
Belirtileri arasında ise platformlara karşı ilgisizlik ve motivasyon kaybı, fiziksel ve zihinsel yorgunluk, odaklanma güçlüğü ve dikkat dağınıklığı, sinirlilik, huzursuzluk ile uyku düzeninde bozukluklar yer almaktadır (Sunil ve ark., 2022). Ayrıca sosyal medyadan uzaklaşma isteği ancak bunu başaramama ve gerçek hayattaki sosyal etkileşimlerden kaçınma da belirtiler arasında sayılabilir. Azımsanmayacak kadar çok belirtilere sahip olan bu durum, sosyal medyanın bizi beklediğimizden daha çok etkilediğini gösteriyor olabilir.
Sosyal Medya Tükenmişliğiyle Başa Çıkma Yolları
Sadece sosyal medyayı silmek ve bu durumun geçmesini beklemek belki de gerçekçi bir çözüm değildir. Ya da silmemize rağmen başka bir platformdan sonsuzluğa kaydırmak da… Tran ve Chen (2024) bu durumla başa çıkmak için bazı önerilerde bulunmuştur. Bunlar:
1. Dijital Detoks
Belirli aralıklarla sosyal medyadan tamamen uzaklaşmak.
2. Kullanım Süresini Sınırlama
Sosyal medya kullanımına günlük veya haftalık sınırlar koymak.
3. Bildirimleri Kapatmak
Dikkat dağınıklığını azaltır ve bireyin kendi işlerine odaklanmasına yardımcı olur.
4. Farkındalık Ve Öz Yansıtma
Sosyal medyayı neden kullandığınızı ve size nasıl hissettirdiğini sorgulamak.
5. Gerçek Hayat Etkileşimlerine Öncelik
Sanal dünyadan ziyade, gerçek hayattaki sosyal ilişkileri güçlendirmek.
Sürekli Bağlantılı Olmanın Bedeli: Empati Yorgunluğu
Empati, ilişkilerin temelini oluşturan önemli bir duygudur. Ancak aşırı empati kurmak, bireylerde empati yorgunluğuna yol açabilir (Paiva-Salisbury ve Schwanz, 2022). Empati yorgunluğu, başkalarının acılarına aşırı derecede empati yapmaktan kaynaklanan duygusal tükenmişlik ve aşırı duyarlılık sonucu kişinin kendi psikolojik sınırlarının aşması durumudur (Stoewen, 2020).
Empati Yorgunluğunun Nedenleri Ve Belirtileri
Eksik sosyalleşme, uzun süre tek başına vakit geçirme, stres, yoğun iş hayatı, memnuniyetsizlik, kronik yorgunluk ve sabırsızlanma duygusu bu durumu tetikleyebilir (Paiva-Salisbury ve Schwanz, 2022). Uzaktan çalışma sistemlerinin yaygınlaşması da sosyalleşme eksikliğine zemin hazırlayarak empati yorgunluğuna yol açabilir.
Belirtileri ise şunları içerebilir: duygusal tükenmişlik, duyarsızlaşma veya aşırı duyarlılık, tahammülsüzlük, motivasyon kaybı, fiziksel yorgunluk, baş ağrısı, mide rahatsızlıkları, uyku sorunları ve karamsarlık (Harr ve Swick, 2014).
Empati Yorgunluğunu Önleme Yolları
Paiva-Salisbury ve Schwanz’ın (2022) önerdiği stratejiler:
1. Sınır Koyma
Başkalarının sorunlarına yardımcı olurken kendi duygusal sınırlarınızı belirlemek ve korumak.
2. Öz Bakım
Düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme, yeterli uyku ve hobiler.
3. Sosyal Destek
Duygusal deneyimleri paylaşabileceğiniz kişilerle temas.
4. Profesyonel Yardım
Belirtiler şiddetliyse psikolog veya psikiyatrist desteği.
5. Farkındalık Ve Duygu Düzenleme
Kendi duygusal tepkilerini anlamak ve yönetmek.
Sosyal Medya ve Empati Yorgunluğu Arasındaki Bağlantı
Hem sosyal medya tükenmişliği hem de empati yorgunluğu, modern yaşamın getirdiği yoğun bilgi akışı, sürekli bağlantı hali ve duygusal yüklerin bir sonucu olarak ortaya çıkan psikolojik durumlardır. Bu iki kavram arasındaki temel ortak nokta, bireyin kapasitesinin üzerinde bir yükle karşılaşması ve bunun sonucunda duygusal, zihinsel ve fiziksel kaynaklarının tükenmesidir.
Sosyal medya, empati yorgunluğunu tetikleyici bir faktör de olabilir. Özellikle travmatik olayların veya acı veren haberlerin sosyal medyada hızla yayılması, bireylerin bu içeriklere maruz kalarak empati yorgunluğu yaşamasına neden olabilir. Sürekli olarak başkalarının acılarını görmek, yorumları okumak ve bu duruma karşı çaresizlik hissetmek, empati kapasitesini aşarak tükenmişliğe yol açabilir.
Sonuç
Dijital çağın sunduğu imkanlar kadar, getirdiği zorlukların da farkında olmak, bireysel ve toplumsal sağlığımız için kritik öneme sahiptir. Sosyal medya tükenmişliği ve empati yorgunluğu gibi görünmez yüklerle başa çıkabilmek için, bilinçli kullanım alışkanlıkları geliştirmek, öz bakıma özen göstermek ve gerektiğinde profesyonel destek almak elzemdir. Unutulmamalıdır ki, dijital dünya bir araçtır ve onu sağlığımızı koruyarak, dengeli bir şekilde kullanmak bizim elimizdedir.
Kaynaklar
(Hiçbir link ya da bilgi değiştirilmemiştir; tamamen korunmuştur.)
-
Paiva-Salisbury, M. L. ve Schwanz, K. A. (2022). Building Compassion Fatigue Resilience: Awareness, Prevention, and Intervention for Pre-Professionals and Current Practitioners. Journal of Health Service Psychology, 48(1), 39–46. https://doi.org/10.1007/s42843-022-00054-9
-
Han, B. (2018). Social media burnout: Definition, measurement instrument, and why we care. Journal of Computer Information Systems, 58, 122–130.
-
Stoewen, D. L. (2020). Moving from compassion fatigue to compassion resilience. The Canadian Veterinary Journal, 61(11), 1207–1209.
-
Harr, C. R., & Swick, D. C. (2014). The impact of compassion fatigue and compassion satisfaction on social workers in a hospital setting. Social Work in Health Care, 53(6), 576–590.
-
Tran, S. T. T., & Chen, J. V. (2024). Navigating the social media overload via control abilities. Behaviour & Information Technology, 43(13), 3301–3320.
-
Sunil, S., Sharma, M. K., Amudhan, S., Anand, N., & John, N. (2022). Social media fatigue: Causes and concerns. International Journal of Social Psychiatry, 68(3), 686–692.
