Dramsız Disiplin Nedir?
Dramsız disiplin, Dr. Daniel J. Siegel ve Dr. Tina Payne Bryson’ın geliştirdiği çocuklar ile disiplin kurma sürecinde çocuğa öğretme, bağ kurma ve beyin gelişimini destekleyici şekilde bir disiplin kurma stratejisidir. Ceza ve çatışmanın en aza indirilmesi için geliştirilmiştir.
Disiplin kurulurken asıl amaç, drama yaratmadan, kriz anlarını öğretici bir konuma çevirerek çocuğa doğruyu öğretmek, çocuğun duygusunu anlayarak güvenli bir bağ kurmaya yardımcı olmak ve uygun davranışa yönlendirmektir. Aynı zamanda çocuğun duygusal beyni ile mantıklı beynini bütünleştirerek ani tepkiler yerine yeniden düşünmesini sağlamak ve özdenetim becerisini arttırmaktır. Böylece çocuğun problem çözme yetenekleri de gelişmektedir.
Bütün Beyin Yaklaşımı Nedir? Disiplin Kurmada Ne İşe Yarar?
Bütün beyin yaklaşımı çocuğun üst beyni ve alt beynini entegre etmeyi hedefler. Üst beyin yani prefrontal korteks, mantık, empati, problem çözme ve özdenetimden sorumludur. Alt beyin ise amigdala ve beyin sapını kapsar ve dürtüler, duygular, “savaş-kaç-don” tepkilerinden sorumludur.
Kısacası, üst beyin kavrayıcı iken alt beyin tepkiseldir. Beyin bölgeleri bağlantı kurdukça çocuk öğrenme ve gelişim fırsatı bulur. Disiplin kurma noktasında, duygusal bağ gelişimi destekler. Çünkü çocuğun yalnızca alt beyni ile kararlar alması sakinleşememesine ve ilişki kuramamasına sebep olur.
Çocuk alternatif davranışları gördükçe ve öğrendikçe cezalandırılmadan nasıl davranması gerektiğine dair fikir sahibi olur. Ayrıca, bütün beyin yaklaşımı disiplin kurma sürecinde çocuğun uzun vadede daha sağlıklı kararlar almasını sağlar.
Özetle, ebeveynin dramsız disiplin tutumu çocuğu destekler ve bütün beyin yaklaşımı içinde disiplin kurulmasına yardımcı olur.
Yeniden Düşünme Disiplini
Ebeveynler genellikle net ilke ve stratejilerle çalışmak yerine yalnızca duruma tepki gösterme davranışında bulunurlar. Otomatik pilota geçip bilinçli ebeveynlik kararları alma konusunda problemler yaşarlar. Fakat söz konusu çocuklar ve çocuklara disiplin sağlamak olunca otomatik pilot ile hareket etmek bazı durumlarda işe yaramamaktadır.
Bu tabiri caizse ebeveynlerin ve çocukların türbülanslı bir yolculuk yapmasına sebep olabilir.
“Çocuğunuz yaramazlık yaptığında gerçekten başarmak istediğiniz şeyin ne olduğunu açıkça anlamanız gerekir.” (Siegel & Bryson, 2018.)
Ebeveynler kendilerine belirli soruları sorarak dramsız disiplin için stratejiler üretebilirler. Bu sorular şu şekildedir:
-
Çocuğum neden böyle davrandı?
-
Ona şu an ne öğretmek istiyorum?
-
Bunu en iyi nasıl öğretirim, nasıl gösteririm?
Bu 3 soruyu kendinize sorduğunuzda otomatik pilottan çıkmak daha kolay olacaktır. Aynı zamanda, çocuklarınızın neye ihtiyacı olduğunu anlamanıza yardımcı olur. Böylece kaos olmadan daha iyi bir rehber olmanız anlamına gelir ve olayları onun bakış açısından görebilmeyi sağlar.
Otomatik pilota geçmek, bir olaya karşı çocuğunuzun ihtiyaç duyduğu şeye değil de kendi duygularınıza ve ruh halinize odaklanmanıza neden olur ve ebeveynler buna göre yanıt verir.
“Yapamaz” Yerine “Yapmayacak” Yani Yapmamayı Seçmek
İnsanların durumlarda iyi kararlar alma ve idare edebilme kapasitesi koşullarla ve belirli durum bağlamına göre değişkenlik gösterebilir. Bu da hem ebeveynlerin hem de çocukların durumlar karşısında verdiği tepkileri ve yanıtları duruma bağlı olarak değiştirir.
Nasıl ki bir ebeveyn her zaman sabırlı ve sevecen kalamaz ise bu durum çocuklar için de geçerlidir. Çocukların duygu ve davranışlarını yönetememesi, anlayış ve yardım ihtiyacı olduğunu gösterebilir.
Bu bakış açısı ile otomatik ebeveynlik pilotundan çıkarak aslında çocukların kendilerine özgü kişilikleri ve ihtiyaçları olduğunu kendinize hatırlatmalısınız. Bilinçli ve ana uygun kararlar almaya başlamak için bunu hatırlamak oldukça önemlidir.
Yaramazlık
Yaramazlık, bir çocuğun duygusal olarak aşırı yüklenmesinin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Bir ihtiyacın ya da yoğun bir duygunun dışa vurumu olarak açıklanabilir.
Bu dışa vurum sonrası ebeveyn olarak otomatik pilota geçerek ve düşünmeden verdiğimiz tepkiler çocuğa şu mesajı verebilir: “Sadece mutlu olduğun zaman yanında olmak istiyorum.” Bu nedenle çocuk disipline olmak konusunda zorlanır.
Disiplin ve Beyin
Beyin değişir, beyin değiştirilebilir ve beyin derinliklidir.
Bir çocuğun beyni, yapım aşamasında olan bir eve benzetilebilir. Alt kat, en temel zihinsel ve sinirsel işlevlerimizden sorumlu olan bölgedir. Bu bölge sürüngen beyin olarak adlandırılır. Burada güçlü duygular, içgüdüler, kendimizi korumak için gerekli dürtüler, nefes alma, uyku gibi temel işlevler yer alır.
Üst katta ise, üst beyin yani karmaşık düşüncelerden sorumlu alan yer alır. Alt beyin ilkeldir; üst beyin ise dengeli, anlamlı düşünceler kurmamıza yardımcı olan düşünsel, duygusal ve ilişkisel becerilerden sorumludur. Üst beyin gelişmesi zaman alır ve beyin yapılanırken yeniden şekillenme yeteneğine sahiptir.
Disiplin ve beynimizi düşünerek bir örnek vermek gerekirse; çocuk oyun saati bittiği için öfkelenip oyuncaklarını etrafa fırlatıyor ve bağırmaya başlıyor. Çocuğun alt beyin tepkisi, öfke ve hayal kırıklığı dolayısı ile dürtüsel davranışlar sergilemektir.
Kontrolsüzce bağırması ve oyuncakları fırlatması mantıklı düşünme ve özdenetim sürecini yönetemediğini gösterir. Bu noktada, ebeveynin rolü bağ kurarak çocuğun alt beynini daha az aktif hale getirerek üst beynini devreye sokmaktır.
Çocuğa şu cümle ile yaklaşabilir: “Şu an çok sinirlendiğini görüyorum, oyuna devam etmek istedin, zor geliyor değil mi? Bana anlatabilirsin.”
Bu tutum ile çocuğun alt beyni yatışır ve üst beyni devreye girer. Çocuk anlaşıldığını hisseder. Ebeveyn, çocuk sakinleştikten sonra “Oyuncaklarını topladıktan sonra akşam hangi kitabı okuyacağını seçelim mi?” sorusu ile yönlendirme yapıp çocuğa seçenek sunarsa problem çözme sürecini başlatmış olur.
Sonuç
Sonuç olarak, dramsız disiplin yaklaşımı çocuğun gelişiminde disiplinin ceza ve çatışma yerine öğretici, bütünleştirici ve bağ kurucu olduğunu öğrenmesine yardımcı olur.
Ebeveyn ve çocuk arasındaki bağların daha da güçlenmesine destek olur. Çocuğun beyin yapısı ve gelişimsel özellikleri dikkate alınarak ebeveynlerin kriz anlarında otomatik tepkiler değil bilinçli ve yapıcı müdahaleler bulmasına teşvik eder.
Böylece disiplin, çocuğun özdenetimini destekleyen ve problem çözme becerilerini geliştirmeye yönelik bir model haline gelir. Bu sayede, uzun vadede çocuk için daha sağlıklı ilişkiler kurmayı öğrenme fırsatı sunar.
Kaynakça
Siegel, D. J., & Bryson, T. P. (2018). Dramsız Disiplin. Kaosu Yatıştırmak ve Çocuğunuzun Gelişen Beynini Güçlendirmek İçin Bütün Beyin Yaklaşımı. İstanbul: Pegasus Yayınları.
Dramsız Disiplin, Kaosu Yatıştırmak ve Çocuğunuzun Gelişen Beynini Güçlendirmek İçin Bütün Beyin Yaklaşımı – Dr. Daniel J. Siegel ve Dr. Tina Payne Bryson
