Otizm Spektrum Bozukluğu ve Aileye Etkileri
Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), sosyal iletişimde güçlükler, tekrarlayıcı davranışlar ve sınırlı ilgi alanlarıyla kendini gösteren nörogelişimsel bir durumdur. Bir çocukta otizm tanısı konulduğunda bu yalnızca çocuğu değil, aynı zamanda aileyi de derinden etkileyen bir süreçtir. Aileler çoğu zaman tanı sonrasında hem duygusal hem de sosyal anlamda büyük bir uyum ve kabullenme sürecine girerler. Bu süreç, her ailede farklılık gösterse de genel olarak benzer aşamalardan geçer.
Tanı Sonrası İlk Tepkiler
Otizm tanısı, aileler için çoğu zaman beklenmedik bir durumdur. Özellikle çocuklarının “farklı” davranışlarını anlamlandırmaya çalışan ebeveynler, tanı kesinleştiğinde yoğun bir şok ve inkâr evresine girebilirler. Bu aşamada “Bizim çocuğumuzda yanlış bir şey olamaz” ya da “Belki de doktor yanılıyor” gibi düşünceler sıkça görülür. İnkâr evresinin ardından bazı ebeveynlerde suçluluk duygusu gelişebilir. Çocuğun otizminin kendi hataları veya yetersizlikleri yüzünden ortaya çıktığını düşünebilirler. Ancak bilimsel veriler, otizmin kesin bir sebebinin olmadığını ve ailelerin bu konuda kendilerini suçlamamaları gerektiğini açıkça ortaya koymaktadır.
Duygusal Tepkiler ve Kabullenmeye Giden Yol
Tanı sonrası sürecin en yoğun yaşandığı dönemlerden biri de duygusal dalgalanmalardır. Bazı aileler öfke ve hayal kırıklığı hissederken, bazıları da yoğun bir üzüntü yaşayabilir. “Neden bizim çocuğumuz?” sorusu, ebeveynlerin zihninde sıkça yankılanır. Bu dönemde sosyal çevreden ve akrabalardan gelen yorumlar da ailelerin duygusal yükünü artırabilir. Bazı aileler ise toplumdaki önyargılar nedeniyle yalnızlaşmayı tercih edebilir.
Zamanla bu duygular yerini kabullenmeye bırakır. Kabullenme, ailelerin çocuğun farklılıklarını tanıması, onun güçlü yönlerini keşfetmesi ve hayatı bu doğrultuda düzenlemeye başlaması anlamına gelir. Bu aşamada aileler, çocuğun bireyselliğini kabul ederek, onun potansiyelini en iyi şekilde desteklemeyi öğrenirler.
Destek Mekanizmalarının Rolü
Kabullenme sürecinde profesyonel destek oldukça önemlidir. Psikolojik danışmanlık, aile terapileri ve destek grupları, ebeveynlerin duygusal yüklerini paylaşmalarına yardımcı olur. Ayrıca benzer deneyimler yaşayan diğer ailelerle iletişim kurmak, yalnızlık hissini azaltır ve umut duygusunu pekiştirir. Eğitim kurumları ve rehabilitasyon merkezleri de ailelerin çocuğun gelişimi için atacağı adımlarda yol gösterici bir rol oynar.
Kabullenmenin Aile ve Çocuk Üzerindeki Etkisi
Kabullenme, yalnızca ebeveynlerin içsel huzuru için değil, çocuğun gelişimi için de kritik bir öneme sahiptir. Çocuğun olduğu gibi kabul edilmesi, sevgiyle desteklenmesi ve ihtiyaçlarının anlaşılması, onun sosyal, duygusal ve bilişsel gelişimini olumlu yönde etkiler. Kabullenme sürecini tamamlayan aileler, çocuklarının özel eğitim ve terapi süreçlerine daha bilinçli şekilde katılır ve bu durum çocuğun yaşam kalitesini artırır.
Sonuç
Otizm spektrum bozukluğu tanısı, aileler için zorlu ve çok boyutlu bir süreçtir. İlk etapta yaşanan şok, inkâr ve duygusal karmaşa zamanla yerini kabullenmeye bırakır. Bu kabullenme, ailelerin hem kendi duygusal dengelerini bulmalarını hem de çocuklarının ihtiyaçlarını en iyi şekilde karşılamalarını sağlar. Profesyonel destek, toplumsal farkındalık ve dayanışma, bu sürecin sağlıklı bir şekilde ilerlemesinde önemli rol oynar. Sonuç olarak kabullenme, yalnızca bir durumun kabulü değil; aynı zamanda çocuğun farklılıklarıyla birlikte değerli ve sevgiye layık bir birey olduğunun içselleştirilmesidir.
Kaynakça
-
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Washington, DC: Author.
-
Gray, D. E. (2002). Ten years on: A longitudinal study of families of children with autism. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 27(3), 215–222.
-
Hastings, R. P., & Taunt, H. M. (2002). Positive perceptions in families of children with developmental disabilities. American Journal on Mental Retardation, 107(2), 116–127.
-
Karande, S., & Kuril, S. (2011). Impact of autistic spectrum disorder on quality of life of parents. Indian Journal of Pediatrics, 78(8), 995–998.
-
Sucuoğlu, B., & Çıkrıkçı Demirtaşlı, N. (1995). Otistik çocukların annelerinin yaşadıkları güçlükler ve gereksinimleri. Türk Psikoloji Dergisi, 10(35), 33–44.
-
Yıldırım Doğru, S. (2007). Otistik çocukların annelerinin algıladıkları stres, sosyal destek ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 8(2), 33–46.
