Diyelim ki final ödevinizi yapıyorsunuz ve bitirmek üzeresiniz ancak okuduğunuz makalede geçen bir kavramı anlamadınız. Bu durumda kavramı araştırmak için “google”ı mı yoksa çok popüler bir yapay zeka olan “Chat gbt”i mi kullanırdınız? Eğer ki yirmili yaşlardaysanız ikinci seçenek olan Yapay Zekayı tercih etme olasılığınız çok daha yüksektir. Peki, biz sadece bu tarz basit sorular için mi Chat gbt’yi kullanıyoruz, korkarım ki “Hayır”. Özellikle de günümüzde Chat gbt gibi Yapay Zeka uygulamaları Psikoloji ile oldukça iç içe bir duruma gelmiştir. Bu durumun terapi alanlar ve terapistler için hem olumlu hem de olumsuz bazı yönleri mevcuttur.
Yapay Zeka’nın Psikoloji Üzerindeki Yükselişi
Yapay zekanın psikoloji bilimi ve terapi süreci üzerindeki avantajlarına bakacak olursak kişilerin duygudurumlarını tanımlayıp, belirtilerin daha erken teşhis edilmesini sağlayarak bu süreci hızlandırmaktadır (Kafes, 2021). Özellikle de 7/24 istedikleri her durumda ve koşulda yapay zekaya ulaşabildiklerinden dolayı kişiler için oldukça konforludur. Örneğin panik atak geçirdiğini düşünen bir kişi o an etrafta yardım alabileceği kimse yoksa bile telefonundan hızlıca kullandığı yapay zekaya, o an ne yaşadığını anlatarak sonucunda ne yapması konusunda geçici olarak yardım alabilir.
Kişiler için faydalı olduğu kadar terapistlerin eğitim süreçleri konusunda da faydalıdır. Mesleki gelişimleri için klinik simülasyonlar ve vaka analizleri oluşturarak özellikle de uygulama alanında destek sağlamaktadır (Ülker, 2023). Bir psikoloji öğrencisi olarak söyleyebilirim ki çoğu zaman uygulamalı alanda kendimizi yetiştirmek konusunda eksik kalabiliyoruz. Bu noktada devreye yapay zeka giriyor ve bize gerçekliğe çok yakın vaka analizleri sunarak teorik bilgilerimizi geliştirme fırsatı yaratıyor. Gördüğünüz gibi yapay zekanın hem terapi alanlar hem de terapi yapanlar için avantajları çok kıymetlidir. Ancak yapay zekaya karşı olan bu ilgi arttıkça sorunlar da peşinden gelmektedir. Bu sorunların en başında yapay zekayı gerçek bir Terapist olarak görmek geliyor. Her ne kadar çok dikkat edilmeyen bir sorun olsa da üzerinde durulması gerekiyor.
Yapay Zekayı Terapist Olarak Görmek
Yaşadığımız toplumun bir kesimi terapiye gitme fırsatı bulurken diğer bir kesimi ise çoğu zaman terapiye gitme fırsatı bulamıyor. Terapiye gitmeyen kesim de kendi içinde ayrılıyor. Bazıları günlük hayatlarında daha sosyal ve arkadaş canlısı oldukları için çoğu durumda dertlerini ve sıkıntılarını etrafındaki güvendiği kişilere anlatmayı tercih ediyor ve bu sayede kendince terapiye gitme ihtiyacı duymuyor. Siz de etrafınızda oldukça sık karşılaşmışsınızdır, hatta belki de dinleyen kişi bile olmuşsunuzdur. İnsan sosyal bir varlık olduğu için içindekilerini karşısındakine aktararak kendini daha iyi ve onaylanmış hisseder.
Ancak bu herkes için geçerli değildir. Bazen bazı kişiler, içindeki düşüncelerini ve hislerini eleştirmekten, yargılanmaktan veya diğerleri tarafından etiketlendirilmekten korktukları için kimseye anlatmaz ve kendi içinde yaşarlar. Hepimiz zaman zaman bu hissi yaşamışızdır. İnsan böyle bir durumda sıkışmış ve kendini çok çaresiz hisseder.
İşte tam da bu noktada Yapay Zeka (bu yazımda ele aldığım Chat gbt) onlar için çok büyük bir nimettir. Kişi içindeki hislerini ve düşüncelerini çekinmeden yapay zekaya anlatır ve kendisini onaylamasını bekler. Özellikle de teknolojinin gelişmesiyle yapay zekanın analiz etme ve cevap verme yetenekleri de eskiye göre çok daha ilerlemiştir.
Yapay zeka kişinin dediklerini analiz eder ve sonucunda çok yüksek ihtimalle kişinin duymak istediklerini söyler. Çünkü aslında Chat gbt gibi platformlar sizin ona sunduğunuz bilgilere göre cevap vermeye kodlanmıştır. Siz ona nasıl yaklaşırsanız o da size o şekilde yaklaşacaktır. Örneğin kaygılı olduğunuz bir konuda Chat gbt’den onay almak istediğinizde o sizi eleştirmez aksine destekler.
Kişiler çoğu zaman bunun farkında olmaz çünkü kimseye anlatamadığı düşünceleri yapay zekaya anlatıp onay almak kişiyi çok daha iyi hissettirir. Ama terapistlerin gözlüğünden bakacak olursak bu aslında adaptif bir durum değil aksine kişi için olumsuz bile olabilir. Bir Terapist, kişiye duymak istediklerini değil aksine bastırdığı ve göz ardı ettiği şeyleri gösterir. Bu noktada yapay zeka terapistten çok daha eksik kalmaktadır.
Her şeyden önce yapay zekanın bir “robot” olduğunu unutmamak gerekir yani ne kadar çabalasa da bir insan gibi sıcak ve empatik olarak güçlü cevaplar veremez. Bundan dolayı bu noktada yapay zekanın bir robot olduğunu kabul edip ondan sanki bir terapistmiş gibi davranmasını beklememeliyiz.
Sonuç: Dengeli Olmak
Bütün avantajlarını ve dezavantajlarını göz önünde bulundurursak önemli olan yapay zekayı dengeli bir şekilde kullanmaktır. Elbette yapay zekayı kullanacağız ve bize sunduğu imkanlardan yararlanacağız. Ancak bunu yaparken sorduğumuz soruların ve konuların ne olduğuna, hangi amaçla kullandığımıza çok dikkat etmeliyiz.
Eğitimlerimiz ve meslek hayatımızdaki teknik bilgisinden yararlanmak çok değerli ancak yapay zekanın bir “robot” olduğunu göz önünde bulundurarak ondan bizim için bir Terapist olmasını beklemememiz gerekiyor. Tabii ki kritik anlarda ondan yardım isteyebiliriz ancak bunun kısa süreli ve geçici olduğundan emin olmalıyız.
Kaynakça
Kafes, A. Y. (2021). Depresyon ve anksiyete bozuklukları üzerine bir bakış. Humanistic Perspective, 3(1), 186–194.
Ülker, S. V., & Akkan, G. (2023). Ruh sağlığı hizmetlerinde yapay zekâ uygulamaları ve ilişkili teknolojiler. Journal of Artificial Intelligence and Health Services, 3(2), 242–263.
