Çocuklar için son yüzyılın en büyük canavarı(!), pek çok ebeveynin baş düşmanı ve hemen her alandan pek çok uzmanın(!) elinin altındaki günah keçisi: ekran maruziyeti…
Ekranlar fizyolojik, psikolojik ve sosyal boyutlarda gerçekten bu kadar zararlı mı yoksa ilgisizliğin ve bilgisizliğin oluşturduğu boşluğu kapatmak için seçilen bir kurban mı? Bunları irdelemeden önce ekran maruziyetinin gerçekten ne olduğunu açıklamak ve daha bu ilk basamakta bile dönen mitlerden bahsetmek gerekmektedir.
Ekran maruziyeti, en basit tanımıyla çocuğun tablet, akıllı telefon, televizyon, Playstation, Xbox vb. ekran içeren teknolojik cihazlarla doğrudan veyahut dolaylı olarak etkileşime geçmesi, bu cihazların sahip olduğu ekranlarla bir süre boyunca sürekli olarak göz teması kurmasıdır. Yani bir çocuğun tabletinden çizgi film izlemesi, bilgisayarda ödev yapması, hatta ebeveynleri televizyonda haberleri takip ederken dikkatini çekmese bile onlarla beraber seyretmesi de ekran maruziyetidir.
Nitekim çocuk ve ergenlerde ekran maruziyetinden bahsedilirken bir kesim güruh, çocuklar için eğlence içeriklerini (çizgi filmler – short videolar…) ergenler içinse sosyal medya ve mesajlaşma uygulamalarını özellikle hedef almaktadır. Şaşırtıcı ve komiktir ki bu insanlar, aynı zamanda kendi videolarının seyredilmesini, uygulamalarının kullanılmasını, yazılımlarının satın alınmasını ise ekran maruziyeti saymamakta, bunları eğitsel-işlevsel olarak nitelendirmekte, yer yer gelişimsel ve tedavi edici olduğunu vurgulamaktadır. Bu kişilere ve gruplara itibar etmemeniz önerilir, çünkü ekran maruziyeti, her ne koşulda ve şekilde olursa olsun ekrana bakmak demektir.
Çocuklarda teknoloji kullanımı, hayatımızda sağlığı, refahı ve psikososyal boyutu nasıl etkilediğine yönelik araştırmalar 1900’lü yılların başında başladı. Bugün konuşulanlara baktığımızda da bir asır süre geçmesine rağmen aynı algının ve düşüncenin çok büyük oranda devam ettiğini, hatta teknolojik aletlerin kullanımının fizyolojik zararlı etkileri (özellikle göz hastalıkları) ve psikososyal (sosyal ilişkiler, akademik gelişim vs.) performans düşüşüne neden olduğu gibi ortaya atılan iddiaların bile kolay kolay değişmediğini görüyoruz.
Kronolojik olarak gidecek olursak:
1930’lu ve 1940’lı yıllarda radyolar hızla evlere girdikçe, çocukların üzerinde “uyuşukluk”, dikkat azalması ve akademik gerileme yarattığına dair kaygılar ortaya çıktı. Özellikle macera ve suç temalı radyo programlarının çocuklarda duygusal uyarılara ve davranış bozukluklarına neden olabileceği iddia edildi. Bu dönem yayınlarına dair yapılan bir inceleme, “adolescents’in macera programlarının zarar verebileceği” endişesinin yayıldığını gösterirken, bilimsel olarak bunu destekleyecek sağlam veri azlığına dikkat çekti.
Devamında uzmanlar 1960’lardan sonra televizyona yöneldiler. Daha sonra bilgisayarlar, oyun konsolları ve tabletler sırayı izledi, şimdi ise özellikle cep telefonları paylarını alıyor. Yirminci yüzyıldan bu yana teknoloji sürekli bir terör estiriyor(!).
Elbette kullanımına, süresine, içeriğine hatta yaydığı radyasyona istinaden zararları da vardır. Ancak teknolojiyi çocuklar ve gençler için en baştan bir ‘’öcü’’ olarak tanımlarsak ne onu kontrol edebilir ne de onun sağladığı imkanlardan ve kolaylıklardan rahatça yararlanabiliriz. Aksine çağdışı kalabilir ve belirli bir süre sonra pek çok işimizi yerine getiremez olur, daha da kötüsü çocuklarımızın çağın gerektirdiği dijital cihazların etkisi ile kazanacağı yeni nesil yetenekleri geciktirebiliriz.
Herkesin Minecraft konuştuğu bir çocuk parkında ya da sosyal medyada viral olan bir konunun tartışıldığı bir sınıfta onların bu sosyal ortama dahil olamamasına ve hatta ne yazık ki dışlanmasına sebep olabiliriz.
Bu hususta aşağıda sırayla listelenen maddelerde yer alan düşünceler ve inançlar, çalışmalarla çürütülmüştür. Bunları kaynakça kısmından kontrol edebilirsiniz. Lütfen sizleri bu iddialarla korkutmaya çalışanlara itibar etmeyiniz. Unutmayın, kontrolde olduğu sürece teknoloji bize hizmet etmek için vardır.
Ekran Maruziyeti Hakkında Çürütülen İddialar ve İnançlar
-
Ekranlar çocukların zekasını düşürür.
-
Dijital cihazlar çocuklarda bağımlılık yapar.
-
Erken yaşta ekran kullanımı otizme neden olur.
-
Ekranlar çocukların sosyal becerilerini köreltir.
-
Ekranlar çocuklarda hiperaktiviteye yol açar.
-
Ekranlar çocukların uyku düzenini tamamen bozar.
-
Eğitim amaçlı ekran kullanımı ekran maruziyeti değildir.
-
Çocuklar teknolojiye ne kadar erken maruz kalırsa, o kadar zeki olur.
-
Ekran maruziyeti yaratıcılığı öldürür.
-
Ekran kullanımı aile içi bağları zayıflatır.
-
Ekranlar gözleri kalıcı olarak bozar.
-
Mavi ışık körlüğe neden olur.
-
Ekranlar miyoba neden olur.
-
Dijital cihazlar göz kaslarını tembelleştirir.
-
Mavi ışık filtreli gözlükler gereklidir.
-
Çocukların ekran kullanımı gözlerine yetişkinlere göre daha fazla zarar verir.
-
Küçük ekranlar daha fazla zarar verir.
-
Parlak ekranlar retinaya zarar verir.
KAYNAKÇA
(Aşağıdaki tüm bağlantılar orijinal kaynaklardır ve içeriklere SEO açısından güvenilirlik sağlar.)
-
American Academy of Ophthalmology. (n.d.). Should you be worried about blue light?
-
African Vision and Eye Health. Blue light exposure and its effects: A literature review.
-
American Academy of Pediatrics. Media and young minds.
-
Canadian Paediatric Society. Screen time and children: Promoting healthy habits.
-
Common Sense Media. The relationship between screen time and social skills.
-
Digital Wellness Lab. The effects of screens on mental health.
-
Harvard Health Publishing. Will blue light from electronic devices increase my risk of macular degeneration and blindness?
-
National Institute on Media and the Family. Myths and facts about screen use.
-
Pool, M. M., Koolstra, C. M., & van der Voort, T. H. A. The impact of background radio and television on high school students’ homework performance.
-
University of Alabama at Birmingham. Debunking digital eyestrain and blue light myths.
-
University of Michigan Health. Managing screen time.
-
WebMD. What to know about blue light and your eyes.
-
World Health Organization (WHO). Guidelines on physical activity, sedentary behaviour and sleep for children under 5 years of age.
