Hayat yolculuğumuzun en kritik dönemeçlerinden biri, hiç şüphesiz meslek seçimidir. Bu yolculuğun ilk adımı ise çoğu zaman üniversite seçimi ile başlar.
Henüz lise sıralarındayken verdiğimiz bu kararlar, gelecekteki kariyerimizi, yaşam biçimimizi ve hatta sosyal çevremizi şekillendirebilir. Ancak bu süreç yalnızca “hangi bölüm” ya da “hangi üniversite” sorularına yanıt aramaktan ibaret değildir; aynı zamanda kendimizi tanıma ve potansiyelimizi keşfetme sürecidir.
Kendini Tanımak: Meslek Seçiminin Temeli
Doğru meslek seçiminin temelinde, bireyin kendi ilgi alanlarını, değerlerini ve yeteneklerini bilmesi yatar.
“Ne yapmak istiyorum?” ve “Neyi yaparken zamanın nasıl geçtiğini fark etmiyorum?” gibi sorular bu aşamada önemli bir başlangıç noktasıdır.
Çünkü seçilen üniversite ve bölüm, yalnızca bir eğitim kurumu değil; aynı zamanda hayallerimizin ve hedeflerimizin gelişim alanıdır.
Üniversite Tercihlerinin Stratejik Önemi
Üniversite seçimi ve bölüm tercihleri, bireyin yeteneklerini ve ilgilerini mesleki hedefler doğrultusunda şekillendirmesi açısından bir “karar dönemeç noktası” niteliği taşır.
Bu süreç, yalnızca bireysel potansiyelin doğru değerlendirilmesini değil; aynı zamanda gelecekteki iş gücü dinamikleri ve sektörel ihtiyaçların da dikkate alınmasını gerektirir.
Türkiye’de üniversite tercihleri ve meslek seçiminde öne çıkan istatistiksel bulgular:
-
Üniversiteye yerleşen öğrencilerin yaklaşık %60’ı bölüm tercihlerini doğrudan iş bulma potansiyeli ve meslek edinebilme amacıyla yapmaktadır (Kablay, 2021).
-
Öğrencilerin önemli bir kısmı tercih ettiği bölümü “ilgili duyduğu meslek” olduğu için seçtiğini belirtmektedir. Bu eğilim özellikle eğitim fakültesi öğrencilerinde belirgindir (Şeker ve Çapri, 2020).
-
Tercih sürecinde bilinçli yönlendirme almayan öğrencilerin %25’i bölüm değiştirme veya mezuniyet sonrası iş tatminsizliği yaşayabilmektedir (Güleç ve Kırdök, 2020).
-
Aile ve çevre etkisi, öğrencilerin %30-35’inin tercih sıralarında belirleyici faktör olarak ortaya çıkmıştır (Babacan, 2021).
-
Kamu sektöründe ücretli veya maaşlı çalışma isteği, katılımcıların %42,6’sında gözlenmiştir (Yılmaz, 2023).
Karar Verme Sürecinde Dikkat Edilmesi Gereken Unsurlar
Üniversite ve meslek seçimi süreci, bireyin yalnızca mevcut yetkinliklerini değil, aynı zamanda gelecekteki yaşam hedeflerini ve değerlerini de göz önünde bulundurmasını gerektiren çok yönlü bir karar aşamasıdır:
-
Öz Farkındalık: Yeteneklerin, ilgilerin ve değerlerin tanınması. Psikometrik testler, mesleki yönelim envanterleri ve kariyer danışmanlığı bu aşamada kritik rol oynar.
-
Mesleki Bilgi ve Eğilimler: Mesleklerin güncel ve gelecekteki iş gücü ihtiyaçları, istihdam oranları ve gelişim potansiyeli dikkate alınmalıdır.
-
Üniversite ve Program Analizi: Eğitim programlarının niteliği, akademik kadro, staj ve uygulama olanakları, uluslararası iş birlikleri ve mezun istihdam oranları incelenmelidir.
-
Uzun Vadeli Hedeflerle Uyum: Popülerlik ya da çevresel yönlendirmeler yerine, uzun vadeli kariyer planlaması ile uyumlu tercihler yapılmalıdır.
Değişen Dünyada Meslekler ve Gelecek Perspektifi
Günümüzde birçok meslek, on yıl önce hayatımızda yoktu; on yıl sonra ise bugün adını bilmediğimiz iş kolları hayatımıza girecek.
Teknolojik gelişmeler, yapay zekâ, sürdürülebilirlik gibi alanlar; iş dünyasının yönünü hızla değiştirmektedir. Bu nedenle tercih sürecinde yalnızca bugünü değil; gelecekte ortaya çıkabilecek yeni meslekleri ve beceri ihtiyaçlarını da dikkate almak önemlidir.
Değer ve Aidiyet Odaklı Yaklaşım
Meslek seçiminde yalnızca ekonomik kazanç ve popülerlik değil, bireyin değerleriyle ve aidiyet ihtiyacı ile uyum da kritik önem taşır.
Araştırmalar, mesleki değer uyumunun iş tatminini artırdığını, tükenmişlik riskini azalttığını ve kariyer sürekliliğini desteklediğini göstermektedir (Hirschi, 2012; Duffy ve ark., 2018).
İnsanın sosyal ve ahlaki ihtiyaçları – aidiyet, toplumsal katkı ve anlam arayışı – meslek seçiminde belirleyici bir rol oynar.
Bu nedenle etik değerlere, sosyal faydaya ve sürdürülebilir gelişime katkı sağlayan alanlar; bireylerin uzun vadede daha yüksek tatmin ve bağlılık yaşamasını destekler.
Sosyal hizmetler, eğitim, sağlık, çevre koruma ve etik teknoloji geliştirme gibi meslekler bu açıdan öne çıkmaktadır.
Sonuç
Üniversite ve meslek seçimi, yaşamın yalnızca bir eğitim veya iş seçimi değil; bireyin kimliğini, değerlerini ve topluma katkısını şekillendiren temel bir karardır.
Kendi potansiyelini tanıyan, geleceğin meslek dinamiklerini izleyen ve değerleriyle uyumlu tercihler yapan bireyler, daha tatmin edici ve sürdürülebilir kariyerler inşa edebilir.
