Yılın son ayına girmemizle birlikte, yeni yıl heyecanı birçoğumuzu sardı. Yeni yılda yapacaklarımız, yeni yılda hayatımızda değiştirmek istediklerimiz, yeni yıldan beklentiler vb. birçok şey bize tatlı bir heyecan ve umut yaşatmaktadır. Yeni yıl ile ilgili bazı sosyal medya uygulamalarında bazı ritüeller ile karşılaştığımı gözlemledim. Bunlardan en popüler olanı vision boardlar. Vision boardlara kısaca nedir değinmek istiyorum. Türkçe karşılığı olarak “hayal panosu” olarak adlandırılır. Bu hayal panoları genellikle yılın son aylarında hazırlanır. Bu panoda kişi yeni yılda ulaşmak istediği hedefleri ve hayallerini temsil eden görselleri, sembolleri, motivasyon cümlelerini vb. şeyleri seçer. Bu seçtiklerini bir panoda istediği şekilde ve boyutta yapıştırıp kolaj hâline getirir. Aslında bu hayal panoları, kişinin hayatında gerçekleştirmek istediklerini hatırlatan ve hep göz önünde bulunduran bir çeşit görsel motivasyon aracıdır.
Vision Board’ın Psikolojik Mekanizmaları
Bu hayal panolarının arkasında birçok psikolojik mekanizma vardır. Bunlardan ilki; görselleştirmenin psikolojik etkisidir. Bu hayal panolarının temelinde zihinsel imgeleme vardır. Bu zihinsel imgeleme ile hedefleri sadece düşünenlerin değil de görselleştirenlerin motivasyon ve davranış üzerinde etkisi olduğu gözlemlenmiştir. Görselleştirme, beynin motor korteksinde gerçek davranışa benzer aktivasyon oluşturur (Kosslyn, 1994). Bu aktivasyon sonucu da kişinin motivasyon seviyesi eskiye oranla yükselir. Hayal panosundaki hedeflerin sık görülmesi ön uyarım yoluyla davranış eğilimlerini güçlendirir. Bu sebeple hayal panosu, hedefleri hatırlatan bir panodan çok zihinsel tekrarla davranışı şekillendiren bir araçtır. Kısaca görselleştirme hem motivasyonu hem davranışı şekillendirir.
Diğer psikolojik mekanizma ise öz yeterlilik ve umut psikolojisidir. Bu panoların amacı hedefleri görselleştirerek, ulaşılabilirlik hissini artırmak, kişinin geleceğe dair umut, öz yeterlilik ve güven duygusunu pekiştirmek, kişinin “yapabilirim” algısını güçlendirmektir. Snyder’ın umut teorisine göre görseller hem hedef hem yol bulma motivasyonunu artırırmış (Snyder, 2002). Bu panoların amacı da tam bu kuram gibidir: Hem hedef hem yol bulma.
Diğer bir psikolojik mekanizma ise hedef belirleme teorisi ile ilişkisidir. Locke ve Latham’ın hedef belirleme teorisine göre açık, spesifik ve çekici hedefler başarı olasılığını artırırmış. Bu kuramı baz alırsak biz de hayal panosu hazırlarken; hedef somutlaşır, soyut istekler görsel hedeflere dönüşür, hedefle duygusal bağlantı kurulması sağlanır. Hedeflerin daha net ve dikkat çekici hâle gelmesi başarı olasılığını artırır. Bu teoriye göre kişi hedeflere ulaşmasındaki başarısını artırır.
Diğer psikolojik mekanizma ise pozitif psikolojidir. Pozitif psikolojiye göre vision board; pozitif duygu üretme, anlam kazandırma, gelecek kaygısını azaltma, kontrol hissini ele alma gibi etkiler sunar. Hayal panoları aynı zamanda duygusal düzenleme aracı olarak görülmektedir.
Son olarak ele alacağımız psikolojik mekanizma ise gelecek benlik etkisidir. Bu hayal panoları, gelecekteki benliğin zihinde canlanmasına yardımcı olur. Zihinde canlanması ile kişi gelecekle bağ kurabilir; bu da sürdürülebilir davranış üzerinde olumlu etki gösterir. Ayrıca gelecekteki benliği görselleştirmek, kişinin bugünkü davranışlarını uzun vadeli hedefe doğru devam ettirmesine katkı sağlar.
Vision Board Hazırlamak Faydalı Mıdır?
Vision board, psikolojik temelli bir araç diyebiliriz. Kişinin zihninin görselleştirme gücü, hedefleri somutlaştırma ve gelecekle duygusal bağ kurma özelliklerinden yararlanır. Bu araç, hedeflerin zihinsel olarak daha canlı ve ulaşılabilir görünmesini sağlar. Araştırmalara göre insan beyni somut görüntüleri soyut düşüncelere göre daha kolay işler. Bu panolar daha kolay işlenmesine yardımcı olur.
Vision board, kişinin içsel motivasyonunun güncel ve yüksek olmasını sağlar. Bu motivasyon göz önünde bulunma ve tekrar ile daha güçlü hâle gelir. Hedefleri her gün görmek davranışsal kararlılığı artırır. Bu da özdisiplini düzenleyen bir psikolojik hatırlatma aracıdır. Bu pano ile hedeflerin somutlaştırılması, hedefleri daha gerçekçi ve ulaşılabilir hâle getirir. Gerçekçi hedefler, kişinin öz yeterlilik duygusunu olumlu yönde etkiler. Öz yeterlilik arttığında hedefe atılan adım artar.
Bu hayal panoları aynı zamanda kişinin kendisi ile yaptığı bir gelecek antlaşması gibidir. Bu antlaşma, kişiyi belirsizlikten kurtarıp hayatına yön verme iradesini güçlendirir. Hayal panolarının kişiyi olumlu yönde etkilediğini ve faydalı olabileceğini gözlemliyoruz.
Fakat biz vision board konusunda iki gruba ayrılıyoruz:
• Gerekli ve yararlı görenler,
• Faydasız ve zaman kaybı olarak görenler.
Peki siz hangi grupta yer alıyorsunuz?
Kaynakça
Kosslyn, S. M. (1994). Image and Brain: The Resolution of the Imagery Debate. MIT Press.
Snyder, C. R. (2002). Hope Theory: A Member of the Positive Psychology Family. Handbook of Positive Psychology.
Robbins, T. (1991). Awaken the Giant Within (Visioning teknikleri üzerine popüler yaklaşım).
Canfield, J. The Success Principles – Hedef görselleştirme ve vision board bölümleri.
Oettingen, G. (2014). Rethinking Positive Thinking. Penguin Books.
Hershfield, H. E. (2011). Future Self-Continuity: How Conceptions of the Future Self Transform Intertemporal Choice.
