İnternet çağında her şey parmaklarımızın ucunda: sosyal medya, yapay zeka ve… evet, pornografi.
Dijital dünyanın sunduğu kolay erişimle birlikte pornografi tüketimi son yıllarda ciddi biçimde artmıştır. Bazı kişiler için bu yalnızca bir alışkanlık değil; kontrolsüz, tekrarlayıcı ve zorlayıcı bir hale gelerek pornografi bağımlılığına dönüşebilmektedir.
Pornografi bağımlılığı artık yalnızca kişisel bir alışkanlık olarak görülmemekte; psikolojik, sosyal ve hatta fiziksel etkileri olan bir bağımlılık türü olarak değerlendirilmektedir. Literatürde kompülsif cinsel davranış bozukluğu veya hiperseksüel davranış olarak da adlandırılan bu durum, kronik kullanım sonucunda beyindeki ödül sistemini (dopamin) aktive eder, nöroplastisiteyi değiştirir ve bireyin daha yoğun ya da farklı içerikler aramasına yol açar. Böylece bağımlılık döngüsü başlar.
Aşırı pornografi kullanımı; iş, sosyal yaşam ve ilişkilerde aksamalara, hatta sağlık risklerine neden olabilir. Sıklıkla görülen durum, bireyin dürtülerini kontrol etmekte zorlanmasıdır; bu da sosyal çevrede, romantik ilişkilerde ve hatta yasal süreçlerde problemlere yol açabilmektedir (Savcı ve ark., 2021). Dolayısıyla pornografi bağımlılığı yalnızca bireysel bir mesele değil; ilişkileri, duygusal dengeyi ve toplumsal yapıyı etkileyen çok boyutlu bir sorundur.
Erken Maruziyet: Çocuklar ve Ergenler Risk Altında
Pornografi kullanımında en hassas yaş grubunu çocuklar ve ergenler oluşturmaktadır. Bu yaş grubunda pornografiye maruz kalma iki şekilde gerçekleşir:
-
Bilinçli olarak, yani içerikleri aktif biçimde arayarak,
-
İstemeden, yani farkında olmadan karşılaşarak.
Araştırmalar, ergenlerin çoğunlukla istemeden pornografiyle karşılaştığını ve bunun kasıtlı aramadan daha yaygın olduğunu göstermektedir (Wolak vd., 2007). İstenmeyen maruziyet; otomatik açılan pencereler, spam e-postalar, yanlış yazılmış internet adresleri, cinsel içerikli reklamlar veya ilgisiz aramalar yoluyla gerçekleşmektedir (Peter & Valkenburg, 2016; Ševčíková vd., 2014).
Bu durum ülkeden ülkeye değişiklik gösterse de oldukça yaygındır ve çocukların gelişimsel süreçlerinde bilişsel, duygusal ve davranışsal etkiler yaratabilmektedir.
İnsanlar Neden Pornografi İzliyor?
Araştırmalar, pornografi tüketiminin tek bir nedeni olmadığını ortaya koymaktadır.
Pornografi Tüketim Envanteri’ne göre dört temel motivasyon öne çıkar (Reid ve ark., 2011):
-
Cinsel tatmin,
-
Merak ve keşfetme,
-
Heyecan ve yenilik arayışı,
-
Duygusal kaçış.
Burns (2001) ise özellikle erkeklerde motivasyonların cinsel hayatı renklendirmekten gerilimi azaltmaya kadar uzandığını belirtmiştir.
Yani pornografi tüketimi yalnızca haz arayışından ibaret değildir; merak, duygusal düzenleme, keşfetme ve kaçış ihtiyacını da kapsar.
Pornografinin Birey ve Toplum Üzerindeki Etkileri
Araştırmalar, pornografi kullanımının bireylerin cinsel senaryolarını, uygulamalarını ve inançlarını şekillendirmede etkili olduğunu göstermektedir (Wright, 2011). Bu etki çoğunlukla olumsuz yöndedir.
Meta-analiz ve inceleme çalışmaları, pornografi kullanımı ile:
-
Daha düşük cinsel tatmin (Wright vd., 2017),
-
Artan cinsel saldırganlık (Wright vd., 2016),
-
Cinsel nesneleştirme,
-
Sadakatsizlik eğilimi ve
-
İlişkilerde istikrarsızlık (Grubbs, Wright vd., 2019)
arasında tutarlı ilişkiler bulunduğunu ortaya koymuştur.
Boylamsal araştırmalar ise bu etkilerin uzun süreli olduğunu, yani pornografi kullanımının zaman içinde olumsuz sonuçları öngörebildiğini göstermiştir (Grubbs & Kraus, 2021).
Pandemi döneminde, özellikle COVID-19 sürecinde, pornografik içerik izleme oranlarında belirgin bir artış gözlemlenmiştir (Miller & McBain, 2022). Bu artışın başlıca nedenleri arasında can sıkıntısı ve yalnızlık yer almaktadır (Donadelli & Lalanne, 2020).
Ayrıca dijital ortamda fazla zaman geçiren, duygusal desteğe ihtiyaç duyan gençlerin daha yüksek risk altında olduğu da belirlenmiştir (Zattoni vd., 2021).
Bağımlılıkla Baş Etmenin Yolları
Pornografi bağımlılığıyla baş etmenin ilk adımı farkındalık kazanmaktır.
Kişi, davranışlarının yaşamını nasıl etkilediğini fark ettiğinde değişim süreci başlar.
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), mindfulness ve özdenetim teknikleri dürtüleri kontrol etmeye yardımcı olabilir.
Sosyal destek de bu süreçte büyük önem taşır: arkadaşlar, partner veya destek grupları motivasyonu artırır.
Ayrıca spor, hobiler, sanatla uğraşmak ve sosyal etkinlikler gibi alternatif doyum kaynakları, bağımlılık döngüsünü kırmada oldukça etkilidir.
Sonuç
Pornografi, dijital çağın en görünmez ama en yaygın bağımlılıklarından biridir.
Bizi görünmez bir ağla saran bu içerikler, farkında olmadan zihinsel, duygusal ve sosyal dünyamızı şekillendirmektedir.
Asıl soru şudur:
Pornografi bizi mi yönetiyor, yoksa biz onu bilinçli bir şekilde tüketebiliyor muyuz?
Belki de mesele pornografinin varlığı değil, hayatımızdaki yeridir.
Farkındalık, özdenetim ve bilinçli tüketimle dijital dünyanın bu karanlık alanında kendimizi kaybetmeden var olabilmek mümkündür.
Kaynakça
Burns, R. (2001). Male internet pornography consumers and their attitudes toward men and women. (Doctoral thesis). University of Oklahoma.
Donadelli, M., & Lalanne, M. (2020). Sex and “the City”: Financial stress and online pornography consumption. J Behav Exp Finance, 27, 100–379.
Grubbs, J. B., & Kraus, S. W. (2021). Pornography Use and Psychological Science: A Call for Consideration. Current Directions in Psychological Science, 30(1), 68–75.
Miller, D. J., & McBain, K. A. (2022). The content of contemporary, mainstream pornography: A literature review of content analytic studies. American Journal of Sex Education, 17, 219–256.
Peter, J., & Valkenburg, P. M. (2016). Adolescents and Pornography: A Review of 20 Years of Research. The Journal of Sex Research, 53(4–5), 509–531.
Reid, R. C., Li, D. S., Gilliland, R., Stein, J. A., & Fong, T. (2011). Reliability, validity, and psychometric development of the pornography consumption inventory in a sample of hypersexual men. Journal of Sex & Marital Therapy, 37, 359–385.
Savcı, M., Ercengiz, M., & Aysan, F. (2021). Problemli Teknoloji Kullanımı. Pegem Akademi.
Wright, P. J. (2011). Mass media effects on youth sexual behavior: Assessing the claim for causality. Communication Yearbook, 35, 343–386.
Wright, P. J., Tokunaga, R. S., & Kraus, A. (2016). A meta-analysis of pornography consumption and actual acts of sexual aggression in general population studies. Journal of Communication, 66(1), 183–205.
Wright, P. J., Tokunaga, R. S., Kraus, A., & Klann, E. (2017). Pornography consumption and satisfaction: A meta-analysis. Human Communication Research, 43(3), 315–343.
Zattoni, F., Gül, M., Soligo, M., Morlacco, A., Motterle, G., Collavino, J., & Moro, F. D. (2021). The impact of COVID-19 pandemic on pornography habits: A global analysis of Google Trends. International Journal of Impotence Research, 33, 824–831.
