Travma diye adlandırdığımız bir takım olumsuz olaylar, her zaman olumsuz sonuçlar mı doğurur?
Travma; bireyin kontrolü dışında gelişen üzücü, ağır stresli, başa çıkması zor olayların sonucunda duygusal veya fiziksel yaralanmasıdır. Örneğin; ölümle karşı karşıya gelmek, kayıplar vermek, çok ciddi hastalıklar geçirmek, trafik kazası geçirmek, boşanma gibi olayların sonunda çeşitli psikolojik bozukluklara yol açabilir. Bu bozukluklar kişiden kişiye değişkenlik göstermekle birlikte travma sonrası stres bozukluğu, depresyon veya anksiyete gibi bozuklukları beraberinde getirebilir.
Ancak her zaman yaşanılan olayların sonucu travma yaratmaz; bazen bireyin başına gelen olumsuz olaylar kişide yeni bir başlangıç gücü, bütün olumsuzluklara rağmen yaşama isteği gibi olaylara pozitif yaklaşımlar sunar. Bizler bu pozitif yaklaşımı “travma sonrası büyüme” olarak adlandırıyoruz.
Travma Sonrası Büyüme, kişinin yaşadığı oldukça büyük olayların sonucunda yaşadıklarıyla verdikleri savaş sonrasında olay karşısında olumlu yönde büyümesi ve gelişmesidir.
Travma sonrası büyüme alanında kişilerin karşı karşıya kaldıkları travmatik olaylar sonucunda kendileri ile ilgili düşüncelerinde kendilerini daha dayanıklı ve güçlü görmeleriyle beraber kırıldıkları noktaları ve sınırları da kabul ettikleri, yaşadıkları hayata bakış açılarının da değiştiği gözlemlenmiştir (Tedeschi ve ark., 1998).
Bu gelişim bireyin baş etme becerilerinin de pozitif yönde artmasını sağlar. Yaşanılan travmatik olay sonucunda birey kendisini daha iyi ifade etmesiyle birlikte insan ilişkilerinde de olumlu gelişmeler olmaktadır. Yaşadıkları bu deneyimler karşısında benzer olayları yaşayan insanlara destek olmak isterler.
Travma sonrası büyümeyi olaylara direnmek veya olumsuzluklar karşısında zarar görmemek için çabalamak olarak adlandırmak doğru olmaz. Daha çok travma sonrası büyümeyi kişide büyük bir değişim olarak adlandırmak daha doğru olacaktır.
Travma Sonrası Büyümenin Beş Alanı
Tedeschi ve Calhoun (1996), travma sonrası büyümenin beş alanda gözlendiğini belirtmişlerdir:
-
Kişilerarası ilişkilerde pozitif yönde iyileşme:
Kişilerin karşısındaki kişiye kendilerini daha rahat açmaları, iletişimlerinde güçlenme ve empati duygularında gelişme… -
Kişinin kendini algılamasındaki değişiklikler:
Olaylar karşısında daha kırılgan olmalarına rağmen daha kuvvetli bir benlik algısı, kendine güvenmede artış… -
Hayatın değerini fark etme:
Kendileri için önceliklerin farkına varmaları, bir şeyin iyi ve kıymetli olması için çok büyük olması gerekmediğini; küçük ve sıradan şeylerin de hayatta değerli olduğunu bilmeleri… -
Yeni alternatiflerin farkına varma:
Olaylara karşı sergilenen tutumların amaçları doğrultusunda olup olmadığını gözden geçirme ve yeni seçimler yapabilme… -
İnanç sistemindeki farklılıklar:
Dini inançların yeniden değerlendirilmesi ve şekillenmesi…
Peki, Acılar İnsanı Büyütür mü?
Birçok bilimsel bulgunun yanında “büyük acıların beraberinde büyük iyilikler getirdiği” söylemi çok eski kaynaklara dayanmaktadır. İnsanlar yaşadıkları travmatik olaylar karşısında hem büyümeyi hem stresi bir arada yaşayabilirler.
Birçok araştırmaya göre stresi ve büyümeyi ortaya çıkaran olay aynıdır. Uzmanlar stres ve büyümenin birlikte çalıştığını gözlemlemişlerdir. Kişilerin bu büyümeye veya gelişime erişmeleri için yaşadıkları olayı sorgulamaları, hatta bu olaylar karşısında acı çekmeleri gerektiği belirtilmiştir.
Çekilen bu acı sonrası birey, acı ile başa çıktığını gözlemlediği vakit kendilerine olan güven artar ve öz yeterlilik duygularında gelişme yaşanır. Bu da travma sonrası büyüme ile ilişkili olduğunu gösterir.
Örneğin; yapılan araştırmalar sonucunda meme kanseri geçirmiş kadınlarda büyüme ve gelişme büyük oranda gözlemlenmiştir. Kadınların bedenlerindeki uzuv eksikliği, dış görünüşlerindeki değişiklik ve hastalığın yarattığı tahribata rağmen bu acılar karşısında büyüme gösterdikleri görülmüştür. İyileşmeye olan inançları ve dirençleri artarken, bu olumlu büyüme iyileşme süreçleri için büyük bir kaynak oluşturmuştur.
Travma Sonrası Büyümeyi Güçlendiren Faktörler
Travma sonrası büyümenin gelişimine katkı sağlayan unsurların başında sosyal destek gelir. Kişinin sosyal çevresinin sağlamlığı ve kendini açabilmesi, büyümenin gelişmesinde çok büyük etmendir. Sosyal destek, kişinin karşılaştığı travmatik olaylar karşısında başa çıkmasını kolaylaştırır.
Kişilerin travmatik olaylar karşısında büyümeleri için aktif olmaları gerekmektedir. Çevresel yardımlara açık olmaları, olayların bir anda değil zamanla çözülebileceğinin bilincine varmaları gerekir. Sorunu kabul edip bu sorunla sadece kendilerinin başa çıkabileceğini fark etmeleri önemlidir. Yani kişiler acıyı kabul etmeli ve acı ile büyümelerine izin vermelidirler.
Sonuç
Sonuç olarak acılar ve yaşanan travmatik olaylar sadece olumsuz sonuçlanmaz; birçok durumda beraberinde bir büyüme getirirler. Bu nedenle “Acılar insanı büyütür.” demek mümkündür.
Bu büyüme, Travma Sonrası Büyüme, Psikolojik Dayanıklılık ve Sosyal Destek gibi temel süreçlerle şekillenir.
