Dillere düşmüş bir repliktir, dizideki karakterimiz “Aşk mı? Memleket bu haldeyken?” diye sorar. Şimdi bu repliğin bir benzerini sıklıkla duyuyor ve dile getiriyoruz. “İyi olmak mı? Memleket bu haldeyken?”
Bu hem bir yardım çağrısı, hem bir serzeniş. Nitekim her gün haber sayfalarında birçok kötü haber görüyor, bununla da kalmayıp günlük yaşamın içerisinde birçok ekonomik ve politik problemle karşı karşıya kalıyoruz. Birçok kişi iyi hissetmeye hakkı olmadığını düşünüyor veya çaresiz olduğu, sorumluluk almanın mümkün ya da mânâlı olmadığı kanaatinde.
Sizin de kafanız bu noktalarda karışıksa ve ne yapacağınızı bilmiyorsanız gelin birlikte düşünelim. Dünyadan izole olmadan psikolojik sağlığımızı ne ölçüde koruyabiliriz? Bugüne ve geleceğe nasıl temas edebiliriz?
Hadi hep birlikte adım adım gidelim ve 2025’in son demlerinde kendimize birkaç “iyi oluş” dokunuşu yapalım. Kim bilir, belki de hem daha sağlıklı hem daha etkili bireyler olabiliriz.
Stresle Mücadele Mümkün ve Gerekli, Memleket Bu Haldeyken
Bilinen bir gerçektir ki tehlike anında stres bizi hayatta tutar. Sempatik sinir sistemi tehlike anında devreye girer; kaçabilir, savaşabilir ya da donabiliriz. Tehlike geçtiğinde ise parasempatik sinir sistemimiz devreye girer ve bizi gevşeterek eski halimize getirir. Ne var ki, çevresel stres faktörleri baş etme becerisini aştığında allostatik aşırı yük (kronik stres ve yaşam olaylarının toplam yükü) ortaya çıkar (Guidi et al., 2020).
Kısaca taradığımızda görüyoruz ki kronik stresi solunum, bağırsak, mide problemlerini şiddetlendirebiliyor. Hipertansiyon, kalp krizi, felç riskini artırıyor. Azalan bilişsel yetenekler ve artan anksiyete ve depresyon semptomları (Turner et al., 2020), metabolik bozukluklar, bağışıklık sisteminin bozulması, kronik yorgunluk ise kapıyı çalan diğer misafirler. Kronik stres vücutta uzun süreli bir drenaja sebep olabiliyor, ve bu da vücutta fazlaca yıpranma demek (Stress Effects on the Body, n.d.).
Öte yandan uzun süreli strese maruz kalan kişilerin sosyal ilişkilerinde agresif tavırlar sergilediği ve sosyal etkileşimlerden kaçındıkları görülüyor (Sandi & Haller, 2015).
Aşikâr olduğu üzere biyopsikososyal iyilik halimiz tehlike altında. “İyi oluş” hem kendimiz hem de çevremizdekiler için bu noktada önem kazanıyor.
Araştırmalar Ne Diyor?
-
Stresli bir günün sonunda, yeterince kaliteli uyku almak önemli bir iyileşme stratejisidir (Suchecki et al., 2012). Uyku hijyenini araştırabilir ve uygulayabilirsin.
-
Progresif kas gevşemesi kortizol düzeyini, kaygıyı, kalp atış hızını ve kan basıncını azaltır (Varvogli & Darviri, 2011). Nefes egzersizleri de benzer şekilde etkilidir.
-
Kahkaha, vücuttaki kortizol ve epinefrin düzeylerini azaltır ve bu da stresin olumsuz etkilerini azaltır (Berk et al., 1989). Komik filmler/diziler izlemek bir seçenektir.
-
Aşırı olmayan düzenli fiziksel aktivite, strese karşı direnci artırır (Childs & de Wit, 2014) ve daha iyi uyumaya yardımcı olur (Dolezal et al., 2017).
-
Ekran süresinin azaltılması, depresif semptomlar, stres, uyku kalitesi ve iyi oluş üzerinde etkilidir (Pieh et al., 2025). Özellikle uykudan önce ekrana bakmamaya özen gösterin.
-
Yüksek kaliteli yakın ilişkiler, kronik stresin zararlı sonuçlarına karşı bir tampon görevi görür (Ross et al., 2019). Bu kişilerle vakit geçirin.
-
Çaresiz olduğumuz düşüncesini aşmak için sorumluluk almak gerekir. Bireylerin küçük topluluk dayanışmalarında bile psikolojik olarak güçlendiğini görmekteyiz (Staub, 2010).
Bu uygulamaları ne ölçüde hayatına entegre edebileceğini düşünebilir ve ihtiyaç halinde bir uzmana danışabilirsin. Daha iyi bir geleceğe doğru hep beraber sağlıkla yürümek dileğiyle.
Şimdiden mutlu seneler!
Kaynakça
Berk, L. S., Tan, S. A., Fry, W. F., Napier, B. J., Lee, J. W., Hubbard, R. W., Lewis, J. E., & Eby, W. C. (1989). Neuroendocrine and Stress Hormone Changes During Mirthful Laughter. The American Journal of the Medical Sciences, 298(6), 390–396.
https://doi.org/10.1097/00000441-198912000-00006
Childs, E., & de Wit, H. (2014). Regular exercise is associated with emotional resilience to acute stress in healthy adults. Frontiers in Physiology, 5.
https://doi.org/10.3389/fphys.2014.00161
Dolezal, B. A., Neufeld, E. V., Boland, D. M., Martin, J. L., & Cooper, C. B. (2017). Interrelationship between Sleep and Exercise: A Systematic Review. Advances in Preventive Medicine, 2017(1), 1364387. https://doi.org/10.1155/2017/1364387
Guidi, J., Lucente, M., Sonino, N., & Fava, G. A. (2020). Allostatic Load and Its Impact on Health: A Systematic Review. Psychotherapy and Psychosomatics, 90(1), 11–27. https://doi.org/10.1159/000510696
Pieh, C., Humer, E., Hoenigl, A., Schwab, J., Mayerhofer, D., Dale, R., & Haider, K. (2025). Smartphone screen time reduction improves mental health: A randomized controlled trial. BMC Medicine, 23, 107. https://doi.org/10.1186/s12916-025-03944-z
Ross, K. M., Rook, K., Winczewski, L., Collins, N., & Schetter, C. D. (2019). Close Relationships and Health: The Interactive Effect of Positive and Negative Aspects. Social and Personality Psychology Compass, 13(6), e12468. https://doi.org/10.1111/spc3.12468
Sandi, C., & Haller, J. (2015). Stress and the social brain: Behavioural effects and neurobiological mechanisms. Nature Reviews Neuroscience, 16(5), 290–304. https://doi.org/10.1038/nrn3918
Staub, E. (2010). Overcoming Evil: Genocide, Violent Conflict, and Terrorism. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195382044.001.0001
Stress effects on the body. (n.d.). Retrieved 6 December 2025, from https://www.apa.org/topics/stress/body
Suchecki, D., Tiba, P. A., & Machado, R. B. (2012). REM Sleep Rebound as an Adaptive Response to Stressful Situations. Frontiers in Neurology, 3. https://doi.org/10.3389/fneur.2012.00041
Turner, A. I., Smyth, N., Hall, S. J., Torres, S. J., Hussein, M., Jayasinghe, S. U., Ball, K., & Clow, A. J. (2020). Psychological stress reactivity and future health and disease outcomes: A systematic review of prospective evidence. Psychoneuroendocrinology, 114, 104599. https://doi.org/10.1016/j.psyneuen.2020.104599
Varvogli, L., & Darviri, C. (2011). Stress Management Techniques: Evidence-based procedures that reduce stress and promote health. ResearchGate.
