Hiç intihar etmeyi düşündünüz mü? Ben düşündüm. Ya da bu hayatta anlık olmamayı diledim.
Aslında hemen hepimizin intihar düşüncesi aklına gelmiştir, hatta aklına yatmıştır. Bunun hem içsel hem dışsal birçok nedeni vardır. Belki hepimiz bunu planlamadık ama aklımızdan geçti.
Şimdi burada pasif intiharı da biraz konuşmak isterim. Yani eyleme dökmediğimiz “Allah canımı alsa da kurtulsam” modu. Hani biz kendimizi öldürmek için bir şey yapmasak da, ne bileyim; araba geçerken ezse, ölümcül bir hastalığa kapılsak, bir anda kalbimiz dursa da ölsek işte. Şu an ölü olsak ya da hiç doğmamış olsak. Hem kolay iş değil mi? Bir anda ölüveriyoruz işte. Hem inançlılar için günahı da yok. Hem de bizim o “cesareti” göstermemize gerek yok.
Bence bu cümleler hepimize tanıdık. Çünkü hepimiz hayatlarımızın herhangi bir yaşında, herhangi bir evresinde dünyanın, yaşamın çok da iyimser gelmediği dönemler yaşamışızdır. Plansız, eylemsiz ölme arzusu diyebiliriz. Yoruluyoruz işte.
Tamam, insan olmanın bir sürü tanımı var; sürekli pastanın üstüne süsler yapıştırıyoruz; hatta nasıl süsleyelim kendi pastamızı, onu da sosyal medyadan sayısız ne idüğü belirsiz insanlar dahil “şöyle süsleyin” diye paylaşıyor. Ama işte bu hisleri de içimizden söküp alamıyoruz. Bu pasif intihar kavramı ya da yaşamak istememe hali bir günde bile hortlayabilir.
Pasif İntiharın Nedenleri
Gelgelelim nedenlerine. Belki siz de bu durumu çok yaşar, belki de “yok ya, ben hiç öyle olmadım” da diyebilirsiniz. Hem nedenlerine bakmanızı hem de gerektiğinde doğru desteği almayı düşünmenizi isterim.
Bazı dönemsel psikolojik kötü hal süreçleri, psikiyatrik bozukluklar — tedavi edilmeyen bazı bozukluklar dahil —, psikiyatrik eş tanı, kişilik özellikleri, bilişsel faktörler, sosyal ve güncel yaşam koşulları, yaş, cinsiyet ve demografik etkenler pasif intihar düşüncelerine etki eder.
Bazılarımız yukarıda yazılı bazı yaşam koşullarını, olayları yorumlama biçimini ve risk faktörlerinin sıklığını dolayısıyla daha sık ve şiddetli yaşayabilir; hatta aktif intihar, yani intiharı planlama ve eyleme geçme gibi duruma zemin yaratabilir — ki birazdan bunu konuşacağız.
Psikiyatrik tanı olmaksızın yüksek stres, yalnızlık, uyku bozukluğu, akut yaşam olayları (kayıp, iş stresi, ayrılık, sıkıntıya girmiş maddi durum) gibi haller dönemsel PID ortaya çıkarabilir. Literatür, pasif düşüncenin yalnızca ağır psikiyatrik tanılarla sınırlı olmadığını; durumsal stresörler ve sosyal etmenlerin de rol oynadığını gösteriyor.
Ve bu durumda çoğu kişide ideasyon kendiliğinden azalır. Yani siz “zayıf”, “ezik” ya da “hasta” olmuyorsunuz; sadece insani bir hal içinde kendinizi yuvarlıyorsunuz. Zaman zaman “keşke olmasam” demek, düşündüğünüzden daha yaygındır. Belki de bu yazıyla bu durumları adlandırmak sizi rahatlattı bile.
Pasif İntiharı Tetikleyen Faktörler
Peki “Ben sanırım daha sık yaşıyorum” diyorsanız, altında neler olabilir? Literatür çalışmaları ve bu alanda tecrübesi olan klinisyenler, pasif intihar dahil intihar düşüncelerinin hangi durumlarda daha çok ortaya çıktığı konusunda birçok noktada hemfikir olacaklardır.
Şunu da eklemek isterim: Literatürde pasif intihar, aktif intihara göre daha az incelenmiştir; klinik olarak eyleme dökülen intiharlar daha fazla göz önüne alınmasını ekstra kişisel olarak söylemek isterim. Genel ilişki kapsamında veya belli psikiyatrik tanı sınıfları dışında, araştırmalar bazı ortak etmenlerden söz eder:
Ruminasyon
Bir çeşit zihinsel geviş getirme. Genelde ideasyon (hem pasif hem aktif) ile güçlü ilişki gösterir; ruminasyon (aynı olumsuz içeriği tekrar tekrar zihinde döndürme) pasifi besleyen bir mekanizmadır, ancak ruminasyonun tek başına aktif planlamaya dönüşümü kestirmek zordur (Huang ve ark., 2025).
Umutsuzluk
Literatürde umutsuzluk, aktif ideasyon ve intihar davranışı yönünden özellikle güçlü bir öngörücüdür; pasif ideasyonu da kuvvetle artırır, ama umutsuzluğun yüksek ve kronikleşmesi aktifleşme riskini yükseltir (Spencer-Laitt & Weiss, 2020).
Dikkat Kontrolü ve Negatif Bilgi-Biası
Bu bilişsel kusurlar, olumsuz uyaranlara saplanmayı güçlendirir; çalışmalarda bu tip dikkat yanlılığı hem ideasyonun sürmesine hem de yoğunluğunun artmasına bağlanmıştır (Thompson & Ong, 2018).
Bilişsel Esneklik
Düşük esneklik, ruminasyon ve umutsuzlukla etkileşince ideasyonun şiddetini ve kronikleşmesini artırır; bu kombinasyon pasiften aktive doğru itebilir (López-Ramírez ve ark., 2023).
Negatif Otomatik Düşünceler ve Duygu Düzenleme
Bu faktörler, özellikle genç örneklemlerde pasif ideasyonla ilişkili bulunmuştur; duyguları düzenlemede ciddi zorluk olması, ideasyonun kötüleşip davranışa dönüşme olasılığını artırır (Shen ve ark., 2024; Millgram ve ark., 2025).
Olumsuz Şemalar
Bazı olumsuz şemaların intihar düşüncelerini artırdığı bulunmuştur (Ko & Park, 2025, JKMS). Özellikle kusurluluk, sosyal izolasyon, başarısızlık ve bağımlılık şemaları riskle ilişkilidir.
Çözüm ve Destek Süreci
Yukarıda yer verdiğim gibi pasif intihar kavramını geniş bir paranteze alabiliriz. Eğer terapiye gidiyorsanız; bilişsel esneklik, ekole göre negatif otomatik düşünceler, psikolojik dayanıklılık, duygu düzenleme ve güncel yaşam koşullarına daha hakim olmanız muhtemeldir.
“Çözüm” kısmı aklınızdan geçiyorsa, bu konulara bakmanız durumun iyileşmesine veya günlerce-haftalarca sürebilen intihar düşüncelerinin, mutsuzluk ve öfke döngüsünün sizi esir almasının önüne geçmeye yardımcı olacaktır.
Eğer yukarıda saydığımız nedenlerden biri ya da birkaçından ötürü pasif intihar durumunuz zamanla azalmıyor, artıyorsa; plan yapmaya dönmeye başladıysa ve içinde bulunduğunuz hal fazlasıyla sıkışık hissettiriyorsa, doğru ve profesyonel destek gereklidir. Arkadaş, aile ve kendi kendine psikolojik destek bu tür ciddi durumlarda yetersiz, yanıltıcı ya da yanlış kalabilir.
Sonuç
Bu yazıda altını çizmek istediğim nokta: Hepimizin hayatında zaman zaman ortaya çıkan “yaşamda olmama” ya da “bu şekilde yaşamama” düşüncelerini anlamlandırmak ve bunların belli bir ölçüde normal olabileceğini aktarmaktı.
Ancak bu düşünceler bazı psikolojik rahatsızlıkların bir parçası olarak ya da tedavi edilmediğinde ağırlaşarak günlük yaşamınızı zorlamaya başladığında, destek almanız gerektiğine dair zihninizde küçük de olsa bir ışık yakabilmekti.
Özellikle pasif intihar düşünceleri zihninizde uçuştuğunda, hangi konular etrafında uçuştuğuna; alternatif düşünce ve çözümlerinin olup olmadığına bakmanızı öneririm.
Kaynakça
Huang, T., et al. (2025). How rumination affects suicidal ideation: A moderated mediation model. BMC Psychiatry, 25, 245.
Ko, J. Y., & Park, C. H. K. (2025). Interpersonal constructs in the mediation of early maladaptive schemas and suicidal ideation among outpatients with major depressive disorder. Journal of Korean Medical Science, 40(29), e173.
Spencer-Laitt, D., & Weiss, A. (2020). When hope grows weary: Treating hopelessness in older adults. Columbia Social Work Review, 18, 51–60.
Thompson, C., & Ong, E. L. C. (2018). The association between suicidal behavior, attentional control, and frontal asymmetry. Frontiers in Psychiatry, 9, 79.
López-Ramírez, E., et al. (2023). Neural bases of suicidal ideation and depression in young college students. Frontiers in Psychology, 14, 1141591.
Shen, Y., et al. (2024). The association between negative automatic thoughts and suicidal ideation: A longitudinal serial mediation model. Current Psychology, 43, 9909–9919.
Millgram, Y., et al. (2025). Emotion regulation and suicidal thoughts and behaviors [Research summary]. Yael Millgram Lab, Tel Aviv University.
