Modern Toplumun Ebeveyn Üzerindeki Psikolojik Baskısı

Modern Ebeveynlik Kimliği

Eskiden anne-baba olmak yalnızca sevgi vermekle anlam bulurken; bugün çok yönlü, uzmanlaşılması gereken bir kimliğe dönüşmüştür. Ebeveynler, yalnızca çocuklarına değil, toplumun beklentilerine, sosyal medyada sunulan mükemmellik illüzyonuna ve içlerindeki yetersizlik korkularına da karşı sorumlu hissediyor. Çocuk büyütmek artık içgüdüsel bir süreçten, bilimsel bilgi, duygusal farkındalık ve sınırsız sabırla yürütülmesi beklenen bir projeye dönüşmüştür. Bu yazıda modern ebeveynliğin görünmeyen psikolojik yüklerini, geçmişle kıyaslandığında değişen sorumluluk biçimlerini ve “yeterince iyi ebeveyn” olmanın ne anlama geldiğini sorgulayacağız.

Ebeveynlik Nedir?

Bir ebeveyn, çocuğunun hayatındaki en önemli figürlerden biridir. Onun gelişimini, karakterini ve hayata bakışını şekillendirir. Ebeveynlik, büyük bir sorumluluk ve özveriyle yürütülen, hayat boyu süren bir süreçtir.

Ebeveynlik kavramı, yalnızca bir çocuğun fiziksel ihtiyaçlarını karşılamak değil; onun duygusal, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişimini destekleyen, güvenli ve sevgi dolu bir ortam sunma sürecidir. Sağlıklı bir ebeveynlik için temel şartlar; sabır, empati, tutarlılık, sorumluluk bilinci ve iletişim becerileridir. Ebeveyn, çocuğun birey olma yolculuğunda ona rehberlik ederken, sınırlar koymalı ve bu sınırları sevgiyle uygulamalıdır.

Maddi imkânlar çocuğun bakımında önemli olsa da, sağlıklı ebeveynlik daha çok duygusal destek, değer aktarımı ve model olma ile şekillenir. Ayrıca, ebeveynin kendi psikolojik iyi oluşunu koruması, çocuğa sağlıklı bir örnek olması açısından kritik bir öneme sahiptir. Bu nedenle modern ebeveynlik, hem içsel hem de çevresel koşulların dengeli bir şekilde bir araya gelmesini gerektiren, yaşam boyu süren bir sorumluluktur.

Geçmişin Akışı

Kendi kuşağımızda ebeveynlik çoğu zaman doğal bir akış içinde, fazla düşünülmeden ilerlerdi. “İyi annelik” genelde karnı doymuş, temiz bir çocukla; “iyi babalık” ise harçlığı, yemeği ve kıyafeti olan çocukla tanımlanırdı. Bazı ailelerde başarı odaklanır; akademik başarı elde edildiğinde “her şeyi yaptık” duygusu yaşanırdı.

Yeterlilik Algısında Dönüşüm

Aile yapısı, ebeveyn tutumları, eğitim düzeyi ve sosyal etmenler, çocuğun gelişimi ve yeterlilik algısını belirler. Ancak yeterlilik kavramı günümüzde tamamen farklı bir içeriğe kavuşmuştur. Geçmişte, sokakta büyüyen çocuklar kendi kendine birey olur, temel ihtiyaçların karşılanması yeterli sayılırdı. Günümüzde ise ebeveynlik, yalnızca maddi değil; duygusal anlamda da yeterli olma zorunluluğu ile tanımlanmaktadır.

“Günümüzde çocuk yetiştirme anlayışı, birkaç kuşak öncesine kıyasla çok daha esnek ve özgürlükçü bir noktaya geldi. Aileler, çocuklarının fikirlerini daha fazla önemserken, okullarda öğretmenler artık yalnızca bilgi aktaran değil, öğrencileri sorgulamaya ve tartışmaya teşvik eden rehberler olarak konumlanıyor. Bu değişim, genç nesillerin kendini ifade etme becerisini güçlendiriyor ve otoriteye koşulsuz boyun eğme yerine anlam arayışını ön plana çıkarıyor. Aynı zihinsel dönüşüm, iş dünyasındaki otorite ilişkilerine de yansıyor; gençler, katı hiyerarşiden çok iş birliği ve karşılıklı anlayışı tercih ediyor.”
(Kaynak: François Lelord, Zor Kişiliklerle Yaşamak, 2023, İletişim Yayınları)

Modern Ebeveynlik Beklentileri

Bugünün “iyi ebeveyni”, kaliteli eğitim, doğru branş yönlendirmesi, kurslar, özgüven inşası, eşit sevgi, duygusal destek, oyun zamanı ve “asla ses yükseltmeme” gibi beklentileri karşılamalıdır. Lüks sayılan unsurlar bile artık zorunluluk haline gelmiştir. Örneğin, akranlarının giydiği marka ayakkabıyı çocuğuna almamak, toplum nezdinde yetersizlikle eşdeğer görülebilmektedir.

Sevgi: Hâlâ En Temel Taş

Tüm bu beklentiler eksiksiz yerine getirilse bile sevgi eksikse, çocuk hâlâ eksik büyüyebilir. Modern toplumun yarattığı bu baskı, ebeveynin hata yapmasına, aşırı düşünerek çocuğuna odaklanamamasına ve sevgiyi aktaramamasına neden olabilir. Bu nedenle ebeveynlik, katı kurallar yerine doğal, esnek ve süreç odaklı ilerlemelidir. Sevgiyi temel taş olarak bilmek; huzurlu ortam yaratmak ve yeterli olgunluğa erişmekse sağlıklı ebeveynliğin ön koşuludur.

“Sonuç olarak, ebeveynlik, yalnızca bilgi ve teoriden ibaret değildir. Çocuklar, sevgiyle, şefkatle büyür. Ebeveynler, çocuklarının gözlerinden, yüz ifadelerinden, ses tonlarından neye ihtiyaç duyduklarını anlamalı ve onlara duygusal bir güvence sağlamalıdır. Zorluklar ve ekonomik sıkıntılar, elbette hayatın gerçeğidir; ancak bu, çocuğun güvenliğini, duygusal ihtiyacını göz ardı etmenin bahanesi olamaz.”
(Cihangir Çankaya, 2020, s. 92)

Bu alıntı, ebeveynlik psikolojisi açısından yalnızca bilgiye dayalı bir süreç olmadığını, duygusal farkındalık ve şefkatin önemini vurgulamaktadır. Günümüzde artan ekonomik ve sosyal baskılara rağmen, ebeveynlerin çocuklarına güvenli bir duygusal alan sağlaması gerektiği açıkça belirtilmektedir.

Akademik Kaynakça

• Lelord, F. (2023). Zor kişiliklerle yaşamak (32. baskı). İletişim Yayınları.

• Winnicott, D. W. (1973). The child, the family, and the outside world. Penguin.

• Times of India. (2025, June 6). What does 30% “right parenting” mean… Times of India.

• Psychology Today. (2022, August). Why “Good Enough” Parenting Is Better Than Perfection.

• APA. (n.d.). Why you should aim to be a “good enough” parent.

• Porter, T. (2025, April 4). Are you an overachieving parent? The Times.

• NCBI. (2025). Parenting Under Pressure: Associations between Perceived Social… PMC.

• Psychology Today. (2025). Is Modern Parenting Uniquely Stressful?

• Wikipedia. Reflective parenting.

• Research (Springer). Social media parenting scale… Education and Information Technologies.

• The New York Post. (2024). ‘Momfluencers’ who glamorize motherhood… NYPost.

• Cihangir Çankaya, Z. (2020). Bir aile meselesi. Çankaya: [Yayıncı Adı].