Ekran denildiğinde aklımıza sadece tablet ya da telefon gelse de ekran yalnızca bunlardan ibaret değildir. Televizyon, akıllı bileklik, akıllı saatler de ekrandır. Faydaları olduğu kadar zararları da olduğundan dolayı, özellikle gelişme çağındaki çocukların kullanımında sınırlamalar getirmek gereklidir. Burada dikkat etmemiz gereken konu şu; çocuk kaç saat oyun oynadı ya da kaç saat video izledi değil; ne kadar ekrana maruz kaldı? Bu noktada ekran süresi kritik öneme sahiptir.
0-3 Yaş Arası Çocuk ve Ekran Kullanımı
Normalde biz uzmanlar 6 yaşından önce çocukların ekran kullanmasını istemesek de yaşadığımız dijital çağ sebebiyle bu pek mümkün değil. Bir çocuğun hayatından ekranı, teknolojiyi ya da interneti tamamen çıkartmamız akranlarıyla sosyalleşme çağındaki çocuklar için faydadan çok zarara sebep olur.
0-3 yaş aralığı, çocukların beyinlerinin en hızlı geliştiği dönem olduğundan dolayı, bu dönemde ekrana maruz kalmalarını istemiyoruz. Öğretici olduğu düşünülen videolar bile bazen yarar sağlamak yerine zarar verebilir. Bizler maksimum görüntülü konuşma şeklinde kullanılabilir desek de Dünya Sağlık Örgütü 2 yaş öncesinde hiçbir ekran süresini önermiyor.
3-6 Yaş Arası Çocuklarda Ekran Kullanımı
3-6 yaş aralığındaki çocuk, artık akranlarıyla sosyalleşen, kreşe ya da anaokuluna giden bir çocuk. Bu yaş grubunun hayatından ekranı, interneti tamamen kestiğimizde akranları arasında dışlanma, sohbete dahil olamama, ileri bir boyut olarak da akran zorbalığıyla karşılaşabiliyoruz.
Bu nedenle, günde 1 saati geçmeyecek şekilde etkileşimli bir ekran kullanımı olabilir. Etkileşimli ekran kullanımından kastımız, bakım veren ile birlikte izlemesi / oynaması ve ara ara içerik hakkında konuşulmasıdır. Örneğin, izlenen bir videodaki hayvanlar tanıtılabilir ya da eşyaların renkleri söylenebilir.
Bakım verenin bunu yapacak vakti yoksa halihazırda etkileşimli içeriklere sahip olan çizgi filmler tercih edilebilir. Örneğin Kaşif Dora çizgi filminde Dora, seyirciye sorular sorar ya da onu tekrar etmelerini ister. Başka bir örnek de Rahat Koltuk isimli çizgi dizi olabilir. Burada da ana karakter ile birlikte esneme hareketleri yapılır.
6 Yaş ve Üzeri Çocuklarda Ekran Süresi
6 yaş ve üzeri çocuk, ilkokula başlamıştır. Yapması gereken ödevleri ve dahil olması gereken bir sosyal çevresi vardır. Bu yaş grubundaki çocuklar için, öncelikle ebeveynin çocuğu karşısına alarak anlayabileceği bir dilde ekran süresinin fazla olmasının olası zararlarını anlatmasını istiyoruz.
Bu zararlar anlatılırken çocuğu korkutmayacak, olabildiğince açık cümleler seçilmelidir. Sonrasında çocukla birlikte ekranı kullanacağı süreye ve tüketeceği içeriklere karar verilmelidir. Burada çocuğu karar aşamasına dahil etmek büyük önem taşır.
Yalnız, eğitim ile alakalı zamanları kararlaştırdığınız ekran süresine dahil etmeyin. Kararlaştırdığınız ekran süresi yalnızca keyfi kullanımlar içindir.
Aşırı Ekran Kullanımının Zararları
Aşırı ekranın zararları dendiğinde akla ilk gelen sonuç dikkat süresinde kısalmadır. Ekran, özellikle oyunlar, çizgi filmler vs. hızla hareket eden şeyler olduğu için çocukların dikkat süreleri kısalabilir. Bu da odaklanmaları gereken durumlarda odaklanamamalarına neden olur.
Bunun haricinde obezite, göz bozuklukları ve duruş bozuklukları gibi çeşitli fiziksel sorunlara sebebiyet verebilir. Uyku kalitesinde azalma ve uykuya dalmanın zorlaşması da aşırı ekranın – özellikle de ekrandan yayılan mavi ışığın – sonuçlarından biridir.
Özellikle erken çocukluk dönemlerinde aşırı ekran bağımlılığı dil becerilerinde gecikmeye yol açabilir.
Ekran Kullanımının Sosyal ve Davranışsal Etkileri
Bunlar haricinde davranışsal ve sosyal birçok sorun da ortaya çıkabilir. Dikkat süresi kısalan ve canı her sıkıldığında ekrana yönelen bir çocuk dürtü kontrol bozukluğu yaşamaya başlayabilir. Hayal kırıklığıyla baş etmeyi öğrenemez, hayal gücü azalır, sabırsızlığı artar.
Özellikle şiddet içeriğine maruz kalan çocuklarda saldırgan davranışlar ve öfke patlamaları görülebilir. Yine aşırı ve erken yaşta maruz kalınan ekran sebebiyle çocukların duyguları anlama ve sözel ipuçlarını toplama becerileri gelişmez. Bu da beraberinde iletişim sorunlarını getirir.
Ekran Kullanımının Sağlıksız Olduğunu Gösteren İpuçları
-
Okul başarısının düşmesi
-
Aile ve arkadaş ilişkilerinin zayıflaması
-
Oyunlara çok fazla para harcaması
-
Fiziksel ihtiyaçlarını ertelemesi
-
Ekran kaynaklı sağlık sorunları yaşaması
-
Daha iyi hissetmek için ekrana yönelmesi
-
Ekrandan uzakken huzursuz, üzgün ya da öfkeli hissetmesi
-
Kaygı düzeyinde artış
-
Özgüvende azalma
Sonuç
Yukarıda yer alan bilgiler haricinde içerik takibi yapmak da oldukça önemlidir. Maalesef günümüzün 5-6 yaş çocukları Squid Game, Skibidi Toilet ve benzeri yaş gruplarına uymayan içerikleri seyrediyor, oyunlarını oynuyor. Çocuk izlerken etkilenmiyor gibi gözükse de sonrasında kabuslar görebiliyor, saldırganlık davranışları gösterebiliyor ya da korkular geliştirebiliyor.
Ekran süresi, çocuk gelişimi ve ekran bağımlılığı kavramları ebeveynler tarafından bilinçli bir şekilde takip edilmelidir.
