Otizm, bireylerin sosyal etkileşimde, iletişimde ve davranışsal esneklikte zorluklar yaşadığı nörogelişimsel bir bozukluktur. Sözel ya da sözel olmayan bir biçimde ortaya çıkabilir. Sözel olarak sözel iletişim zorlukları, sözel iletişim sorunları; sözel olmayan biçimde de jestler, mimikler veya beden dili olarak örnek gösterilebilir. Çoğunlukla ilk karşılaşmada fark edilmezler. %10’u uygun ve zamanında tanı alır. 1,5 yaş ve altı tanı olarak kabul edilebilir. 3 yaşına geldiğinde inop halde yani kurtarılamaz halde olurlar. Tipik belirtiler olarak streotipik hareketler yani tekrarlayıcı hareketler örneğin parmak ucunda yürüme, dönme, sallanma, el çırpma, kol çırpma olabilir. Onun dışında işlevsel olmayan nesnelere ilgi, örneğin teknolojik aletlere meraklı olabilir. Araba plakaları, gazetedeki logoları bilebilir. Ayrıca ritüelistik davranışlar (hayvanları belirli bir yöne göre dizme ya da sınıflandırarak dizme) olabilir. İlk olarak çocuk psikiyatristine, sonrasında çocuk nöroloğuna; gerekli görürsek özel eğitimciler ilgilenebilir. Otizmin en önemli sebebi beyindeki yolakların fazlalığıdır. Beyindeki gereksiz yolakların ortadan kalkması gerekiyor. Ayrıca ebeveyn yaşı, otizm spektrum bozukluğu (OSB) riskini etkileyebilen faktörlerden biri olarak araştırmalarda dikkat çekmektedir.

Otizme Sebep Olan 4 Ana Teori Vardır:

1) Genetik yatkınlık:

Özellikle akraba evliliklerinde otizm riskinin arttığı gözlenmiştir. Bununla ilgili en az 2 kuşak üzerinde çalışılmalı.

2) İmmün sistem:

Bağışıklık sistemi düşük çocuklarda otizm riskinin arttığı saptanmıştır. Otizmde bireyin semptomlarının veya gelişimsel sorunlarının temelinde bir metabolik bozukluk olup olmadığının değerlendirilmesi gerekir.

3) Ağır çoklu gıda alerjileri:

OSB’li bireylerde bağışıklık sistemi bazı durumlarda aktif olabilir. IgE aracılı alerjiler (örneğin fıstık ya da süt gibi yaygın alerjenlere karşı hızlı alerjik tepkiler) daha yaygın olabilir.

4) Günümüzden uyaran eksikliği olarak anılan anaklitik depresyon:

Özellikle erken çocukluk döneminde görülen ve birincil bakım veren kişiden ayrılmaya bağlı olarak gelişen bir depresyondur. 1,5–5 yaş çocuklarda ortaya çıkan yalnız bırakılma, ağır medya maruziyeti, hastaneye yatış, anne kaybı gibi süreçlerle başlar. Travma sonrası olduğu düşünülmüş, hatta ‘Gebelik ve Çocuk Ruh Sağlığı’ adlı kitapta anne travmalarında çocukta mental retardasyona ve otizm spektrum bozukluğuna sebep olduğu düşünülmüştür.

• Kortizon adı verilen stres hormonuna düzenleme bozuklukları olduğu görülmüş.

• Ehil olmayan, genel anestezi altında yapılmayan lokal anestezi ile yapılan sünnetler otizme neden olabilir.

Bu durumda aileden video kayıtları istenir. Çocuğun;

• Zıplama

• Tek ayak üstünde durma

• Seksek

• Varsa trambolin üzerinde durması

• Eline kalem verip duvar boyama

• El boyama

• Yemek yeme hareketleri istenir.

Ayrıca;

• Anneyle yüz mimiklerini tekrarlıyor mu?

• Ses çıkarıyor mu?

• Göze göz ilişkisi nasıl?

• Çocuğa arkanızı döndüğünüzde ne yapıyor? Normal bir çocuğun ağlaması veya dürtmesi beklenir.

• Örneğin 18 aya kadar kelimesi yoksa, 24 aya kadar iki kelimelik cümle kuramıyorsa ve özellikle erkekse otizm açısından değerlendirilmeli.

• Çocuk göz temasını sürdürüyor mu? Siz söylerseniz aldırıyor mu?

• Grimas gülümsemesi bulunuyor mu?

• Bazıları yalnız kalmayı seçiyor, bazıları da anneye yapışık olabiliyor.

• Paylaşılmış dikkat var mı? Duygu durumunu paylaşıyor mu?

• Kucak istiyor mu? 3–4 ay

• Yüz şekli taklit ediliyor mu? 6 ay

Anneye taklite dayalı eğitim verilmesi gerekiyor. Annede bu eğitimi çocuğuna uygulamalı. Dolayısıyla annenin denetlenmesi gerekiyor. 3 yaştan sonra senaryolu oyunların öğretilmesi gerekiyor. 4 yaştan sonra sosyal beceri eğitimi ve zihin kuramı öğretilmelidir.

Otizm – Komorbidite

Eşlik Eden Psikiyatrik Durumlar:

1. DEHB ama normal DEHB değil, dürtüsellik: ittirme, kaldırma, vurma gibi. Normal DEHB ilaçları işe yaramaz; dürtüselliği önleyecek antipsikotik ilaçlar kullanılır.

2. Bipolar bozukluk

3. Kaygı bozukluğu

4. OKB

5. TSSB

Eşlik Eden Tıbbi Bozukluklar:

Epilepsi: Beyinde bulunan sinir hücrelerinde anormal elektriksel aktivite dalgalanmaları

Genetik Sendromlar:

Otizm, bazı genetik sendromlarla birlikte sık görülür:

• Fragile X Sendromu

• Tüberoskleroz

• Rett Sendromu

• Angelman Sendromu

• Down Sendromu

Zihinsel Yetersizlik (Mental Retardasyon)

• Otizmli bireylerin yaklaşık %30–50’sinde zihinsel yetersizlik vardır.

• Zihinsel kapasite ile sosyal iletişim becerileri her zaman paralel ilerlemeyebilir.

Tedavi ve Müdahale Yöntemleri

Otizmin kesin bir tedavisi yoktur. Ancak çeşitli eğitimsel, davranışsal ve tıbbi müdahalelerle belirtiler kontrol altına alınabilir:

1. Davranışsal Müdahaleler

• Uygulamalı Davranış Analizi (ABA)

• TEACCH programı

• Sosyal beceri eğitimi

2. Eğitimsel Destek

• Özel eğitim programları

• Kaynaştırma eğitimi

• Aile eğitimi ve danışmanlık

3. Tıbbi Müdahaleler

• Epilepsi, uyku bozuklukları veya eşlik eden psikiyatrik durumlar için ilaç tedavisi gerekebilir.

4. Alternatif Terapiler

• Duyu bütünleme terapisi

• Ergoterapi

• Konuşma ve dil terapisi