Netflix dizisi You, modern çağın dijitalleşmiş ilişkilerine ayna tutan ve romantik davranışların sınırlarını sorgulatan çarpıcı bir yapım. Baş karakter Joe Goldberg, ilk bakışta aşkı arayan yalnız bir adam gibi görünür. Ancak hikâye ilerledikçe, Joe’nun “sevgi” olarak adlandırdığının manipülasyon, takip, kontrol ve hatta öldürmeye kadar varan bir obsesyonla örülü olduğu anlaşılır. Bu karakteri anlamak için yalnızca etik sorgulamalar yetmez; psikoloji bilimi, özellikle bağlanma kuramı, Joe’nun ilişkilerdeki örüntülerini açıklamak açısından güçlü bir çerçeve sunar.
Bağlanma Kuramı: Geçmişin İzleri, Günümüzün Gölgesi
Bağlanma kuramı, insanın gelişimsel sürecinde ilişkilerin psikolojik yapı taşlarını anlamak için en temel teorilerdendir. Kuramın kurucusu John Bowlby (1969), çocukların bakım verenlerine duyduğu bağın yalnızca fizyolojik ihtiyaçlardan ibaret olmadığını, ayrıca psikolojik bir güvenlik alanı oluşturduğunu savunur. Bağlanma, hayatta kalmayı kolaylaştıran içgüdüden fazlasıdır; bireyin kimlik gelişimi, stresle baş etme biçimi ve duygusal ilişkilerdeki tutumunda kalıcı izler bırakır.
Bowlby, bağlanmanın evrimsel bir temeli olduğunu belirtir. Bu noktada devreye Mary Ainsworth girer. Ainsworth, “Yabancı Durum Testi” çalışmasıyla bağlanma stillerini sınıflandırmıştır:
-
Güvenli Bağlanma
-
Kaygılı (Kararsız) Bağlanma
-
Kaçıngan Bağlanma
-
Dağınık (Dezorganize) Bağlanma
Joe’nun Bağlanma Örüntüsü: Takıntılı Yakınlık ve Sınır İhlali
Joe’nun bağlanma biçimi, özellikle dağınık ve kaygılı bağlanma stillerini yansıtır. Çocukluk dönemine dair sahnelerde annesi tarafından ihmal edilen, şiddet ortamında büyüyen Joe’nun sevgi anlayışı, acı ve mücadeleyle örülmüştür. Beck’e olan ilgisi, zamanla patolojikleşir: sosyal medya takibi, özel alana izinsiz giriş ve sosyal çevreyi izole etme davranışları…
Joe’nun sevgi anlayışı, “seninle olmak istiyorum”dan çok, “sana sahip olmak zorundayım” şeklindedir. Onun için sevgi, özgürlük değil; karşısındaki kişiyi zihnindeki idealle uyumlu hâle getirme sürecidir. Kadının birey olma hali, Joe’nun zihnindeki kontrollü ilişki kurgusunu tehdit ettiğinde şiddet devreye girer.
Gerçek Değil, Kurgusal Bir Bağlanma
Joe’nun yaşadığı şey, gerçek bir duygusal temas değil; idealleştirilmiş bir bağ kurma fantezisidir. Partnerlerini kendi yalnızlığının ve geçmiş travmalarının panzehiri olarak konumlandırır. Bu, psikolojide obsessive attachment veya bağımlı kişilik örüntüsü olarak adlandırılır.
Toplumsal ve Terapötik Yansımalar
Dizideki takıntılı davranışlar, toplumda “gerçek aşk” ya da “tutku” olarak romantize edilebilmektedir. Oysa bu durumlar, sınır ihlallerinin görünmezleşmesine neden olur. Bu nedenle You dizisi, ilişkilerdeki psikolojik dinamikleri sorgulamak ve farkındalık yaratmak açısından önemli bir araçtır.
Sonuç: Patolojik İlişki Döngülerine Dikkat
Joe Goldberg karakteri, sevgiyle bağlanma arasındaki ince çizginin nasıl yok olabileceğini; çocuklukta yaralanan bir bağlanma sisteminin erişkinlikte patolojik ilişki örüntülerine nasıl dönüşebileceğini gösterir.
Bağlanma kuramı, sevginin sadece bir duygulanım değil; öğrenilmiş bir ilişki modeli olduğunu ortaya koyar. Ancak bu örüntüler değiştirilebilir. Psikoterapi, farkındalık ve güvenli sosyal bağlar sayesinde bağlanma biçimleri dönüştürülebilir.
