Bazı psikolojik bozukluklar yalnızca zihni değil, aynadaki yansımayı da etkiler. Kas dismorfisi işte bu bozukluklardan biri. Görünüşe dair içsel bir isyanla yoğrulmuş, dışarıdan bakıldığında güçlü ve biçimli bir bedende bile “eksik” görmeye zorlayan sessiz bir çığlık… Beden Dismorfik Bozukluğunun az bilinen ama etkisi derin alt türlerinden biri olan kas dismorfisi, yalnızca terapi odalarında değil, aynı zamanda spor salonlarının aynalı duvarlarında da kendini gizler.
Kimlerde Görülür?
Kas dismorfisi, özellikle düzenli egzersiz yapan bireylerde görülür. Ancak tam da bu nedenle, yani “sağlıklı yaşam” görünümünün arkasına saklandığı için çoğu zaman ciddiyeti fark edilmez. Yıllar boyunca erkeklere özgü bir psikolojik bozukluk olduğu varsayılsa da, son araştırmalar kadınların da bu baskıya fazlasıyla maruz kaldığını ortaya koymakta. Bu yalnızca istatistiksel bir değişim değil; toplumsal normlara yöneltilmiş ciddi bir uyarıdır.
Genlerden Ekranlara: Bozukluğu Besleyen Dinamikler
Kas dismorfisinin kökleri yalnızca psikolojide değil; genetik kodlarda, hormonlarda ve ekranlarda gizli. Ailede benzer bozuklukların varlığı riski artırırken; testosteron gibi hormonlar beden algısına doğrudan etki edebiliyor. Bu algının şekillendiği en etkili zemin ise çoğu zaman medya ekranlarında hazırlanır. Dergi kapaklarında, reklamlarda, sosyal medyada sürekli karşımıza çıkan “kusursuz vücutlar” gerçekliği yansıtmaktan çok ulaşılması güç bir normu yeniden üretir. Bu kalıpların içinde birey, kendi bedenini yetersiz ve eksik görmeye başlar. Oysa sorun bedende değil, gözde değil; algıdadır.
Belirtiler: Sporun Gölgesinde Sessiz Bir Savaş
Dışarıdan bakıldığında disiplinli bir sporcu gibi görünen kişi, içeride belki de bedenine karşı bir savaş veriyor. Saatlerce süren ağırlık çalışmaları, milimetrik diyet programları, supplementler ve bazen de steroid kullanımı…
Her biri daha “ideal” bir beden hayali uğruna yapılan fedakârlıklar. Ancak bu uğraş, fiziksel sağlıktan çok psikolojik zarara neden olabiliyor. DSM-5, kas dismorfisini beden dismorfik bozukluk başlığı altında ele alıyor; ancak anoreksiya nevroza ve obsesif-kompulsif bozuklukla gösterdiği benzerlikler tanıyı bulanıklaştırıyor.
Tedavi: Aynaya Yeniden Bakmayı Öğrenmek
Kas dismorfisinin tedavisinde temel amaç, kişinin kendi bedenine daha objektif ve şefkatli bir gözle bakmasını sağlamak. Bu noktada Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), bireyin çarpıtılmış beden algısını dönüştürmekte etkili bir yöntem. Eşlik eden anksiyete ya da depresyon için antidepresan ilaçlar (özellikle SSRI grubu) fayda sağlayabilir. Aynı zamanda, zarar verici yeme alışkanlıklarını düzeltmek amacıyla bir beslenme uzmanının rehberliği de büyük önem taşır. Unutulmamalıdır ki bu fiziksel bir dönüşüm değil, zihinsel bir iyileşme sürecidir. Odaklanılması gereken bedenin ölçüsü değil, bireyin içsel deneyimidir.
Sorumluluk Kimde?
Psikiyatristlerin ve klinik psikologların yanı sıra; eğitimciler, sağlık çalışanları, spor eğitmenleri ve medya temsilcileri de bu alanda sorumluluk taşımalıdır.
- Sağlık çalışanları, tanı konusunda daha donanımlı hale gelmeli, bu konuda farkındalık kazanmalıdır.
- Eğitimciler, gençlere bedenle barışık olmanın öğretilmesini sağlayacak içerikleri derslerine dahil etmelidir.
- Medya, kaslı bedenleri yüceltmektense, beden çeşitliliğini ve sağlıklı olmanın farklı yollarını görünür kılmalıdır.
Toplum, görünüşü değil, iyi oluşu merkeze aldığında; kas dismorfisinin etkisini kırmak da mümkün hale gelir.
Ne Yapabiliriz?
Diğer beden imajı bozukluklarında işe yarayan bazı yaklaşımlar kas dismorfisine de uyarlanabilir:
- Toplum kampanyaları, iyileşmiş bireylerin samimi hikâyeleriyle damgalamayı kırabilir.
- Okullarda uygulanan medya okuryazarlığı programları, gençlerin dayatılan “ideal beden” algısıyla başa çıkmasına yardımcı olabilir.
- Dijital destek ağları, yalnızlık hissini azaltır, bilgiye ve duygusal desteğe erişimi artırır.
- Spor eğitmenleri ve danışmanlara yönelik mesleki gelişim programları, bozukluğun erken belirtilerinin fark edilmesini kolaylaştırır.
Sonsöz: Gücü Yeniden Tanımlamak
Kas dismorfisi, yalnızca kasla değil, bireyin kendine yönelttiği bakışla, değerle, güvenle ilgilidir. Onu fark etmek, yalnızca bir psikolojik bozukluğu tanımak değil; aynı zamanda bireyleri görünüşe indirgemeyen bir bakış açısı geliştirmektir. Bu bozukluğu anlamak, bir kasın ne kadar büyüdüğüne değil; kişinin kendini nasıl hissettiğine odaklanmakla mümkündür. Toplum olarak aynaya nasıl baktığımızı sorgulamak, belki de en büyük tedavi adımıdır. Çünkü gerçek güç, yalnızca görünüşte değil; aynaya korkmadan bakabilmekte gizlidir.
Kaynakça
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). American Psychiatric Publishing.
- Bratland-Sanda, S., & Sundgot-Borgen, J. (2012). Eating disorders in athletes: Overview of prevalence, risk factors and recommendations for prevention and treatment. European Journal of Sport Science, 12(5), 499-508.
- Cafri, G., Thompson, J.K., Ricciardelli, L., McCabe, M., Smolak, L., & Yesalis, C. (2005). Pursuit of the muscular ideal: Physical and psychological consequences and putative risk factors. Clinical Psychology Review, 25(2), 215-239.
- Grieve, F. G. (2007). A conceptual model of factors contributing to the development of muscle dysmorphia. Eating Disorders, 15(1), 63-80.
- Hitzeroth, V., Wessels, C., Zungu-Dirwayi, N., Oosthuizen, P., & Stein, D. J. (2001). Muscle dysmorphia: A South African sample. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 55(5), 521-523.
- Murray, S. B., Rieger, E., Hildebrandt, T., Karlov, L., Russell, J., Boon, E., … & Touyz, S. W. (2012). A comparison of eating, exercise, shape, and weight related symptomatology in males with muscle dysmorphia to males with anorexia nervosa. Body Image, 9(2), 193-200.
- Olivardia, R., Pope, H. G., & Hudson, J. I. (2000). Muscle dysmorphia in male weightlifters: A case-control study. American Journal of Psychiatry, 157(8), 1291-1296.
- Phillips, K. A. (2005). The broken mirror: Understanding and treating body dysmorphic disorder. Oxford University Press.
- Pope, H. G., Jr., Gruber, A. J., Choi, P., Olivardia, R., & Phillips, K. A. (1997). Muscle dysmorphia. An underrecognized form of body dysmorphic disorder. Psychosomatics, 38(6), 548-557.
- Pope, H. G., Phillips, K. A., & Olivardia, R. (2000). The Adonis complex: The secret crisis of male body obsession. Free Press.
