Çocuklarda Kaçıngan Bağlanma ve Ebeveyn Tutumları

Kaçıngan bağlanma, çocuklukta şekillenen ve bireyin ilişkilerini, duygusal hayatını etkileyen bir bağlanma stilidir. Bu yazıda, kaçıngan bağlanmanın ne olduğu, kuramsal yaklaşımlar, ebeveyn tutumlarının bu stilin gelişimindeki rolü ve kaçıngan bağlanma sergileyen çocuklar için ebeveynlere öneriler ele alınacaktır.

Kaçıngan Bağlanma Nedir?

Kaçıngan bağlanma stiline sahip bireyler, duygularını ifade etmekte zorlanır ve yakın, samimi ilişkilerden kaçınır. Bu tür ilişkilerin özgürlüklerini kısıtlayacağını düşünerek mesafeli ve temkinli davranırlar. Kendilerini “özgür ruhlu” olarak tanımlar, romantik ilişkilerde bile partnerlerine sınır koyarlar. Yakınlık, onlar için kaygı verici bir durumdur ve özgürlüklerini tehdit eden her türlü ilişkiden uzak durmayı tercih ederler.

Ebeveyn Davranışlarının Kaçıngan Bağlanma Üzerindeki Etkisi: Kuramsal Yaklaşımlar

Ebeveynlerin bebek ve çocuklarına yönelik tutumları, çocuğun bağlanma stilini şekillendirir ve ileride sosyal, arkadaşlık ve romantik ilişkilerini etkiler. Özellikle bebeklik döneminde bakım verenin rolü kritiktir:  

• Freud’un Anal Dönemi: Bu dönemde anne-çocuk bağı önemlidir. Çocuğun anne memesiyle olumsuz deneyimleri, Freud’a göre anal dönem fiksasyonlarına yol açar. Bu fiksasyonlar yetişkinlikte sigara, alkol bağımlılığı veya dedikodu gibi ağızla bağlantılı bağımlılıklar olarak ortaya çıkabilir.  
• Erikson’un Psikososyal Gelişim Basamakları: Bebeklik dönemi, “Temel Güvene Karşı Güvensizlik” aşamasıdır. Annenin bebeğin ihtiyaçlarını karşılaması, çocukta güven veya güvensizlik duygularını şekillendirir.  
• Karen Horney’in Yaklaşımı: Horney, ihmalkar, kontrolcü veya şımartıcı ebeveynlerin çocuklarda “Temel Düşmanlık ve Temel Kaygı” oluşturduğunu belirtir. Çocuklar, bu kaygıyla baş etmek için “İnsanlardan Uzaklaşma” eğilimi geliştirir ve bağ kurmaktan kaçınır.

Ebeveyn Davranışlarının Kaçıngan Bağlanma Stili Üzerindeki Etkisi

Kaçıngan bağlanma, yanlış ebeveyn tutumları veya travmatik yaşantılar sonucu gelişir. Bu tutumlar ve durumlar şunlardır:  

• Duygusal İhmal: Çocuğun duygusal ihtiyaçlarının görmezden gelinmesi.  
• Aile İçi Sorunlar: Tartışmalar, şiddet veya kayıp gibi sarsıcı olaylar.  
• Kişisel Travmalar: Çocuğun yaşadığı fiziksel veya duygusal travmalar.  
• Ebeveyn Davranışları: Ebeveynin kaçıngan bağlanma stiline sahip olması ve bunu çocuğa yansıtması (Sone Psikoloji, 2025).

Yanlış tutumlar arasında aşırı ilgisizlik, ihmalkarlık, baskıcı, kuralcı, otoriter veya cezalandırıcı yaklaşımlar bulunur. Bu davranışlar, çocuğun duygusal ihtiyaçlarını bastırmasına ve yakınlıktan kaçınmasına yol açar.

Kaçıngan Bağlanma Stiline Sahip Çocukların Özellikleri

Mary Ainsworth’un 1978’de tasarladığı Yabancı Durum Deneyi, bebeklerin bağlanma örüntülerini incelemiştir. Deneyde, bebeğin annesiyle oyun oynadığı bir ortamda anne odadan çıkar, bir yabancı girer ve bebeğin tepkileri gözlemlenir. Sonuçlar, kaçıngan bağlanma stiline sahip bebeklerin şu davranışları sergilediğini gösterir:  

• Anne odadan çıktığında huzursuzluk göstermez.  
• Yabancı bir yetişkinle normal şekilde etkileşime girer ve oynar.  
• Anne odaya döndüğünde az ilgi gösterir (Işın, 2025).

Bu çocuklar, duygularını bastırır ve bakım verenlerine veya yabancılara karşı hislerini göstermekten kaçınır. Bu durum, stresle baş etme zorluğuna ve artan kaygıya neden olabilir.

Ebeveynlere Tavsiyeler

Çocuğunuz kaçıngan bağlanma stiline sahipse, aşağıdaki adımlarla destek sağlayabilirsiniz:  

• Hızlı Yanıt: Çocuğunuz ağladığında, korktuğunda veya ihtiyaç duyduğunda yanında olun.  
• Sevgi Gösterin: Çocuğunuza duygusal yakınlığınızı hissettirin.  
• Tutarlılık: Çocuğunuzun farklı duygusal durumlarında (ağlama, korku, sevinç) tutarlı tepkiler verin.  
• Kaliteli Zaman: Haftada belirli günlerde çocuğunuzla keyifli aktiviteler yapın (kitap okuma, oyun oynama, resim yapma).  
• Duyguları Kabul Edin: Çocuğunuzun duygularını anladığınızı gösterin ve bunları ifade etmesine alan tanıyın.

Sonuç

Kaçıngan bağlanma, çocuklukta ebeveyn tutumları ve travmatik yaşantılarla şekillenen bir bağlanma stilidir. Duygusal ihmalkarlık, baskıcı tutumlar veya aile içi sorunlar, çocuğun yakın ilişkilerden kaçınmasına yol açabilir. Ancak, ebeveynlerin sevgi, tutarlılık ve destekleyici yaklaşımlarıyla bu stilin etkileri azaltılabilir. Çocuğun duygusal ihtiyaçlarını karşılamak ve güvenli bir bağ kurmak, sağlıklı ilişkiler geliştirmesine yardımcı olur.