Cluttering (Dağınık Konuşma Bozukluğu) Nedir ve Nöropsikolojik Temelleri Nelerdir?
Bazı insanlar konuşurken kelimeleri yutar, konudan konuya atlar ya da dinleyiciyi takip etmeyi zorlaştıracak kadar hızlı ve düzensiz konuşur. Hatta çoğu zaman düşüncelerini konuşma hızlarına “yetiştiremediklerini” söylerler. İşte bu durum yalnızca bir “hızlı konuşma” alışkanlığı değil, aslında adını nadiren duyduğumuz bir iletişim bozukluğu olabilir: Cluttering (Dağınık Konuşma Bozukluğu).
Cluttering, bireyin düşüncelerini ifade etme sürecinde yaşadığı hız, düzen ve akış sorunlarını içerir. Bu kişilerin zihni bir fikre odaklanmakta, onu yapılandırmakta ve akıcı şekilde dile dökmekte zorlanır. Sonuçta ortaya çıkan konuşma, dağınık, hızla atlayan ve çoğu zaman dinleyen için kafa karıştırıcı bir hal alır.
Peki bu durumun altında yatan nöropsikolojik süreçler neler olabilir?
Cluttering yalnızca bir dilsel bozukluk değildir. Aynı zamanda düşünce planlama, dikkat, çalışma belleği ve yürütücü işlevleri kapsayan çok katmanlı bir nörokognitif bozukluk olarak ele alınır.
1. Yürütücü İşlevlerde Aksaklık
Yürütücü işlevler, beynimizin plan yapma, odaklanma, sıraya koyma ve dikkat sürdürme gibi temel kontrol mekanizmalarını içerir. Bu becerilerin yönetiminden büyük oranda prefrontal korteks sorumludur (Murray, 2010). Cluttering yaşayan bireylerde planlama ve düzenleme işlevlerinin zayıf çalıştığı, bu nedenle konuşma sırasında fikirlerin yapılandırılamadığı görülür. Ward (2006), cluttering tanısı almış bireylerin çoğunda görev belleği ve bilişsel esneklik gibi yürütücü işlev alanlarında bozulmalar olduğunu bildirmiştir.
2. Zayıf Sözel Planlama ve Otomatik Konuşma
Cluttering‘de konuşma genellikle “otomatik pilotta” yürür. Yani birey sözcükleri ağzından çıkarırken onları bilinçli olarak seçmek yerine, zihninden geçenleri hızla dışa vurur. Bu durum, motor konuşma planlamasıyla ilgili zayıflıklara işaret eder (Duffy, 2013). Broca alanı ve premotor korteks gibi bölgelerdeki yetersiz entegrasyon, bu dağınıklığın nörobiyolojik temellerindendir. Myers ve St. Louis (2012), cluttering’de dil üretimi öncesi planlama sürecinin eksik olduğunu ve konuşmanın yapıdan yoksun bir şekilde aktığını belirtir.
3. Dikkat Eksikliği ve DEHB Bağlantısı
Cluttering çoğu zaman Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ile birlikte görülür. Bu eş tanılılık, konuşma sırasında konudan konuya geçme, odaklanamama ve sözcükleri unutma gibi davranışsal belirtileri açıklar (Van Zaalen et al., 2009). Dikkat sistemlerindeki bu zayıflık, bireyin düşüncelerini sürdürülebilir biçimde dile aktarmasını zorlaştırır. Ward (2006), cluttering tanısı alan bireylerin yaklaşık %40’ında DEHB belirtileri görüldüğünü raporlamıştır.
Neden Önemli?
Cluttering genellikle yanlış anlaşılır. Bazıları bunu kişilik özelliği, heyecan ya da basit bir alışkanlık sanabilir. Oysa bu bozukluk, nörobiyolojik temellere dayanan; bireyin kendini ifade etme hakkını ve sosyal ilişkilerini doğrudan etkileyen ciddi bir iletişim zorluğudur. Erken fark edilmesi, doğru şekilde değerlendirilmesi ve hem dil terapisi hem de bilişsel-davranışçı yaklaşımlarla desteklenmesi, bireyin iletişim becerilerini ve yaşam kalitesini büyük ölçüde artırabilir.
Kaynakça
Duffy, J. R. (2013). Motor Speech Disorders: Substrates, Differential Diagnosis, and Management. Elsevier Health Sciences.
Myers, F. L., & St. Louis, K. O. (2012). Cluttering: A Handbook of Research, Intervention and Education. Psychology Press.
Murray, L. L. (2010). Attention and other cognitive deficits in cluttering. In Cluttering: A Handbook of Research, Intervention and Education (pp. 233–245).
Van Zaalen, Y., Wijnen, F., & De Jonckere, P. (2009). Cluttering: Symptoms in children and adults. Journal of Fluency Disorders, 34(2), 81–98.
Ward, D. (2006). Stuttering and Cluttering: Frameworks for Understanding and Treatment. Psychology Press.
Ward, D., & Scaler Scott, K. (2011). Cluttering: A practical overview. Journal of Communication Disorders, 44(6), 564–571.
