Bu çalışma, hastane odasında küçük anların bile umuda dönüşebileceğini bana gösteren sevgili kuzenim Nisa Derin Akbaş’ın anısına adanmıştır. Onun taşıdığı umut, bugün kaleme aldığım her satırda bana sessiz bir rehberlik sunmaya devam etmektedir.

Lösemi tanısı alan bir çocuğun dünyası bir anda hastane odalarının soğuk ışığıyla, iğnelerle, ilaç kokularıyla ve anlam veremediği onlarca yeni kavramla çevrilir. Ancak bu süreci en ağır hale getiren çoğu zaman bedenindeki hastalık değil; değişen hayatını anlamlandırmaya çalışan küçük bir kalbin yaşadığı duygusal yük olur. Lösemi, yalnızca fiziksel bir mücadele değildir; aynı zamanda çocuğun gelişimini, duygularını ve geleceğe dair algısını derinden etkileyen bir psikolojik sınavdır. Bu nedenle umut, tedavinin görünmez ama en güçlü parçası olarak öne çıkar. Bir çocuğun oyun oynamaya geri dönmesi, tedavi odasına kendi adımlarıyla yürümesi ya da yalnızca “iyileşeceğim” demesi bile psikolojik desteğin etkisini gösterir. Ailelerin yaşadığı belirsizlik, korku ve yorgunluk ise bu desteğin yalnızca çocuk için değil, tüm aile sistemi için hayati olduğunu gösterir. Bu makale, lösemiyle mücadele eden çocuklarda psikolojik destek’in neden vazgeçilmez olduğunu ve umudun iyileşme sürecindeki dönüştürücü gücünü ele alacaktır.

Lösemi Nedir?

Lösemi, kemik iliğinde başlayan ve normal kan hücrelerinin üretimini engelleyen bir kan hastalığıdır. Çocukluk döneminde en sık görülen kanser türlerinden biridir (Sağlık Bakanlığı, 2021). Löseminin temelinde sağlıklı kan hücreleri yerine kontrolsüz çoğalan anormal hücreler yer alır. Bu durum bağışıklığı zayıflatır ve vücudun oksijen taşıma ile kanama kontrolü gibi hayati işlevlerini olumsuz etkiler. Çocuklarda en sık karşılaşılan tür Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL)’dir. ALL, hızlı seyreden bir lösemi türüdür ve büyük çoğunluğu çocukluk döneminde ortaya çıkar (Türk Pediatrik Hematoloji Onkoloji Derneği, 2020). Tedavi süreci genellikle kemoterapi ile başlar; bazı durumlarda radyoterapi veya kemik iliği nakli ile desteklenir. Tedavinin etkisi yalnızca fiziksel değildir; süreç çocuğun duygusal ve sosyal gelişimini de etkiler.

Psikoloji ve Lösemi: Çocuklar Üzerindeki Etkileri

Lösemi tanısı alan çocuklar için süreç yalnızca fiziksel mücadele değil; aynı zamanda yoğun duygusal ve psikolojik değişimlerin yaşandığı bir dönemdir. Çocuklar kontrol kaybı, korku, kaygı ve belirsizlikle baş etmeye çalışırken benlik algıları ve kimlik gelişimleri etkilenir (Altuncu, 2001). Araştırmalar, psikososyal destek programlarının çocukların hastane ortamına uyum sağlamasında, duygusal yüklerini yönetmede ve tedaviye uyumda önemli olduğunu göstermektedir (Altundağ ve ark., 2016). Adölesan yaş grubunda sosyal destek ve başa çıkma stratejileri psikolojik dayanıklılığı artırabilir; bazı çocuklar yaşadıkları süreçten anlam çıkararak travma sonrası büyüme deneyimleyebilir (Pars & Çavuşoğlu, 2019; Aktaş Terzioğlu, 2023). Ayrıca aile ve sosyal çevrenin desteği çocuğun psikolojik süreçlerini güçlendirir ve umut duygusunu sürdürür (Taşkıran Tepe, 2019). Bu bulgular, lösemili çocukların psikolojik ihtiyaçlarının tedavi kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır.

Umudu Yaşatmak: Psikolojik Destek Sürecinin Rolü

Umudun İyileştirici Gücü

Umut, lösemili çocuklarda hem psikolojik hem biyolojik düzeyde koruyucu bir rol oynar. Psikologlar, psikolojik müdahalenin tedaviyi anlamlandırmada ve duygusal yükü azaltmada vazgeçilmez olduğunu vurgular. Altundağ ve arkadaşlarının (2016) Türkiye merkezli çalışmasında psikososyal destek uygulanan çocukların hastane ortamına uyumunun arttığı ve duygusal yüklerinin azaldığı tespit edilmiştir. Sosyal hizmet perspektifinden bakıldığında ise çocuğu ve ailesini destekleyerek terapi ve rehberlik hizmetleri sunmanın tedavi sürecindeki belirsizlik ve umutsuzluğu azaltabileceği vurgulanmaktadır (Kaçar Adam, 2021).

Psikolojik Müdahale Modelleri

Oyun Terapisi

Çocuklara yaşadıkları korku, endişe ve belirsizliği ifade edebilmeleri için güvenli bir alan sunar. Oyun odası, çocuk için hastane ortamının stresinden sıyrıldığı bir “terapötik geçiş alanı” görevi görür. Çocuk, sembolik oyunlar aracılığıyla kontrol duygusunu yeniden kazanır.

Sanat Terapisi

Resim, müzik ve drama gibi yaratıcı araçlarla çocuğun iç dünyasını söze dökmeden yansıtmasına olanak tanır. Bu yöntem, özellikle konuşmanın zor olduğu duyguların işlenmesini kolaylaştırır ve ifade edilemeyen duyguların görünür hâle gelmesini sağlar.

Bilişsel-Davranışçı Terapi (BDT)

Çocukların olumsuz düşünce kalıplarını fark etmeleri ve bunları daha işlevsel düşüncelerle değiştirmeleri üzerine odaklanır. Lösemili çocuklar “Suçlu muyum?” ya da “İyileşmeyecek miyim?” gibi yıkıcı düşünceler geliştirebilir. BDT, bu düşüncelerin yeniden yapılandırılmasını sağlayarak stresle başa çıkmayı güçlendirir.

Aile Terapisi ve Ebeveyn Danışmanlığı

Aile içindeki iletişimin gücü artırılır, roller düzenlenir ve belirsizlikle başa çıkmak için ortak stratejiler geliştirilir. Ebeveynlere hem çocuklarıyla duygusal bağlarını koruma hem de kendi tükenmişlikleriyle baş etme becerileri kazandırılır.

Hastane Ortamında Psikologların Rolü

Onkoloji servislerinde görev yapan psikologlar, multidisipliner ekip içinde çocukların duygusal durumlarını izler ve psikososyal yaklaşımlar sunar (Ülger et al., 2014). Konsültasyon-liyazon modeliyle tıbbi karar alma süreçlerine psikolojik perspektif de eklenir (Soygür et al., 2005). Psikologlar ailelerle çalışarak ebeveyn stresi ve kaygısını azaltmayı, tedavi sürecine uyumu desteklemeyi hedefler. Böylece çocuklar hem tıbbi hem psikolojik düzeyde “duyulmuş” hissederler.

Ailelerin Deneyimi ve Sosyal Destek

Lösemili bir çocuğun tedavi süreci aileyi derinden etkiler; ebeveynler kaygı, belirsizlik ve yorgunlukla baş ederken kardeşler de süreçten etkilenir. Ailelerin psikososyal destek alması hem çocuğun hem de ailenin iyilik hâlini korumada kritik öneme sahiptir (Özkan & Köstekli, 2024). Sosyal destek, duygusal yükün paylaşılmasını sağlar ve aile içinde umut kültürünü sürdürür (Taşkıran Tepe, 2019). Ebeveynlerin ekip ve birbirleriyle sürdürdükleri iletişim güveni artırır ve çocuğun psikolojik iyileşmesini destekler (Kaçar Adam, 2021). Sistemik yaklaşımlar, aile dayanışmasını güçlendirir ve tedavi sürecinde umut ile dayanıklılığı pekiştirir.

Sonuç

Lösemi tanısı alan çocuklar için tedavi süreci hem fiziksel hem de psikolojik olarak yoğun bir sınavdır. Psikolojik müdahaleler, umut duygusunu destekleyerek çocuğun duygusal yükünü hafifletir, tedaviye uyumunu güçlendirir ve yaşam kalitesini artırır. Oyun, sanat ve bilişsel-davranışçı terapiler ile aile destek programları çocuk ve aileyi bütüncül olarak güçlendirir. Hastane ortamındaki psikologların multidisipliner yaklaşımı çocukların seslerini duyurmalarını ve duygusal ihtiyaçlarını karşılamalarını sağlar. Tüm bu yaklaşımlar, lösemili çocuklarda umudu yaşatmanın ve psikososyal iyileşmeyi desteklemenin temel araçlarıdır. Umut, karanlık günlerde bile ışığı görebilmektir; her adım iyileşme yolunda küçük bir zaferdir ve her bir çocuğun gülümseyişi tedavi sürecindeki umudun en somut işaretidir.

Kaynakça

Altuncu, N. (2001). Çocukluk çağı kanserlerinde psikososyal uyum. Açık Bilim Yayınları.
Altundağ, Ş., Yılmaz, A., & Erdem, E. (2016). Lösemili çocuklarda psikososyal destek programlarının etkisi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 59(3), 145–152.
Aktaş Terzioğlu, A. (2023). Çocukluk çağı kanserlerinde travma sonrası büyüme ve psikososyal etmenler. Pediatrik Psikoloji Dergisi, 8(1), 12–25.
Kaçar Adam, D. (2021). Onkoloji hastalarında sosyal hizmet müdahaleleri: Aile ve çocuk odağında bir değerlendirme. Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 5(2), 89–102.
Özkan, G., & Köstekli, L. (2024). Lösemi tanılı çocukların ailelerinde psikososyal yük ve başa çıkma stratejileri. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 15(1), 33–42.
Pars, H., & Çavuşoğlu, H. (2019). Kanserli adölesanlarda sosyal destek ve psikolojik dayanıklılık ilişkisi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 26(2), 75–84.
Sağlık Bakanlığı. (2021). Türkiye çocukluk çağı kanserleri raporu. T.C. Sağlık Bakanlığı Yayınları.
Soygür, H., Öztürk, A., & Yıldız, M. (2005). Konsültasyon-liyazon psikiyatrisi modeli ve pediatrik onkolojide uygulamaları. Psikiyatri Dünyası, 9(2), 47–54.
Taşkıran Tepe, F. (2019). Kanserle mücadelede aile desteği ve umut kavramı. Aile ve Toplum Dergisi, 10(2), 54–63.
Türk Pediatrik Hematoloji Onkoloji Derneği. (2020). Çocukluk çağı lösemileri tanı ve tedavi rehberi. TPHOD Yayınları.
Ülger, H., Coşkun, A., & Karacan, E. (2014). Pediatrik onkoloji servislerinde psikologların rolü: Multidisipliner ekip perspektifi. Türkiye Klinikleri Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 23(4), 256–263.