İnsanlar spora performans (elit spor) ya da sağlık amaçlı katılmaktadır. Performans sporunda amaç, var olan en üst düzeyi yakalamak ve daha iyiye ulaşmakken, sağlık amaçlı sporda daha sağlıklı fiziksel ve duygusal yapıya ulaşmaktır (Karagöz, 2005). Performans amaçlı sporcular daha yoğun baskı altına girmekte ve kaçınılmaz olarak yarışma ortamından etkilenmektedir. Herhangi bir seviyedeki spor performansı, duygularda hem olumlu hem de olumsuz yönde yüksek derecede bir dalgalanma içerebilmektedir (Baltaş ve Baltaş, 1997). Günümüzde elit sporcuların birçoğu psikolojik destek alarak performans düzeylerini en yüksek noktaya taşımaya çalışmaktadır. Sporcular, müsabaka stresi ve kaygısı ile başa çıkabilmek için temel psikolojik yeteneklere sahip olmalıdır (Basut, 2006). Sporcu gelişimi bütüncül bir süreçtir. Bu süreçte zihinsel ve bedensel gelişimin dengelenmesi gerekmektedir. Sporcunun bu iki gelişim alanı birlikte gelişir ve birbirlerini etkiler (Altıntaş ve Akalan, 2008). Bir sporcunun içinde bulunduğu psikolojik durum, sporcunun performansını etkilemektedir. Bu bağlamda düşünüldüğünde, sporcuların ve antrenörlerin fiziksel çalışma kadar psikolojik çalışmalara da önem vermeleri gerekmektedir. İmgeleme çalışmaları, sporcunun performansını geliştirmede psikolojik çalışmalar arasında en önemli çalışmalardan biri sayılmaktadır (Weinberg ve Gould, 2003).
Spor psikolojisinin en önemli uygulama alanlarından birisi imgelemedir. Sporcunun performansını artırmasına yönelik kullanılan tekniklerden biri olan imgeleme, antrenman, müsabaka ve antrenman dışı ortamlarda kullandığı, antrenörler ve diğer bireyler tarafından da sıklıkla tercih edilen psikolojik bir yöntemdir. İmgeleme, zihinsel bir süreç olan, zihnimizde görsel veya duygusal bir şekilde canlandırdığımız hayali veya gerçek olan durumları ifade etmek için kullanılan bir kavramdır. İmgelemenin temelinde zihinsel görüntülerin oluşturulması ve bu görüntülerin zihinsel bir tasarım sürecine bağlı olarak gerçekleştirilmesi vardır. İmgeleme kullanımları genellikle özgüven oluşturmak, konsantrasyonu artırmak, duygusal tepkileri kontrol altında tutmak, sportif becerileri/stratejileri anlama ve geliştirme, ağrı ve sakatlıkla başa çıkmak ve bunların kaynaklı problemi çözmek için kullanılmaktadır (Taylor ve Wilson, 2005; Bayköse, 2014).
İmgeleme ve Spor İlişkisi
Spor, rekabet etme, heyecanlanma, belirli kurallara bağlı olarak yarışı kazanma arzusu nedeniyle gerçekleştirilen fiziksel aktivitelerin yanı sıra insan bedenini ve ruh sağlığını iyileştirme, kişilik oluşumu, bilgi, beceri ve yetenek kazanma, karakter özellikleri geliştirme, fiziksel aktiviteyi artırma, sosyo-kültürel ve ekonomik kalkınmanın sağlanmasıyla çevrede uyum, toplumda barışın sağlanması gibi faydaların bütünü olarak tanımlanabilir. Hareketi insanın zihninde hem akıcı biçimde hem de doğru olarak ayrıştırmadan, korkmadan canlandırmaları, bu durumu uygulamaktan daha kolaydır. Öğrenilecek hareketin hatasız olduğunu akılda düşünmek ve yapmak, uygulamaya geçtiğinde hareketin aşamasını ileriye taşıyacaktır. Ayrıca imgeleme, harekete odaklanmasını sağlayarak sporcunun performans anında konsantrasyonuna da katkıda bulunacaktır. İmgeleme, spor ortamında olan ve aşaması ne olursa olsun bağımsız olarak herkesçe kolaylıkla uygulanabilmektedir. Sporcu tarafından uygulayacağı beceriye yönelik teknik ve taktikler ne kadar karmaşıksa, onun için yapılan imgeleme çalışmaları o kadar önemli hale gelir (Tiryaki, 2000; Karagözoğlu, 2005; Weinberger ve Gould, 2015).
İmgelemenin Yararları
Sporcular farklı zamanlarda imgelemelerden değişik şekillerde faydalanabilirler. İmgeleme, zihinde sürekli tekrarlayarak performansı artırmasına ve yeni becerilerin öğrenilmesine, öğrenilen becerilerin geliştirilmesine katkıda bulunur, sporcunun dikkatini artırarak hareketlere ve performansa odaklanmasına yardımcı olur, hataların ne olduğunu bilmek onları düzeltmeyi kolaylaştırır. Sporcular, bir becerinin yanlış olan taraflarını ve dış imgelerle nerede yanlış yaptıklarını görebilir ve düzeltebilirler. Zihinsel imgelemenin sporcuların duygusal durumlarını olumlu ve etkili bir şekilde etkilediği bilinmektedir. Sporcular genellikle gerçek rekabetin getirdiği korku, baskı ve öfke gibi duyguları deneyimlerler. Bu nedenle imgeleme, yarışma sırasında sporcuların duygusal durumlarını kontrol altında tutmak için ön hazırlık imkânı sunar.
Kaynakça
- Fazlıoğlu, Ö., Karadenizli, Z. (2024). 2013-2023 Yılları Arası Sporda İmgeleme Kullanımı Alanında Yapılan Çalışmaların İncelenmesi. Düzce University Journal of Sports Science / Düzce Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 4(1), 67-79. Faculty of Sport Sciences, Düzce University.
- Yamak, B. (2019). Kadın Hentbolcularda İmgeleme Düzeylerinin Karşılaştırılması. Spor Eğitim Dergisi, 3(3), 55-62.
