Batıl inanç, gerçekle bağdaşmayan, mantıksal ve bilimsel bir dayanağı olmayan ancak bireylerin inandığı inançlardır.
Bazen spesifik bir eşyanın bir işe şans getireceği ya da uğursuz olarak tarif edilen bir şeyi görmenin kötüye yorumlandığı inanç biçimleri vardır.
Kişinin yaşadığı kültürlerden ve dinlerden de etkilenen inançlardır.
ABD ve Avrupa’da 13 havarinin Hz. İsa’ya ihanet etmesinden kaynaklı birçok asansörde ve katlarda 13 sayısı yazılmaz, atlanır.
Ancak Türkiye’de böyle bir inanç bulunmamaktadır.
Bu inançlar içerisinde kişiden kişiye değişen totemleri de barındırabilir.
Fanatik biri tuttuğu takımın maçı kazanması için ellerini çapraz tutmanın işe yarayacağını düşünebilir.
Sınava girerken uğurlu kalemimizi almanın bize şans getireceğini düşünebiliriz.
Psikolojiye göre bu tür düşünceler bir hastalık değildir.
Daha çok kişiyi rahatlatan, bazen de iyi şeyler olacağına dair bir umut ve kontrol edilebilir davranışlardır.
Tabii ki bu inançların aşırı düzeyde olması bireyde obsesyonlar yaratabilir; kişi kendini yapmaktan alıkoyamaz ya da yapmazsa başına kötü bir şey geleceğine inanarak sürekli yapma isteğinde bulunur.
Bu durumda bireysel bir destekle müdahale gerekebilir.
Renklerin Psikolojisi ve Bilinçdışı Etkiler
Renklerin psikolojisi, kişinin duygularında, isteklerinde, dünyayı algılayışında ve hayatı yorumlama biçimimizi nasıl etkilediğini araştıran bir alandır.
Renkler sandığımızdan çok daha fazla yaşamımızı şekillendirir — örneğin alacağımız bir kıyafeti, yiyeceğimiz yemeği, dikkat düzeyimizi hatta ruh hâlimizi.
Bunun bir kısmı bilinçdışı tetikleyiciler ya da kolektif bir bilinçten gelen genel batıl inançlar olabilir.
İnsanların bu inançları, hayatlarımızı şekillendirmede rol oynamıştır.
İnançlarımız bazen bize doğru yolları, bazen de uzak durmamız gereken tehlikeleri işaret eden bir uyarı olmuştur ya da sadece biz inandığımız için “Kendini Gerçekleştiren Kader” de olabilir.
Bir şeye ne kadar kuvvetle inanır ve inancına uygun davranırsan, günün birinde gerçekleştiğinde kendine “Ben demiştim” dersin.
Batıl inançların doğruluğu tartışmaya açık bir konudur.
Bizim meselemizde bu inançlara biraz daha değinmek, “renklerin psikolojisi”.
Renklerin Anlamları ve Kültürel Çağrışımlar
Kırmızının aşkı çektiğini veya reklamlarda kullanılarak iştah açtığını düşünmek, mor renkte cüzdan alarak para çektiğini ummak ya da beyazın saflığı ve temizliği çağrıştırması; bazı kültürlerde ise ölümü hatırlatması, siyahın otoriteyi temsil etmesinden yola çıkarak yeni bir iş görüşmesinde siyah takım elbise giymek — bunların hepsi renklere yüklediğimiz anlamlardır.
Renklerin etkisi, sadece estetik bir unsur değil, aynı zamanda psikolojik bir deneyimdir.
Renklerin Fizyolojik Etkileri Üzerine Deneyler
Goldstein, renklerin bize fizyolojik tepkilerini — örneğin stres düzeyimizi — etkileyebileceğini göstermiştir.
Yaptığı deneyde kırmızı rengin kalp atışını hızlandırabileceği ve tansiyonu yükselteceği, ayrıca mavi rengin de kalp atışını yavaşlatarak sakinleşmemize yardımcı olabileceğini ortaya koymuştur (1942).
Buna benzer bir deneyi Wexner da yapmıştır (1954).
Sarı rengin huzursuzluk, kaygı gibi hisleri verebileceği; mavi rengin ise huzurla ve güven duygusuyla ilişkilendirildiğini bize sunmuştur.
Reklamda kullanılan renklerle ilgili yapılan araştırmalarda ise her zaman tutarlı sonuçlar bulunamamıştır.
Mesela kırmızı rengin iştah açıcı olduğuna dair genelleme, popüler fast-food markalarının kırmızı logolarının ne kadar etkili olduğu tartışmalı bir konu olarak kalmaktadır.
Yine de en popüler reklam renklerinde kırmızı, kendi tahtını korumaktadır.
Bilinçdışı Etkiler ve Renklerin Psikolojik Gücü
Yapılan deneyler bize gösteriyor ki, belki de bilinçsiz olarak yaptığımız bu inançlar haklı da olabilir.
Mor cüzdanımız bize öbür aydan daha fazla para kazandırabilir; reklamda gördüğümüz kırmızı renkli cips paketi belki de iştahımızı açabilir.
Freud’un da dediği gibi:
“Evren bir tesadüfler zinciri değildir. İçsel anlamı olmayan hiçbir davranış yoktur; her şey bilinçdışı süreçlerle bağlantılıdır.”
Bizde bazı etkilere sebebiyet veren renklerin etkisi bilinçdışı olabilir.
Bulgular bize gösteriyor ki, renklerin psikolojisimiz üzerinde etkisi reddedilemez bir gerçektir.
Odanızın duvarını boyarken, ders çalışırken kullanacağınız kalemin rengini ya da yemek salonunuzun temasını belirlerken bir daha düşünün.
Sonuç olarak, eğer mor cüzdanınızın size daha fazla para kazandıracağına inanıyorsanız yanınıza almayı unutmayın.
Kaynakça
Goldstein, K. (1942). Some experimental observations concerning the influence of colors on the function of the organism. American Journal of Physical Medicine, 21(3), 147–151.
Wexner, L. B. (1954). The degree to which colors (hues) are associated with mood-tones. Journal of Applied Psychology, 38(6), 432–435.
