Öz şefkat kişinin kendisine karşı destekleyici, anlayışlı ve kibar davranabilmesini ifade eder. Dr. Kristin Neff’in çalışmaları sonucu psikoloji literatürüne girmiştir. Öz şefkat kişinin hayatında yaşadığı zorlu durumlar sonucu hatalarını, eksik gördüğü özelliklerini acımasızca yargılamadığı bir penceredir. Kendisine daha ılımlı yaklaşmasını, affedici olabilmeyi ve kendi kendine de empati kurup merhametli bir tutum sergilemesini destekler.
Bu yazıda öz şefkatin temellerini, psikolojik sağlığımız üzerindeki etkilerini ve öz şefkat dinamiğimizi geliştirmek adına neler yapabileceğimizi konuşuyor olacağız.
Öz Şefkat’in Bileşenleri
İnsan olarak vücudumuzda gerçekleşen tüm fizyolojik, psikolojik durum ve duygularımız bir sistem ve temeller üzerine çalışır. Öz şefkat kavramı da belli başlı temel bileşenlere dayandırılmıştır. Dr. Kristin Neff’in çalışmaları sonucu 3 bileşen ortaya konulmuştur.
1. Kendine Nazik Olmak
Öz eleştiri yanlış bir davranış değildir. Fakat öz eleştiri yargı boyutuna ulaştığında kişinin kendisine kırıcı ve yıkıcı etkileri olur. Kişi öz eleştiri aşamasında yargı sınırına girmeden kendisine empati bazlı yaklaşımda bulunmalı ve toparlayıcı, destekleyici, motivasyon temelli bir tutum sergilemelidir. Kendisine hayat boyu hata payı bırakmalı ve böyle bir durum karşısında ilk şefkati kendisi tarafından sağlayabilmelidir. Sizce doğduğumuz andan itibaren öleceğimiz güne kadar tamamen bize ait olan şey nedir? “Kendimiziz.” Yeni aldığınız bir kıyafeti düşünün ya da bir eşya, çiçek fark etmez. Bizimle ne kadar kalacağını bilmediğimiz o maddelere bu kadar önem verip iyi bakmaya çalışırken, tamamen bize ait olan bedenimiz ve ruhumuz dinlenilmeyi, anlaşılmayı, sarılmayı hak etmiyor mu? O zaman değer vermeye, iyi davranmaya kendimizden başlayalım.
2. Ortak İnsanlık Deneyimi
İnsanlığın varoluşundan beri dönem ve şartlar doğrultusunda tüm toplumlar olarak benzer sorunlar, kaygılar ve olaylar yaşıyoruz. Bizden sonraki nesillerde de bu durum bu şekilde süregelecektir. Kişi başarısızlığa uğrayabilir, başına bir felaket gelebilir. Bu durum kendi hatası veya dış etken sebebiyle olabilir. Fakat kişi kendine sık sık şunu hatırlatmalıdır: “Yalnız değilim.” Evet yalnız değiliz, zaman zaman çoğumuz benzer durumlar içinde bulabiliyoruz kendimizi. Felaketleri büyük bir site olarak düşünelim, her blok farklı durumları simgelesin. Sizce o blokta sadece tek bir daire olabilir mi? O büyük blokta sadece siz yaşıyor olabilir misiniz? Hayır dediğinizi duyuyorum ve evet birçok komşunuz var. Tek değilsiniz.
3. Bilinçli Farkındalık
Yaşadığımız acı durumlar karşısında ortaya çıkan olumsuz duygularımız son derece doğal bir reaksiyondur. Duygularımızı görmezden gelmek, bastırmak, duymamak bir çözüm olmayacaktır. Hissettiklerimizi olduğu gibi kabul etmek öz şefkat için önemli bir noktadır. Duygularımızı olumlu, olumsuz kabul etmeli, yaşamalı ve duygumuzun sürecini tamamlamasına izin vermeliyiz. Görmezden gelinmiş hiçbir duygu yolculuğunu tamamlayamayacak ve beklenmedik durumlarda, anlarda cereyan edecektir. Hayatta her şeyin bir başlangıcı ve sonu vardır. Duygular da böyledir. Başlamasına izin vermeden o duyguyla vedalaşamayız. İzin verin, duygunuzun sesini kısmayın. Bu duygu durumunun bir noktada son bulacağını unutmayın ve ona alan tanıyın.
Öz Şefkat’in Ruh Sağlığımız Üzerindeki Etkileri
1. Depresyon ve Anksiyete
Geçmişte yaşadığımız olumsuz durumlar içinde boğulmak ve geçmiş hatalarımızı sürekli düşünmek bizi depresyona itmektedir. Gelecek hakkında kaygı dolu ve olumsuz düşünceler ise bizi anksiyete problemi yaşamaya sürükleyecektir. Kendimize karşı affedici, nazik ve iyimser yaklaşabilmek bizi olumsuz duygu döngülerinden uzaklaştırır. Depresyon ve anksiyete yaşama ihtimalimizi oldukça düşürür.
2. Stres
Vücudumuzun stres hormonu olan kortizolün, öz şefkat düzeyi arttıkça azaldığı tespit edilmiştir. Öz şefkat parasempatik sinir sistemini harekete geçirir. Böylece kişi kendini daha huzurlu ve sakin hisseder.
3. Duygusal Dayanıklılık
Olumsuz olaylar karşısında kendisine öz şefkat doğrultusunda yaklaşan kişiler, yaşanan başarısızlık ya da içinde bulunulan kötü durumu kişisel yetersizlik olarak nitelendirmez. Bu durumların kişinin gelişim sürecinin bir parçası olduğunu kabul eder. Bu güçlü bakış öz şefkat oluşturabilmekle doğru orantılı gelişir.
4. Motivasyon
Öz şefkat kişinin iyi yönlerini görmesini sağlayarak potansiyelini fark etmesinde yardımcı olur. Bu durum motivasyon düzeyinin artmasını sağlarken kendine olan güvenini de yenileyecektir.
Öz Şefkat’inizi Geliştirecek 4 Madde
- İç Sesinle Arkadaş Ol: Kendinize en yakın arkadaşınıza tavsiye verir gibi yaklaşsaydınız bu kadar acımasız olur muydunuz? Kendi kendinize konuşurken de bu şefkatle yaklaşın.
- Mükemmeliyetçiliği Bırak: Hata yapmak insan olabilmenin bir parçasıdır. Kendinizi dinlerken ve yorumlarken bunu kabul etmeyi unutmayın.
- Meditasyon/Nefes Egzersizleri Dene: Bu tarz çalışmalar vücudu rahatlatacağı için hem stres düzeyini azaltacak hem de farkındalık bilincinizin artmasına faydalı olacaktır.
- Şefkat Günlüğü Tut: Kendinize ait olumlu yönlerinizi mutlaka yazıya dökün, okuyun. Destekleyici ifadeler yazmak ve iyi yönlerinizi belirlemek öz şefkati güçlendirecektir.
Sonuç: Her Şey Seninle Başlar
Güneşi, denizi, çiçeği, hayvanları, çocukları sevdi insan ve şefkat gösterdi. Her şey seninle başlar. Önce kendinden başla.
