Akran zorbalığı, genellikle okul ortamında bir çocuğa akranı ya da akranları tarafından fiziksel veya psikolojik zarar verme, bu davranışı yineleme hatta kasıtlı olarak kötü muameleye maruz bırakma olarak tanımlanır. Bu bir istismar türüdür.
APA’ya göre zorbalık, birinin kasıtlı olarak ve tekrar tekrar başka bir kişinin yaralanmasına veya rahatsız olmasına neden olduğu bir saldırgan davranış biçimidir.
Zorbalık, fiziksel temasla gerçekleşebileceği gibi temasın olmadığı eylemlerle de gerçekleşebilir (APA, 2022).
Alan yazın incelendiğinde küresel çapta bir sorun olarak değerlendirilen akran zorbalığı konusunda çok yönlü çalışmalar yapılmış ve sosyal açıdan yetersiz çocukların birer zorba adayı olduğu vurgulanmıştır (Boulton & Smith, 1994).
Aynı çalışmada özgüveni yüksek ve davranışsal yönden başarılı olan çocuklar ise genellikle mağdur olarak nitelendirilmiş ve akran zorbalığına maruz kalma nedenleri olarak kendilerini ifade edememeleri bir neden olarak ileri sürülmüştür.
Bununla birlikte zorbalık davranışının aslında bir mobbing olduğu ve bireye yönelik yapılan bir şiddet dizisi olduğu başka bir araştırma tarafından ortaya konmaktadır.
Ayrıca okullarda akran mağduriyeti yaşayan çocuklarda ciddi klinik durumlar yaşandığı yapılan çalışmalarla ortaya konmuş ve akran zorbalığı konusunun önemi vurgulanmıştır (Cole vd., 2016).
Akran Zorbalığının Nedenleri
-
Aile içi problemlerden kaynaklanan çocuğun öfkesini dışa vuramadığında akranına karşı yaptığı zorbalıktır.
-
Aile içinde sevgisiz büyüyüp mutsuz olmasından dolayı akranını mutsuz etmek isteyip yaptığı zorbalık olabilir.
-
Aile içinde sürekli ceza verilmesi de akran zorbalığına itebilir.
-
Aile içinde zorbalık gören, aile dışında akran zorbalığı gösterebilir.
-
Güç dengesizliğinde, akranına karşı güç göstermek için bu yolu kullanarak baskı uygulayabilir.
-
Sosyal medya etkisiyle, sosyal medyada kendisinin örnek aldığı karakter gibi davranarak kötü davranışları tekrar edebilir.
-
Okulda ya da mahallede baskın grubun kurallarına uymak zorunda olduğu için bu baskıya maruz kalabilir.
Akran Zorbalığı Mağdurlarında Gözlenen Özellikler
Akran zorbalığına uğrayan çocuklarda genelde özgüven eksikliği gözlenmiştir. Mağdurlarda görülen bazı özellikler şunlardır:
-
Pasif ve yönetilmeye açık olmak
-
Kendini ifade etmekte zorlanmak
-
Özsaygısı düşük olmak
-
Fiziksel olarak zayıf olmak
Akran Zorbalığının Kişilik Üzerindeki Etkileri
-
Duygusal dalgalanma görülebilir.
-
Motivasyon düşüklüğü yaşayabilir.
-
Kişisel bakımını aksatabilir.
-
Sosyal uyum azalabilir.
-
Başlangıç seviyesinde depresyon yaşayabilir.
-
Başlangıç seviyesindeki depresyon uzun süreli hale gelebilir.
-
İntihar eğilimi gözlenebilir.
-
Okula gitmeme isteği başlayabilir.
-
Özgüven eksikliği ve içine kapanıklık görülebilir.
Zorbalık Yapan Çocukların Davranış Özellikleri
Zorbalık yapan kişi genellikle; öğretmen veya veli tarafından göz ardı edilmişse, zorbalığın dozunu artırarak devam edebilir.
-
Öfke kontrolü giderek bozulabilir.
-
Yalan söyleme eğilimi sürebilir.
-
Akranına zorbalık yapan, arkadaşları tarafından desteklendiğinde bu davranışı artırabilir.
-
Akranları üzerinde egemenlik isteği artabilir.
Akran Zorbalığını Nasıl Önleriz?
Temel olarak ebeveyn eğitimi ve öğretmen bilgilendirilmesi yapılmalıdır. Bununla ilgili olarak:
-
Öğretmenlere ve ebeveynlere akran zorbalığı eğitimi verilmelidir.
-
Öğrencilerin bulunduğu ortam sıcak ve sevecen olmalıdır.
-
Çocukların rol modeli aile içindeki bireylerdir, dolayısıyla ebeveynler çocuklarıyla doğru dili kullanmalıdır.
-
Çocuklar rahatlıkla aileleriyle konuşabilmelidir.
-
Çocuklara özdeğerler (empati, paylaşma ve saygı duyma) eğitimi verilmelidir.
-
Akran zorbalığına uğrayan çocuk toplumdan ya da okuldan soyutlaşmaması için ebeveyniyle faaliyetlere katılmalıdır.
-
Öğretmenler psikolojik şiddet veya zorbalık gördüğünde kesinlikle görmezden gelmemelidir; aksi halde zorbalık artarak devam edebilir.
-
Okullarda akran zorbalığına karşı rehberlik servisi komisyonu kurulmalıdır.
-
Rehberlik servisleri, hem çocuklara hem de ailelere akran zorbalığı hakkında bilgilendirici sunumlar yapmalıdır.
-
Akran zorbalığı yapan çocuğa bir an önce uygun bir ceza (uyarı ya da kınama) verilmelidir; böylelikle zorbalığın önüne geçilmiş olur.
-
Okulun zorbalığa karşı net sınırları olmalıdır.
-
Akran zorbalığına seyirci olanlara, bu durumda sessiz kalmamaları öğretilmeli ve teşvik edilmelidir.
-
Çocuklara dijital zorbalık konusunda sosyal medya kullanımında bilinç kazandırılmalıdır.
-
Sivil toplum örgütleri, çocuklara yönelik farkındalık eğitimleri ve etkinlikler düzenlemelidir.
Akran Zorbalığının Uzun Vadeli Sonuçları
Erken fark edilmeyip sonuca varılamayan durumlar, kötü sonuçlara sebebiyet verebilir.
Akran zorbalığı yapan bireylerde ruhsal açıdan kişilik bozukluğu görülebilir; zorbalığa uğrayan bireyde ise özbenlikte yetersizlik duygusu gelişir ve kişilik olarak zarar görebilir.
Bu anlamda erken müdahale çok önemlidir. Eğer ebeveyn olarak çocuğunuzun okul ortamında ya da dışarıda herhangi bir yerde akran zorbalığına maruz kaldığını gözlemliyorsanız mutlaka yardım almalısınız.
Kısacası akran zorbalığı, anlık bir durum değil; uzun vadede ruhsal ve sosyal yaralar açabilen ciddi bir çocuk gelişimi problemidir.
Kaynakça
American Psychology Association (APA), (2022). Bullying. Retrieved August 17, 2022, from
https://www.apa.org/topics/bullying
Boulton, M. J., & Smith, P. K. (1994). Bully/victim problems in middle school children: Stability, self‐perceived competence, peer perceptions and peer acceptance. British Journal of Developmental Psychology, 12(3), 315–329.
Cole, D. A., Sinclair-McBride, K. R., Zelkowitz, R., Bilsk, S. A., Roeder, K., & Spinelli, T. (2016). Peer victimization and harsh parenting predict cognitive diatheses for depression in children and adolescents. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 45(5).
https://doi.org/10.1080/15374416.2015.1004679
