Odaklanma, dikkatimizi belirli bir konuya yönlendirebilme becerisidir. Ancak, günümüz dünyasında odaklanmak giderek daha zor hale gelmektedir. Bu yazıda, odaklanma süresinin neden azaldığını, dikkat dağılmasının sebeplerini ve odaklanmayı güçlendirmek için alabileceğiniz pratik önlemleri ele alacağız.
Odaklanma Nedir ve Dikkatle Farkları Nelerdir?
Odaklanma, beynimizin dış uyarıcılardan etkilenmeden bir konuya yoğunlaşabilme becerisidir. Birden fazla işi aynı anda yaparken, odaklanma için tek bir konuya uzun süreli dikkat göstermek gerekir. Örneğin, kitap okurken araba süremezsiniz çünkü kitap okumak odaklanma gerektiren bir eylemdir. Odaklanma, çalışabilmek, öğrenebilmek ve üretken olabilmek için kritik bir beceridir. Geçmişten günümüze, büyük icatlar da dahil olmak üzere, insanların başarıları bu odaklanma becerilerine dayanır.
Teknolojinin Odaklanma Üzerindeki Etkisi
Teknolojinin hızla gelişmesi, sürekli bir uyarana maruz kalmamıza neden olur. Bu da odaklanma süremizi önemli ölçüde kısaltmaktadır. Artan bilgiye ulaşım kolaylığı ve her an karşımıza çıkan yeni uyarıcılar, beynimizin birden fazla konuya yönelmesine neden olur. İş, spor, kişisel bakım ve sosyalleşme gibi günlük aktiviteler, odaklanmamızı dağıtarak verimliliğimizi etkiler. Sinirbilim uzmanı Earl Miller, beynimizin aynı anda yalnızca bir veya iki düşünceye odaklanabildiğini belirtmiştir (Miller, 2011). Birden fazla uyarana maruz kalmak, odaklanma becerimizi olumsuz şekilde etkiler.
Odaklanma Süresi ve Günümüzdeki Durum
Gloria Mark tarafından yapılan bir çalışmaya göre, öğrencilerin ortalama odaklanma süresi 65 saniye, ofiste çalışan bir bireyin ise 3 dakika olarak belirlenmiştir (Mark, 2023). Ayrıca, herhangi bir işte meşgulken gelen bir telefon mesajına cevaplarken, yeniden odaklanabilmek ortalama 23 dakika sürmektedir. Telefonlar, odaklanma süresini etkileyen en önemli faktörlerden biridir. Telefon bildirimleri sürekli dikkat dağılmasına neden olur ve odaklanmayı zorlaştırır.
Odaklanma Zorluklarının Temel Nedenleri
Uykusuzluk, odaklanma zorluklarının başlıca nedenlerinden biridir. Telefonların gece yayılan mavi ışığı, beynin gün ışığı gibi algılamasına neden olarak melatonin üretimini engeller ve uykusuzluğa yol açar (Chang, Aesch, Duffy & Czeisler, 2015). Stres ve kaygı gibi durumlar da beynin hayatta kalma moduna geçmesine neden olarak odaklanmayı engeller. Ayrıca, ruminasyon yani zihnimizde dönen sürekli düşünceler de odaklanma güçlüğü yaratır.
Sosyal medya ve telefon bağımlılığı da odaklanmayı olumsuz etkileyen önemli etmenlerdir. Telefon bildirimleri, mesajlar ve aramalar, yaptığımız işin sürekli olarak bölünmesine yol açar ve yeniden odaklanabilmek için ekstra çaba harcamamıza neden olur. Dscout araştırma şirketi, insanların günde ortalama 2617 kez telefonlarına dokunduğunubelirtmiştir. Bu da telefonların bağımlılık yaratma potansiyelini gözler önüne serer.
Odaklanmayı Güçlendirmek İçin Pratik Öneriler
Odaklanmayı geliştirmek, üzerinde çalışılabilir bir beceridir. İşte odaklanma sürenizi arttırmak için birkaç pratik öneri:
1. Akış Deneyimi Yaşamak
Bir işin akış (flow) durumunda yapılması, zamanın nasıl geçtiğini fark etmemenizi sağlar. Bu tür bir etkinlik, zihinsel odağınızı artırır. Örneğin satranç oynamak, yazı yazmak, spor yapmak gibi aktiviteler, odaklanmayı güçlendirebilir (Csíkszentmihályi, 1990). Akış deneyimi için, işin sizin için anlamlı olması önemlidir. Bu, odaklanma sürecinizi daha derinlemesine hale getirecektir.
2. Zaman Yönetimi Teknikleri
Zaman yönetimi, odaklanmanıza yardımcı olacak önemli bir faktördür. Pomodoro tekniği gibi yöntemler, 15 dakika çalışma ve 5 dakika mola vererek odaklanma süresini artırabilir. Bu süre zamanla 20-25 dakikaya çıkartılabilir. Odaklanma pratiği, her geçen gün daha fazla odaklanmanızı sağlar.
3. Telefon Kullanımını Kontrol Altına Almak
Sosyal medyada geçirdiğiniz süreyi takip edin ve belirli saatlerde bildirimleri kapatın. Bu, dikkatinizin dağılmasını engeller ve odaklanmanızı artırır.
4. Egzersiz Yapmak
Egzersiz, dopamin ve serotonin salgısını artırarak, kan dolaşımını hızlandırır ve odaklanmayı kolaylaştırır. Yürüyüş yapmak ve egzersiz, zihinsel odaklanmayı güçlendirecek önemli aktiviteler arasında yer alır.
Sonuç: Odaklanmayı Geliştirmek İçin Alınacak Adımlar
Günümüzde odaklanma süremizin kısalması, hızla gelişen teknolojinin, sosyal medya ve sürekli uyarana maruz kalmamızın etkisiyle daha yaygın hale gelmiştir. Ancak, odaklanma süresini artırmak, doğru stratejilerle mümkündür. Akış deneyimi yaşamak, zaman yönetimi tekniklerini kullanmak, telefon kullanımını sınırlamak ve düzenli egzersiz yapmak gibi yöntemler, odaklanma becerinizi geliştirebilir. Unutmayın, odaklanma, üretkenlik ve zihinsel iyi oluş için kritik bir beceridir ve geliştirilebilir.
Kaynakça
Chang, A. M., Aeschbach, D., Duffy, J. F., & Czeisler, C. A. (2015). Evening use of light-emitting eReaders negatively affects sleep, circadian timing, and next-morning alertness. Proceedings of the National Academy of Sciences, 112(4), 1232-1237.
Csikszentmihalyi, M. (1990). Flow: The psychology of optimal experience. Harper & Row.
Dscout. (2016). Mobile touches: A study on how often people interact with their phones. Retrieved from https://dscout.com
Mark, G. (2023). Attention span: A groundbreaking way to restore balance, happiness and productivity. Hanover Square Press.
Miller, E. K. (2011). The prefrontal cortex and cognitive control. Nature Reviews Neuroscience, 12(1), 43-56.
Hari, J. (2022). Çalınan dikkat: Neden odaklanamıyoruz? (E. Onur, Çev.). Domingo Yayınları.
