Narsist sözcüğünün kökeni, Yunan mitolojisindeki kahramanlardan biri olan Narkissos’a dayanmaktadır. Bu efsaneye göre avcı olan Narkissos, bir gün su içmek için nehir kenarındaki suya eğilir. Su üzerinde kendi yansımasını görür ve bu yansımaya âşık olur. Kendi yansımasından büyülenen Narkissos, günden güne su içmeden, yemek yemeden orada kalır ve sonunda ölür (Turan, 2022). Narsisizm kavramı, Türk Dil Kurumu sözlüğünde “özseverlik” olarak tanımlanmaktadır. Kişinin kendi vücuduna cinsel haz duyması, kendini beğenmişlik, kibir ya da benmerkezcilik olarak da tanımlanabilir.
Narsist Bireylerin Özellikleri
Narsist bireyler; toplumsal statü, iyi görünüm, zeka gibi birçok konuda diğer bireylerden daha üstün olduklarına inanırlar. Ancak bu sadece onların bir yanılsamasıdır. Narsist bireyler aynı zamanda güçlü bir rekabetçidir ve aşırı kazanma arzuları vardır. Buna örnek olarak spordaki narsisizm verilebilir. Sporcu ve narsist bireyler; rekabetçi ve hırslı bir tutum sergilerler, sürekli takdir edilmek isterler, empatiden yoksundurlar, takım çalışmalarında ve kriz anlarında zorluk çekerler. Bu narsist bireyler, spor ortamını olumsuz etkilemektedir.
Sporda birbiriyle ilişkili fakat farklı üç kişilik özelliği vardır: narsisizm, makyavelcilik ve psikopati. Bunlara karanlık üçlü denmektedir. Karanlık üçlü, sorunlu davranışlara neden olma eğiliminde olan normal kişilik özelliklerinden oluşur: başkalarının manipülasyonu ve sömürülmesi ile karakterize edilen makyavelizm; bencillik ve pişmanlık gibi kişilerarası duygusal niteliklerle karakterize edilen psikopati; statü ve şöhret arayışı, başkalarına karşı rekabetçi, agresif tutumlarla karakterize edilen narsisizm (Tamura vd., 2015). Özellikle son yıllarda sporcuların sorunlu davranışları içerisinde incelenmiştir.
Narsisizmin Türleri
Narsisizm iki şekilde sınıflandırılmaktadır: büyüklenmeci ve kırılgan narsisizm. Büyüklenmeci narsisizmde kişi, eşsiz olduğuna inanır ve kendi benliğini öne çıkarmaya çalışır. Kırılgan narsisizmde ise kişi, kendi yeterlilik algısına yönelik olumsuz inançlara sahiptir. Her iki boyutta da kişinin yetersizlik ve değersizlik duyguları ile mücadele ederek, kendisine yönelik büyüklenmeci beklentilerinin olduğu söylenebilir (Dupont ve Robbins, 1992).
İş Hayatında Narsisizm
Narsisizm, son zamanlarda iş hayatındaki şikâyetlerin artmasının temel sebeplerinden biridir. Çünkü birçok kişi iş konusunda tatminsizlik yaşamakta ve alanlarında uzmanlaşmak istemektedirler. Narsistlerin belirgin özelliklerinin başında öne çıkma, en iyisi olma hırsı bulunduğu belirtilmiştir. Bu özellikler, iş hayatlarında da birçok soruna yol açmaktadır. Çünkü sadece kendi benliklerini düşünmekte ve ona göre hareket etmektedirler. Böylece toplumsal yaşamda gözlenen kültürel parçalanma ve kimlik krizi, bireyin aidiyet duygusunda doyumsuzluğunu gündeme getirmiştir (İşcan ve Timuroğlu, 2008).
Sosyal Medya ve Narsisizm
Narsistler, sosyal mecraları çok aktif ve başarılı kullanmaktadırlar. Çünkü burada kendilerini tanıtarak, çok fazla arkadaşa sahip olduklarını göstererek ve paylaştıklarında gururlarını okşayacak yorumlar alacakları fotoğraf ve videoları paylaşarak narsisizmin duygularını daha yoğun yaşarlar. Netice itibarıyla bireylerin sosyal medyayı gösteri sahnesi olarak kullanması, daha çok kitle tarafından fotoğrafının görülmesi, beğenilmesi ve yorum alması, bireyin narsistik kişilik özelliklerini besleyen bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır (Çaycı ve Çaycı, 2019).
Narsisizm ve Öz Saygı
Bir kişinin narsist olmasıyla öz saygısının yüksek olması aynı şey olarak kabul edilmemektedir. Aralarındaki fark ise öz saygısı yüksek kişi ilişkilere ve insanlara değer verir, bir narsist ise başka insanlarla sıcak ya da sevgi dolu ilişkiler kurmaktan yoksundur. Bu yüzden narsist bireyler, insan ilişkilerinde hep dengesiz ve yıkıcı tutum sergilerler. Çoğu kişiyle samimi ve sıcak ilişkiler kuramazlar, dengesiz ve bencildirler. Aynı zamanda narsist bireyler eleştiriye de kapalıdır ve hatalarından ders çıkarma konusunda da kötüdürler. Bu şekilde kendini aşırı önemseyen, başkalarını yok sayan, abartılmış benmerkezciliğe sahip ve kişilerarası ilişkilerde sorun yaşayan bireyler patolojik narsistlerdir. Patolojik narsisizmin gelişiminde, çocukların ebeveynleri tarafından gelişimsel ihtiyaçlarının yeterince karşılanmaması ve şiddet odaklı empatiden uzak yanlış çocuk yetiştirme stillerinin uygulanması öncül bir öneme sahiptir (Erikson, 1968; Karpel, 1976: 70).
Narsisizm ve Cinsiyetçilik
Peki, narsisizm ve cinsiyetçilik arasındaki ilişki nedir? Cinsiyetçi ideolojiye göre kadınlar zayıf, korunmaya muhtaç, incinmeye müsaittir. Erkekler ise kadınlara göre üstün, güçlü, korumacı, sahiplenici bir yapıya sahiptir. Aslında bunlar toplumun aşıladığı düşüncelerdir. Dolayısıyla geleneksel rollerin dışına çıkan, erkek denetim ve korumacılığına ihtiyaç duymayan kadınlar, erkeklerin narsistik eğilimlerinden dolayı düşmanca ve korumacı cinsiyet tutumlarına maruz kalıyor olabilirler (Cengiz ve Özdemir, 2020).
Tek Maddeli Narsisizm Ölçeği
Tek maddeli narsisizm ölçeği nedir? Tek maddeli ölçeklerin kullanımı çoğunlukla iki şekilde olmaktadır. Bunlardan ilki yaş, eğitim durumu gibi hususlarda tek bir soru ile öz-bildirim yöntemiyle katılımcılara ait bazı özelliklerin ölçümüdür. İkincisi ise psikolojik yapıların ölçümüdür (Özsoy, 2019). Ancak bu ölçek, çoğu tek maddeli ölçek gibi birçok eleştirinin konusu olmuştur ve şüpheyle bakılmaktadır.
Kaynakça
- Turan, K. (2022). Narsisistik Kişilik Bozukluğu ve Psikodinamik Alt Tipleri. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 5, 114-129.
- Yıldız, M., Gençtürk, G. ve Köse, G. (2024). Sporda Karanlık Üçlü; Narsisizm, Psikopati, Makyavelizm Kişilik Özellikleri Üzerine Bir Araştırma. Yalova Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 3, 160-173.
- Kol, H. (2023). Narsisizmin İki Yüzü: Büyüklenmeci ve Kırılgan Narsisizmin Gelişimsel Temelleri Üzerine Gözden Geçirme. Türk Eğitim Değerlendirmeleri Dergisi, 4, 6-29.
- Timuroğlu, K. ve İşcan, F. (2008). İşyerinde Narsisizm ve İş Tatmini İlişkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22, 239-264.
- Çaycı, B. ve Çaycı, A. (2019). Narsisizm ve Selfie Paylaşımı İlişkisi Üzerine Nitel Bir Araştırma. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 31, 60-88.
- Akiş, A. ve Öztürk, E. (2021). Patolojik Narsisizm: Duygusal İstismar ve “Gaslighting” Perspektifinden Kapsamlı Bir Değerlendirme. Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi, 6, 1-31.
- Cengiz, A. ve Özdemir, A. (2020). Narsisizm ve Çelişkili Duygulu Cinsiyetçilik: Cinsiyet Bağlamında Bir İnceleme. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 41, 39-73.
- Özsoy, E. (2019). Tek Maddeli Narsisizm Ölçeğinin Kısıtları ve Eleştirileri. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 354-370.
