Modern Yaşamın Hızında Kaybolmak
Günümüzde hayat çok hızlı, hep bir yerlere, bir şeylere yetişme telaşındayız ve genellikle anın farkındalığından yoksunuz. Çoğumuz andan ziyade geçmişte ya da gelecekteyiz. Ancak, şu anın mucizesi hiçbirinde mevcut değil. “Anda kal” ya da “anı yaşa” cümlelerine aşina olsak bile gerçekten bilinçli bir şekilde anın farkında mıyız? Gerçekten şu anı yaşayabiliyor muyuz? Geçmişte ya da gelecekte takılı kalmadan bu farkındalığa erişebiliyor muyuz? Günümüzde bu sorulara evet diyebilmek ne kadar da zor.
Günün koşturması, telaşı, stresi, toplantısı, sunumu… Çoğu insan sadece evine gidebilmenin ya da günün bitmesinin koşuşturmacasında. Geçmiş ya da geleceğe odaklanmak, bireyin şu ana dikkatini verememesine neden olarak stres ve anksiyete düzeylerinde artışa yol açabilir (Keng, 2011). Peki, gerçekten günde biraz da olsa o anda kalmak ve günün stresinden kaçınmak mümkün mü? Mindfulness yani bilinçli farkındalık tam da bu noktada devreye giriyor.
Günün akışı içinde çoğu zaman otomatik pilotta yaşıyoruz. Ne yediğimizin, ne hissettiğimizin, ne düşündüğümüzün farkında olmadan geçip gidiyor anlar. Oysa mindfulness, dikkatimizi nazikçe şimdiye yönlendirmemize yardımcı olan bir beceri. Bu sayede sadece yaşadığımız anı fark etmekle kalmayıp onu yargılamadan kabul etmeyi de öğreniyoruz.
Mindfulness Nedir?
Mindfulness, Kabat-Zinn (1994) tarafından “şu anki deneyime kasıtlı, yargısız ve açık bir dikkatle odaklanma” olarak tanımlanmıştır. Bu yaklaşım, bireyin düşüncelerini bastırmadan ya da değiştirmeye çalışmadan gözlemlemesine imkan tanır. Mindfulness temelli müdahaleler özellikle Mindfulness Temelli Stres Azaltma (Mindfulness-Based Stress Reduction, MBSR) ve Mindfulness Temelli Bilişsel Terapi (Mindfulness-Based Cognitive Therapy, MBCT) gibi yapılandırılmış programlar aracılığıyla yaygın olarak uygulanmakta ve bilimsel literatürde etkinlikleriyle dikkat çekmektedir (Baer, 2003). Bu programlar sayesinde bireyler yalnızca stresin etkilerini azaltmakla kalmaz aynı zamanda stres karşısında daha bilinçli ve kabul temelli bir duruş geliştirebilirler.
Mindfulness, kişinin hem zihinsel hem de bedensel farkındalığını artırarak stres karşısında daha dayanıklı hale gelmesini sağlar. Yapılan bilimsel çalışmalar mindfulness uygulamalarının stres, anksiyete ve depresyon düzeylerini anlamlı biçimde azalttığını ortaya koymuştur (Baer, 2003). Şimdi yukarıda da bahsetmiş olduğum günümüz problemleri ve stresin etkilerinden korunabilmek adına Mindfulness Temelli Stres Azaltma ile ilgili biraz daha konuşmak istiyorum.
Günümüzün Stresi ve Mindfulness
Günümüzün hızlı ve taleplerle dolu yaşam tarzı bireyleri yoğun stres altında bırakmakta ve bu da hem fiziksel hem de psikolojik sağlığı olumsuz etkilemektedir. İş, okul, ailevi sorumluluklar ve sosyal beklentiler derken bireyler çoğu zaman “şimdi”den uzaklaşmakta, zihinleri geçmiş ya da gelecekte dolaşmaktadır. Bu durum da stresin kronikleşmesine zemin hazırlamaktadır. İşte bu noktada Mindfulness Temelli Stres Azaltma (Mindfulness-Based Stress Reduction, MBSR) Programı, bireyin mevcut ana bilinçli bir şekilde odaklanarak stresle daha sağlıklı başa çıkmasına yardımcı olur.
Mindfulness Temelli Stres Azaltma (MBSR) Programı
MBSR, 1979 yılında Massachusetts Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Dr. Jon Kabat-Zinn tarafından geliştirilmiştir. MBSR (Mindfulness Temelli Stres Azaltma) başlangıçta kronik ağrı yaşayan hastalar için tamamlayıcı bir tedavi yöntemi olarak tasarlanmış grup temelli bir müdahale programıdır (Kabat-Zinn, 1982; 1990). Bu program bireylerin fiziksel ve psikolojik durumlarına daha kabullenici ve yargılamayan bir şekilde yaklaşmalarına yardımcı olur.
Program sekiz ile on hafta süren bir süreçtir ve otuz kişiye kadar katılımcının yer aldığı gruplar haftada iki ya da iki buçuk saat boyunca farkındalık meditasyonu eğitimi ve uygulaması için bir araya gelir (Kabat-Zinn, 1990). Bu uygulamalar sayesinde birey stresli düşüncelerini bastırmak ya da değiştirmeye çalışmak yerine onları fark etmeyi ve kabullenmeyi öğrenir.
Grossman ve arkadaşları (2004) MBSR programına katılan bireylerin stres seviyelerinin azaldığını göstermiştir. Program sadece o anki rahatlamayı değil uzun vadeli zihinsel esneklik ve farkındalık temelli yaşam biçiminin gelişmesini de desteklemektedir.
MBSR Size Neler Katar?
Mindfulness Temelli Stres Azaltma (MBSR) Programı, bireyin günlük yaşamın stresli anlarına daha sakin, açık ve yargısız bir farkındalıkla yaklaşmasını sağlar. Bu yaklaşım zihinsel esnekliği artırarak duygusal regülasyonu güçlendirir. Araştırmalar, MBSR’ın dikkat, öğrenme ve duygu düzenlemeyle ilişkili beyin bölgelerinde değişimler yarattığını göstermektedir (Hölzel et al., 2011).
Program bedensel duyumlara dikkat geliştirdiği için bireyin anda kalma becerisi artar ve stres düzeyi azalır. En önemlisi, MBSR bireye ömür boyu kullanabileceği bir içsel denge ve farkındalık kazandırır.
Sonuç
Mindfulness ve Mindfulness Temelli Stres Azaltma programları, modern yaşamın yoğun temposunda bireylerin stresle başa çıkmasına ve zihinsel esneklik geliştirmesine olanak tanır. Anda kalmayı öğrenmek, stresin etkilerini azaltarak hem fiziksel hem de psikolojik sağlığı destekler. Bu beceriler, bireyin hayatına daha bilinçli ve dengeli bir yaklaşım getirir.
Kaynakça
- Baer, R. A. (2003). Mindfulness training as a clinical intervention: A conceptual and empirical review. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 125–143. https://doi.org/10.1093/clipsy.bpg015
- Grossman, P., Niemann, L., Schmidt, S., & Walach, H. (2004). Mindfulness-based stress reduction and health benefits: A meta-analysis. Journal of Psychosomatic Research, 57(1), 35–43. https://doi.org/10.1016/S0022-3999(03)00573-7
- Hölzel, B. K., Lazar, S. W., Gard, T., Schuman-Olivier, Z., Vago, D. R., & Ott, U. (2011). How does mindfulness meditation work? Proposing mechanisms of action from a conceptual and neural perspective. Perspectives on Psychological Science, 6(6), 537–559. https://doi.org/10.1177/1745691611419671
- Kabat-Zinn, J. (1982). An outpatient program in behavioral medicine for chronic pain patients based on the practice of mindfulness meditation: Theoretical considerations and preliminary results. General Hospital Psychiatry, 4(1), 33–47. https://doi.org/10.1016/0163-8343(82)90026-3
- Kabat-Zinn, J. (1990). Full catastrophe living: Using the wisdom of your body and mind to face stress, pain, and illness. Delacorte.
- Kabat-Zinn, J. (1994). Wherever you go, there you are: Mindfulness meditation in everyday life. Hyperion.
- Keng, S. L., Smoski, M. J., & Robins, C. J. (2011). Effects of mindfulness on psychological health: A review of empirical studies. Clinical Psychology Review, 31(6), 1041–1056. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2011.04.006
- McCown, D., Reibel, D., & Micozzi, M. S. (2010). Teaching mindfulness: A practical guide for clinicians and educators (1st ed.). Springer Publishing Company.
- UMass Memorial Health. (n.d.). Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR). Retrieved May 21, 2025, from https://www.ummhealth.org/services-treatments/center-mindfulness/mindfulness-programs/mbsr
