Sayısız ödül kazanan 2017 yapımı Lady Bird filmi, ergen psikolojisini ve bir genç kızın bireyselleşme mücadelesini çarpıcı bir şekilde ele alıyor. Film, dini bir özel okulda burslu öğrenim gören bir genç kızın okul, aile ilişkileri ve üniversite seçim sürecini konu ediniyor. Sosyoekonomik ve sosyokültürel açıdan okulun genelinden farklı olan ailesi ile okul arkadaşları arasında kalan genç kız, kimlik arayışı sürecinde benliğini tanıyarak kendini oluşturma çabası veriyor. Bireyselleşme mücadelesinin en büyük sınavını annesiyle ilişkisinde verirken, senelerdir depresyonla mücadele eden ve işsiz kalan babası tarafından destekleniyor.
Ergenlikte Kimlik Arayışı ve Okul Ortamı
Öğrenci profiline kıyasla sıra dışı ve özgün bir kişilik sergileyen genç kız, ergenlik döneminin getirdiği heyecan ve eğlence arayışını okul başkanlığı seçimlerinde hazırladığı afişlere yansıtıyor. Kadın bedeni ile kuş kafasının birleştiği figürler kullandığı afişler, okulun muhafazakâr yapısıyla çatışıyor ve bazı kesimlerin tepkisini çekiyor. Danışman öğretmenle yaptığı görüşmede, kızın başkanlık seçimini kazanacağına inanmadığı ve kendini yetersiz hissettiği fark ediliyor. Ancak deneyimli ve olgun bir figür olan öğretmen, suçlayıcı ya da yargılayıcı bir tavır yerine samimi ve destekleyici bir yaklaşım sergiliyor. Kızın düşüncelerini paylaşabileceği güvenli bir alan yaratıyor ve onu erkek okuluyla ortak düzenlenecek tiyatro seçmelerine yönlendiriyor. Böylece, kızın eğlence ihtiyacını bastırmak yerine, bu ihtiyacı kimlik arayışı sürecine entegre ediyor ve okul ortamında anlamlı bir etkinlikle bütünleştiriyor.
Öte yandan, kızın matematik olimpiyatlarına katılma isteği, öğretmen tarafından “Matematik senin güçlü alanların arasında değil” şeklinde karşılanıyor. Ancak bu ifade, küçümseyici bir tavırdan çok, akademik başarıya dayalı objektif bir değerlendirme olarak öne çıkıyor. Kızın “Bildiğim kadarıyla, henüz değil” yanıtı, olumlu gelişen bir kendilik algısına ve sınırlarını zorlama cesaretine işaret ediyor. Bu yanıt, onun kendini tanıma ve keşfetme sürecinde aktif bir özne olduğunu gösteriyor.
Akran İlişkileri ve Psikososyal Gelişim
Okuldaki yetişkin figürlerin tutumu kadar, akran ilişkileri de ergen psikolojisinde belirleyici bir rol oynuyor. Karakterin akran ilişkilerinin iyi olduğu ve psikososyal becerilerinin içinde bulunduğu döneme uygun geliştiği görülüyor. En yakın arkadaşıyla yakın bir iletişimi var ve onunla özel hayatını rahatça konuşabiliyor. Arkadaşıyla cinsellik hakkında yaptığı paylaşımlar, Freud’un psikoseksüel gelişim kuramına göre sağlıklı bir cinsel kimlik arayışı dönemi yaşadığını gösteriyor. Genç kızın okulun sıkı kurallarına aykırı davranışlar sergilemesi, Erikson’un kimlik kazanımı evresine göre sınırları deneme ve duygusal-fiziksel değişimlerin hızlı olduğu bir dönemde olmasıyla ilintili.
Üniversite Seçimi ve Rehber Öğretmenin Rolü
Karakterin üniversite seçimi sürecinde rehber öğretmeniyle yaptığı görüşme, beklentileriyle çevresel sınırların çatışmasını gözler önüne seriyor. Öğretmen, genç kıza hayal ettiğinden daha düşük profilli üniversiteleri öneriyor ve bunu “gerçekçi olmak” gerekçesiyle açıklıyor. Ancak karakter, bu yaklaşımı bir sınırlandırma ve hafife alınma olarak algılıyor; yeteneklerinin ve potansiyelinin küçümsenmesinden rahatsızlık duyuyor. Rehber öğretmen, ergenin okul notları ortalama seviyede olmasına rağmen SAT sınavından yüksek puan almasını şaşırtıcı buluyor. Üniversite mülakatları için başvuruların kapandığını bildiren rehberlik servisi, bu konuda geç kalıyor. Bunun üzerine genç kıza, başvurularını kendi başına yapması gerektiği söyleniyor. Bu sahnede, rehber öğretmenin empati düzeyinin sınırlı olduğu ve danışanının potansiyelini yeterince gözetmediği anlaşılıyor. Ayrıca mesleki sorumluluğunu yerine getirme konusunda eksik kaldığı gibi, bu yetersizliğe dair farkındalık geliştirmemiş bir profesyonel görüntüsü çiziyor.
Aile Dinamikleri ve Anne-Kız İlişkisi
Genç kızın içinde bulunduğu dönem gereği ihtiyaç duyduğu heyecan yaşama arzusu, annesi tarafından içinde bulundukları şartları göz ardı ettiği gerekçesiyle anlayışsızlıkla karşılanıyor. Büyük şehirde üniversite öğrenimi görme hayalleri, annesi tarafından züppelik olarak yorumlanıyor ve maddi yetersizlikler nedeniyle reddediliyor. Dönemsel kimlik arayışının renkli denemelerini sergileyen kız, kendisine Lady Bird adıyla seslenilmesini istiyor, fakat annesi bunu saçma olduğu gerekçesiyle reddediyor. Arabada giderken annesinin gerçekçi davranmak adına kızının yeteneklerini küçümseyen ve zekâsını aşağılayan tavrı, kızın hareket halindeki arabadan kendini atmasına neden oluyor. Genç kızın bir kolunu kırmasıyla ucuz atlattığı bu hareket, annesine duyduğu öfkenin irrasyonel bir eyleme dönüşerek kendini cezalandırması olarak yorumlanıyor.
Annesinin kızına belli etmeden sevgisini, şefkatini ve takdirini ifade etmesi, kıza ulaşmıyor. Genç kız, olduğu haliyle onaylanıp kabul görmek ve sevilmek isterken, sevilmediğini ve onaylanmadığını hissediyor. Alışverişe gittiklerinde genç kız elbise dener, ama annesi beğendiğini yine belli etmez; fakat genç kız annesinden beğenildiğini duymak istiyor. Anne, bu talebi “Sadece olabileceğinin en iyisi olmanı istiyorum” şeklinde karşılıyor. Kadın, kızını olduğu gibi değil, olmasını istediği gibi görmek istiyor. Ancak kızı cevap vermekte gecikmiyor: “Ya en iyi halim buysa?” Bu cevap anneyi şaşırtıyor.
Babanın Destekleyici Rolü ve Duygusal Çözüm
Genç kız, babasının desteğiyle hayalini kurduğu üniversiteden kabul alıyor; ancak başvuru süreci kendisinden gizlenen anne, bu durumu bir kırgınlıkla karşılıyor ve kızına küser. Duygularını doğrudan ifade edemeyen anne, onları mektuba döküyor; fakat bu yazdıklarını vermek yerine çöpe atıyor. Baba, mektupları çöpten alıp kızının valizine yerleştiriyor. Kız, üniversite yurdunda bu mektupları okuduğunda, annesinin içinde gizlediği onay, sevgi ve desteği hissediyor ve bu duygular ona derin bir rahatlama sağlıyor. Üniversiteden evi aradığında, babası annesinin ona nasıl yardımcı olacağını bilememesinin kadını öfkelendirdiğini söylüyor. Bu cümleyle baba, anneyle kız arasında bir köprü oluyor.
Filmin Mesajı ve Ergen Psikolojisine Katkısı
Lady Bird, izleyicisine yalnızca bir ergenin kimlik yolculuğunu değil, aynı zamanda ebeveynlikte empati, iletişim ve duyguların ifade biçimlerinin ne denli belirleyici olduğunu da düşündürüyor. Film, ergen psikolojisini anlamak isteyenler için zengin bir anlatı sunuyor. İzledikten sonra kendi ergenlik deneyimlerinizi, ebeveynlik tutumlarınızı ya da bir terapist adayı olarak ergenlere yaklaşımınızı yeniden değerlendirme fırsatı bulabilirsiniz.
