Kumar Bağımlılığı Nedir?
Kumar bağımlılığı, bireyin kontrolünü kaybederek aşırı ve obsesif bir şekilde kumar oynamaya yönelik güçlü bir istek duyması durumudur. Bu bağımlılık, kişinin sosyal, ekonomik ve psikolojik açılardan ciddi zararlar görmesine yol açabilir. Kumar bağımlıları genellikle maddi kayıplar, ailevi sorunlar ve iş hayatında başarısızlık gibi pek çok olumsuz durumla karşılaşırlar.
Bağımlılığın belirtileri arasında sürekli kumar oynama isteği, kayıpları geri kazanma çabası ve kumarı bırakma girişimlerinde başarısızlık yer alır. Bu durum, profesyonel yardım alınması gereken ciddi bir sorundur.
Kumar Bağımlılığı Neden Olur?
Beyin Kimyasında Değişiklik
Beynin ödül mekanizmasını etkileyen kumar, beyinde büyük dopamin dalgalanmalarına neden olabilir. Bu nedenle hayatta kalmak için yapılması gereken yemek yeme ve çalışmak gibi eylemlerde motive etmez. Aksine çok yüksek dopamin seviyeleriyle duygu ve davranışları olumsuz etkiler.
Kumar bağımlılığı, zamanla beyin kimyasını değiştirdiği için çevresel etkilere karşı duyarsızlaştırır. Üstelik daha fazla kumar oynamaya teşvik eder.
Genetik Faktörler
Kumar bozukluğu veya bağımlılığı bazı ailelerde görülebilen bir durumdur. Tek yumurta ikizlerinde yapılan araştırmalar sonucunda genlerle bağlantılı olarak bu durumun gelişme olasılığı daha yüksek bulunmuştur.
Kişilik Özellikleri ve Mental Sağlık
Yapılan araştırma sonuçlarına göre kumar bağımlılığı olan kişilerin davranışları genelde uç seviyelerdedir. Ruh halinde hızlı değişimler, karar vermede zorlanma, dürtüsellik ve kompulsivite görülen en yaygın ruhsal durumlardır.
Ayrıca depresyon, anksiyete ve kişilik bozuklukları da kumar bağımlılığına teşvik edebilir.
Kumar Bağımlılığı Kimlerde Görülür?
Kumar bağımlılığı, birçok kişide kumar oynama alışkanlığına bağlı olarak görülebilir. Fakat belirli kişiler risk faktörleri içerisinde yer alabilir.
Genelde kumar bağımlılığına yatkın olan bireylerin özellikleri şunlar olabilir:
-
Madde kullanımı sorunları
-
Kişilik bozuklukları, anksiyete ve depresyon
-
Obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) veya dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
-
Genç ve orta yaşlı bireyler
-
Erkek bireyler
-
Ailede veya arkadaş çevresinde kumar bağımlısı olan birinin olması
-
Parkinson ve huzursuz bacak sendromu tedavisinde kullanılan dopamin agonisti ilaçlar
-
Rekabetçi, işkolik ve dürtüsel kişilik özelliklerine sahip bireyler
Kumar Bağımlılığı Nasıl Tedavi Edilir?
Kumar bağımlılığı, bir tür davranışsal bağımlılıktır ve tedavisinde genelde psikoterapi yöntemleri kullanılır. Psikoterapi, bireyin sağlıklı olmayan davranış, duygu ve düşüncelerinin farkında olmasını ve düzeltmesini amaçlar.
Kumar bağımlılığı tedavisi genelde şu yöntemlerle uygulanır:
Bilişsel Davranışçı Terapi
Uzman psikolog, duygu ve düşüncelerinizi görmeyi sağlayarak olumsuz etkilerini fark etmenize yardımcı olur. Kumar bağımlılığında en çok kullanılan yöntemlerden biri olan bilişsel davranışçı terapi, sorunun nedenini tespit eder ve belirli süre içinde bağımlılıktan kurtulmayı hedefler.
Grup Terapisi
Kumar bağımlılığı olan kişiler gruplandırılır ve sorunların tartışılması amaçlanır. Bu terapi, aynı bağımlılıkla mücadele eden bireyler için motivasyon kaynağı olabilir.
Motivasyonel Görüşme
Bu terapi görüşmesi, kumar bağımlılığındaki belirsizliği tanımlamaya yardımcı olur. Aynı bağımlılığa sahip kişilerle karşılaştırma yaparak farkındalık yaratır ve davranış değişimi için destek sağlar.
Psikodinamik Terapi
İstek dışında gelişen bağımlı davranışların etkilerinin görülmesini sağlar. Terapinin amacı, öz farkındalığı artırmak ve davranışları daha sağlıklı şekilde şekillendirmektir.
Aile Terapisi
Ev içinde yaşayan diğer kişiler de kumar bağımlılığından etkilenebilir. Onların da daha iyi bilgilendirilmesi ve bireyin bağımlılığından kurtulma sürecinde destek olmaları için aile terapisi etkili olabilir.
Kumar Bağımlılığı İçin Hangi Doktora Gidilir?
Kumar bağımlılığının tedavisinde öncelikli olarak psikolog ve psikiyatrist desteği alınmalıdır. Uzman ve birey arasında yapılan ön görüşme sonrasında uygun terapi yöntemi belirlenir ve seanslara başlanır.
Kumar Bağımlılığı Zararları Nelerdir?
Kumar bağımlılığının hem bireye hem de çevresine birçok zararı olabilir. Kişinin günlük rutinini gerçekleştirmesine engel olan bu bağımlılık, yemek yeme, düzenli uyuma ve çalışma gibi faaliyetleri etkiler.
Kumar bağımlılığının diğer zararları arasında şunlar da yer alır:
-
İlişki sorunları
-
Depresyon ve anksiyete
-
Kendine zarar verme düşüncesi
-
Genel sağlık durumunun kötüye gitmesi
-
Uyku problemleri
-
İflas etme ve maddi imkânların azalması
-
Yasal cezalar
-
İş performansının düşmesi
-
Hobi edinememe
-
Yeni alışkanlık edinmede zorluk veya başarısızlık
Kumar Bağımlılığının Gelişim Evreleri (Seyir) Nelerdir?
Kazanma Evresi
Kumar oynamanın başlangıcında genellikle bir “kazanç” anı bulunur (örneğin yıllık gelirin büyük bir bölümünü bir seferde kazanma gibi). Bu dönemde zihinsel değişiklikler, hoşgörü eksikliği ve kontrol kaybı gibi belirtiler ortaya çıkar.
Kumar oynama faaliyetine harcanan süre ve çaba artar. Şansın beklenmesi yerine kumar becerileri gelişmeye başlar. Güçlü hissetme, zengin olma ve kontrol hissi bu dönemde yükselirken savunma mekanizmaları göz ardı edilir.
Bu dönemde kişi genellikle yakın ilişkilerini ihmal eder. Kazançlara odaklanma eğilimindedir, kayıpları önemsemez.
Kaybetme Evresi
Bu evre büyük bir kayıpla başlar ve “berbat bahis” dönemi olarak bilinir. İronik olarak kişi kazanacakken kaybetme deneyimlerini yaşar. Bu kayıplar, patolojik kumarbazlar için özsaygılarını sarsıcı “narsistik darbeler”e dönüşebilir.
Kayıpların ardından kumar oynama dürtüsü artar, borçlar alınır ve kredi kullanımı başlar. Patolojik kumarbazlar genellikle parayı bulmak için yasal yolları denemeye çalışırlar.
Bu nedenle kredi kartlarının sınırlarını zorlamak veya mülklerini satmak gibi davranışlar sıkça görülür. Kazançlar tekrar kumara yatırılır, borçlar artar.
Tükenme Evresi
Bu dönem, kişinin hiçbir şeyinin kalmadığı, mutsuz olduğu bir dönemdir. Bu aşamada depresyon ve intihar düşüncelerinin sıklığı artar.
Bu dönemde kişi her şeyini kaybetmiş olsa da kumar oynamaya devam edebilir, ancak bu davranış daha plansızdır. Bu aynı zamanda duygudurum bozukluklarının arttığı bir dönemdir.
Kumar Oynama Düşüncesiyle Başa Çıkabilmek İçin Öneriler
-
Kumar oynanan yerlerden ve internet üzerinde kumar oynatılan sitelerden uzak durulmalıdır.
-
Kumar düşüncesini tetikleyen faktörlerden kaçınılmalıdır (örneğin at yarışı programları, casino reklamları, piyango biletleri).
-
Kumarla ilgili kişilerden uzak durulmalıdır.
-
Kumar üzerine yapılan tartışmalara katılmamalıdır.
-
Sadece günlük ihtiyaçları karşılayacak kadar nakit para bulundurulmalı, gereksiz kredi kartı veya ATM kartı kullanımından kaçınılmalıdır.
-
Yaşam tarzı değiştirilerek olumsuz alışkanlıklar olumlu davranışlarla yer değiştirmelidir.
-
Hem kumar oynayan kişi hem de bu sorunu yaşayan bir yakını varsa, bağımlılık tedavisine başvurulmalı ve profesyonel destek alınmalıdır.
-
Destek için güvendiği bir aile dostuyla iletişime geçilmeli ve gerektiğinde yardım istenmelidir.
-
Dikkati başka aktivitelere odaklamak, ev işleri yapmak veya spor gibi farklı ilgi alanlarına yönelmek önemlidir.
Kumar Bağımlılığı Olan Yakınıma Nasıl Yardımcı Olabilirim?
-
Para yönetimi konusunda sınırlar koyarak veya finansal sorumluluğu üstlenerek önlem alınabilir.
-
Kumar oynayan kişinin para istemeye başlaması durumunda hazırlıklı olunmalı ve stratejiler geliştirilmelidir.
-
Hem siz hem de kumar oynayan kişi terapi desteği almalısınız.
Kumar bağımlılığı ciddi bir sorundur ve profesyonel yardım almak önemlidir. Bağımlılığı olan kişiye destek olmanız, tedaviye başvurmasına yardımcı olabilir.
