Psikolojik İlk Yardım: Kriz Anında Destek Olmak
Ülkemizde olduğu gibi pek çok toplumda da doğal afetler, kişisel kayıplar, insan kaynaklı afetler gibi birçok travmatik olayla veya krizle karşı karşıya kalabiliriz. Yaşadığımız bu olaylar fiziksel sağlığımızı tehdit edebilir, maddi olarak hasarlara yol açabilir ve psikolojik açıdan ciddi problemlere sebep olabilir. Maruz kaldığımız travmalar karşısında hepimiz farklı tepkiler verebiliriz çünkü strese karşı verdiğimiz tepkiler ve stresle başa çıkma yöntemlerimiz farklılık gösterebilir. Bu sebeple herkesin kriz anında psikolojik yardıma ihtiyacı olmayabilir ancak çoğu insana yaşadıkları afet veya kriz anında psikolojik ilk yardım yapılması gerekebiliyor. Peki siz deprem, yangın, kaza, saldırı gibi olağandışı durumlarda psikolojik ilk yardım yapabilir misiniz?
Gelin psikolojik yardım nedir, nasıl yapılır birlikte bakalım!
Psikolojik İlk Yardım Nedir?
Psikolojik ilk yardım hakkında öncelikli olarak bilinmesi gereken şey, psikolojik yardımın bir tedavi veya terapi yöntemi olmadığıdır. Dünya Sağlık Örgütüne göre psikolojik yardım “ciddi kriz yaratan olaylar sonrasında, maruz kalan insanları desteklemek için insani, destekleyici, pratik yardım” olarak tanımlanmıştır.
Psikolojik ilk yardım yani kısaca PİY, var olan krize müdahale etmek için her meslek grubundan insanın, konu hakkında yeterli bilgiyi edindikten sonra uygulayabileceği afet sonrası stres tepkilerini azaltmak amaçlı bir yöntemdir. Burada ulaşmak istediğimiz amaç, travmatik olayı yaşayan kişilerde ileriki zamanlarda oluşabilecek travma sonrası stres semptomlarını en aza indirgemektir.
Psikolojik ilk yardımı afet veya krizin gerçekleştiği sırada veya hemen sonrasında yapabilirsiniz. Müdahalenin yapılacağı kişinin güvenliğinin sağlanması psikolojik yardımın ilk koşuludur. Psikolojik ilk yardım kısaca üç temel eylem ilkesinden oluşur: İZLE, DİNLE ve BAĞ KUR.
İZLE: Ortamı Gözlemle
Psikolojik ilk yardım yapmaya başlamadan önce içinde bulunduğunuz kriz ortamını gözlemlemelisiniz. Bu şekilde acil ihtiyacı olan kişileri tespit edebilirsiniz. Yaşanan felaket ortamını herhangi bir eylemde bulunmadan önce bir dakika bile olsa izlemeniz, şu soruları kendinize sorabilmeniz için size imkan tanıyacaktır:
- Çevrede yıkılmış binalar, büyük kazalar, yangın veya saldırganlar gibi güvenlik açısından risk oluşturabilecek ögeler var mı?
- Acil kurtarılmaya ya da psikolojik ilk yardıma ihtiyacı olan biri var mı?
- İçinde bulunduğum ortamdaki insanlara yardım etmeye hazır mıyım ve bu ortamda bulunan insanların temel acil ihtiyaçları neler?
DİNLE: Anlayarak Destek Ol
İkinci basamak olan dinleme basamağında kişileri ciddi bir biçimde odaklanarak dinlemek, onları rahatlatabilmeniz ve anlaşıldıklarını hissetmeleri açısından önemli bir adımdır. Afetzedelerin ihtiyaçlarını anlamaya ve kaygıları hakkında onları zorlamadan konuşmaya çalışabilirsiniz. Kişiler için güvenli bir ortam yaratarak kendinizi tanıtabilir, yardım etmek için orada bulunduğunuzu belirtebilirsiniz. Bu denli büyük afetler ve travmatik olaylara maruz kalan kişiler şokta veya kendilerini ifade edemeyecek durumda ya da konuşmak istemiyor olabilirler. Bu durumda olan biriyle karşılaştıysanız kesinlikle o kişiyi sizinle konuşması için zorlamamalısınız.
Karşılaştığınız kişiyi sakinleştirmek için ayağını zemine koymasını ve hissetmesini, etrafında gördüğü ve duyduğu şeylerin ne olduğunu size söylemesini, nefes alış verişine odaklanmasını isteyebilirsiniz.
BAĞ KUR: Temel İhtiyaçları Karşıla ve Bilgilendir
Bir afet sonrası kişinin ilk olarak su, yiyecek ve güvenlik gibi temel ihtiyaçları karşılanmalıdır. Onların bu temel ihtiyaçlarını karşılamaya elinizden geldiğince yardım edebilirsiniz. Yaşanılan afet ya da travmatik olay hakkında doğru ve anlaşılır bilgileri edinerek travmatize olmuş kişiyi bilgilendirmelisiniz. İnsanların afet alanında ya da hemen sonrasında alabilecekleri hizmet ve desteklerle ilgili bilgi vermek de yine psikolojik ilk yardımın adımlarından biridir. Travmatik bir olayla karşılaşmış kişilerin çoğu sevdikleriyle bağlantı kurup onların da güvende ve iyi olduklarını bilmek ister. Mümkünse aile fertlerini bulmaya ve onları bir arada tutmaya çalışabilir, bir arada değillerse kişinin ailesine ulaşmayı deneyebilirsiniz.
Tüm bu bilgilere ek olarak bu gibi durumlarda incinebilir gruplar dediğimiz çocuklar, yaşlılar, özel gereksinimli bireylere psikolojik ilk yardım verirken bu müdahale tekniklerini onlara iyi gelebilecek şekilde uyarlayabilirsiniz.
Not: Psikolojik İlk Yardım Bir Tedavi Değildir
Psikolojik ilk yardım profesyonel psikolojik destek, tanı ve tedavi yöntemi değil, kişilerin travmatik olaylara karşı verdikleri tepkilere yönelik bir müdahale yöntemidir. Yaşanılan bir afet veya kriz sonrası kendinizi iyi hissetmiyorsanız bir ruh sağlığı uzmanından profesyonel destek alabilirsiniz. Ve unutmayın ilk ilke her zaman zarar verme olmalıdır. Kişiler yardım almaya zorlanmamalıdır.
Psikolojik ilk yardım ile ilgili detaylı bilgi ve çevrimiçi eğitim almak için Ortadoğu Teknik Üniversitesinin hazırladığı Psikolojik İlk Yardım Eğitimine https://ocw.metu.edu.tr internet adresinden ulaşabilirsiniz.
Kaynakça
- World Health Organization (2011). Psychological First Aid: Guide for Field Workers. Geneva, World Health Organization.
- Demircioğlu, M., Şeker, Z., & Aker, A. T. (2019).
