Ergenlik, bir insanın kimlik gelişimi sürecindeki en önemli evrelerden biridir. Gençler bu dönemde kendilerine “Ben kimim?” sorusuna cevap ararken; aile, akran ilişkileri ve kültürel çevre kadar günümüzde dijital ortamlar da belirleyici olmuştur.
Sosyal medya, gençlere kimliklerini ifade etme, başkalarıyla etkileşim kurma ve onay alma şansı tanır; ancak kontrolsüz kullanımı bağımlılığa dönüşebilir ve kimlik gelişiminde rol karmaşasına yol açabilir. Bu makalede, sosyal medya bağımlılığının ergenlikte kimlik arayışındaki rolü güncel çalışmalara dayanarak aktarılacaktır.
Ergenlik Ve Kimlik Gelişimi
Erik Erikson’un psikososyal gelişim kuramına göre ergenlik, “kimliğe karşı rol karmaşası” aşamasıdır. Genç bu dönem boyunca benlik algısını yüzleştirmeye ve kişilik değerlerini kazanmaya çalışır.
Sağlıklı bir kimlik gelişimi ileriki yaşantının psikolojik uyumunu belirlerken; negatif deneyimler kimlik karmaşasına, düşük benlik saygısına ve aidiyet meselelerine kapı aralayabilir. Bugün sosyal medyanın bu sürecin en yoğun şekilde yaşandığı alanlardan biri olduğu rahatlıkla söylenebilir.
Sosyal Medyanın Ergenler Üzerindeki Etkileri
Sosyal medya, gençler için doğanın karşısındaki herhangi bir yer gibi bir sanal sosyalleşme ortağına dönüşüyor. Instagram, TikTok veya YouTube’da paylaşılan içerikler, yorumlar ve beğeniler aracılığıyla geri bildirim sağlar ve gençlerin benlik konfigürasyonunu oluşturur.
Olumlu geri bildirim kimlik algısını güçlendirirken, düşük etkileşim veya negatif yorumlar değersizlik hissini pekiştirir.
Araştırmalar, sosyal medya kullanımında kritik unsurun sadece “süre” değil, aynı zamanda “kullanım biçimi” olduğunu göstermektedir. Avci, Baams ve Kretschmer’in (2025) 32 çalışmayı içeren sistematik incelemesinde, sosyal medyada geçirilen zamanın tek başına tanımlayıcı olmayacağı, fakat kullanım kalitesinin kimlik keşfi, kimlik taahhüdü ve benlik algısının netliğiyle güçlü şekilde ilişkili olduğu vurgulanmıştır. Ayrıca özellikle “sosyal karşılaştırma” davranışlarının kimlik karmaşasına katkıda bulunduğu görülmüştür.
Sosyal Medya Bağımlılığı Ve Kimlik Arayışı
Sosyal medya bağımlılığı, gün içerisindeki işlevselliği olumsuz etkileyen kontrolsüz kullanım davranışıyla açıklanır.
Türkiye’de yapılan bir çalışmada, lise öğrencilerinde benlik saygısı ile sosyal medya bağımlılığı arasında negatif bir ilişki bulunmuş; beden imajının bu ilişkide kısmi aracılık rolü üstlendiği saptanmıştır (Çolak vd., 2023). Bu bulgu, ergenlerin sosyal medya bağımlılığının artmasıyla birlikte hem benlik saygılarının düştüğünü hem de beden imajı üzerinden kimlik algılarının olumsuz etkilendiğini göstermektedir.
Benzer şekilde, Nature Human Behaviour dergisinde yayımlanan bir araştırmada sosyal medya üzerinde yoğun sosyal karşılaştırma yapan ve bağımlılığa özgü davranışlar gösteren ergenlerde kimlik gelişiminin daha problemli ilerlediği; ayrıca bu grupta depresyon ve kaygı bozukluğu oranlarının daha yüksek olduğu bulunmuştur (Fassi vd., 2025).
Pozitif Yönler Ve Dayanıklı Faktörler
Sosyal medyanın kimlik gelişimine olumsuz etkilerinin yanında, doğru kullanıldığında sunduğu olumlu katkılar da vardır. Pérez-Torres (2024), sosyal medyanın ergenlere kimliklerini dışa vurma, yeni kültürlerle tanışma ve kendi kişiliklerini şekillendirme bakımından önemli bir alan sunduğunu belirtmektedir.
Ancak bu sürecin sağlıklı şekilde ilerlemesi, ailelerin, eğitimcilerin ve ruh sağlığı uzmanlarının desteğiyle mümkündür.
Güçlü aile içi iletişim, gençlerin çevrimiçi onay arayışını azaltabilir. Eğitim yoluyla geliştirilen dijital okuryazarlık, gençleri sosyal medyayı farkındalıklı ve eleştirel biçimde kullanmaya yönlendirir. Ayrıca çevrimdışı aktiviteler —spor, sanat, gönüllülük çalışmaları— kimlik gelişimini destekleyen alternatif deneyimler sağlar.
Sonuç
Ergenlik döneminde kimlik arayışı, bireyin psikolojik gelişiminde merkezi bir konudur. Sosyal medya, bu sürece hem katkı sağlayan hem de bağımlılık nedeniyle tehdit oluşturan çift yönlü bir faktördür.
Çalışmalar, sosyal medya bağımlılığının kimlik karmaşasını ve düşük benlik saygısını artırdığını; ancak bilinçli kullanımın kimlik keşfini desteklediğini göstermektedir.
Bu nedenle, ergenlerin sağlıklı kimlik gelişimi için ailelerin, öğretmenlerin ve ruh sağlığı uzmanlarının aktif rehberliği büyük önem taşımaktadır.
Kaynakça
-
Avci, H., Baams, L., & Kretschmer, T. (2025). A systematic review of social media use and adolescent identity development. Adolescent Research Review, 10(219–236).
-
Çolak, M., vd. (2023). Self-esteem and social media addiction level in adolescents: The mediating role of body image. Psychiatry International, 4(2), 137–147. https://doi.org/10.3390/psychiatryint4020014
-
Fassi, L., vd. (2025). Social media use in adolescents with and without mental health conditions. Nature Human Behaviour. https://doi.org/10.1038/s41562-025-02134-4
-
Pérez-Torres, V. (2024). A digital social mirror for identity development during adolescence: Self-presentation, social comparison, role model and online audience. Personality and Individual Differences, 212, 112049.
