Çocukların dünyayı algılama biçimleri, büyük ölçüde ebeveynlerinin onlara sunduğu duygusal iklim tarafından şekillenir. Özellikle anne kaygısı, çocuk için hem güven kaynağı hem de bir tür “duygusal ayna” işlevi görür. Ancak annenin kaygı düzeyinin yüksek olduğu durumlarda bu ayna çocuğa güven değil, endişe ve tehdit sinyalleri yansıtabilir.
Araştırmalar, annenin sahip olduğu kaygı düzeyinin yalnızca genetik yatkınlıkla sınırlı kalmadığını; ebeveynlik stilleri, bağlanma biçimleri, anne-çocuk iletişimi ve aile dinamikleri üzerinden çocuğa aktarıldığını göstermektedir (Murray, Creswell & Cooper, 2009; Whaley, Pinto & Sigman, 1999).
Kaygılı Annelerin Ebeveynlik Yaklaşımı
Kaygılı anneler sıklıkla aşırı koruyucu ya da denetleyici tutumlar sergiler. Bu tür bir ebeveynlik yaklaşımı, çocuğun özerklik duygusunu zedeler ve onun kendi başına baş etme becerilerini geliştirmesini engeller. Wood vd. (2003), kaygılı annelerin sergilediği koruyucu davranışların, çocuklarda kaygı belirtilerinin artmasına ve duygusal bağ düzenleme güçlüklerine yol açtığını vurgulamaktadır.
Başka bir ifadeyle, çocuk sürekli “anne olmadan başaramam” inancıyla büyüyebilir. Bu ise ilerleyen yaşlarda özgüven eksikliğine, bağımsız olmak ve bağımsız hareket etmek ile ilgili sorunlara kapı aralar.
Bağlanma Kuramı Perspektifi
Bağlanma kuramı perspektifinden bakıldığında, annenin kaygılı ve tutarsız davranışları, çocuğun güvenli bağlanma geliştirmesini zorlaştırır. Güvenli bağlanma kuramı, çocuğun ilerideki ilişkilerinde nasıl bağ kuracağına dair bir şablon sunar.
Eğer bu şablon kaygı üzerine kurulmuşsa, çocuk sosyal ilişkilerde çekingenlik yaşayabilir, başkalarına güvenmekte zorlanabilir veya iletişimi/ilişkiyi başlatmakla ilgili sorun yaşayabilir. Böylece anne için kaygı verici olan bir durum, çocuk için de tehdit olarak kodlanır.
Çocuğun Psikolojik Gelişimini Etkileyen Diğer Faktörler
Elbette çocukların psikolojik gelişimini yalnızca anne kaygısı ile açıklamak indirgemecilik olur. Genetik yatkınlıklar, çevresel stres faktörleri, ekonomik koşullar ve sosyal destek düzeyi ile iç/dış kaynak kapasitesi de bu gelişimde önemli rol oynar (Burstein, Ginsburg & Tein, 2010).
Ancak yapılan araştırmalar, anne kaygısının bu faktörler arasında en güçlü risk göstergelerinden biri olduğunu ortaya koymaktadır (Beidel & Turner, 1997). Özellikle gebelik ve doğum sonrası dönemde annenin yaşadığı kaygı, çocuğun uzun vadeli çocuk gelişimi ve duygusal uyumunu olumsuz etkileyebilmektedir (Bowen & Muhajarine, 2006).
Biyopsikososyal Perspektif ve Aile Sistemi
Biyopsikososyal model ise bu süreci daha bütüncül bir şekilde açıklamaktadır (Engel, 1977). Annenin kaygısı yalnızca bireysel bir sorun değil; aynı zamanda aile içi iletişim, sosyal destek ve çevresel stresle şekillenen çok boyutlu bir süreçtir.
Örneğin, kaygılı bir annenin eşinden ve ailesinden yeterli destek görmemesi, hem kendi ruhsal sağlığını hem de çocuğa yansıyan duygusal iklimi olumsuz etkiler. Dolayısıyla annenin kaygısı, bireysel bir duygu olmanın ötesine geçer ve tüm aile sistemini içine alır ve etkiler.
Sonuç: Anne Kaygısı ve Gelecek Nesiller
Sonuç olarak, çocukların duygusal ve davranışsal gelişiminde anne kaygısı kritik bir faktördür. Çocuklarda görülen kaygı, depresyon ve davranış sorunlarının önemli bir kısmı annenin kaygı düzeyi ve bunu nasıl gösterdiği ile ilişkilidir (Clavarino vd., 2009).
Bu durum, çocuklara yönelik koruyucu ruh sağlığı programlarında anne ruh sağlığının merkeze alınması gerektiğini ortaya koymaktadır. Psikolojik danışmanlık, ebeveynlik eğitimi ve aile destek programları, yalnızca annelerin değil, çocukların da uzun vadeli psikolojik iyi oluşuna katkı sağlayacaktır.
Unutulmamalıdır ki, çocuklar annelerinin duygularını yalnızca gözlemlemez; onları kendi iç dünyalarına taşır. Bir annenin taşıdığı kaygı, farkında olmadan çocuğun sırtına da yüklenir. Bu nedenle annelerin ruh sağlığını desteklemek, aslında geleceğin daha sağlıklı nesillerini inşa etmek anlamına gelir.
Anne ruh sağlığı sadece bireysel bir mesele değil, kuşaklar arası bir miras niteliğindedir. Bir annenin kaygısı, çocuğun hayatında güven duygusunu zedeleyebilir; ancak destekleyici ebeveynlik, psikolojik danışmanlık ve toplumsal farkındalık çalışmalarıyla bu döngüyü kırmak mümkündür.
Çocukların sağlıklı gelişimi için anne ruh sağlığının korunması, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde önceliklendirilmelidir. Bu nedenle, “endişeli bir annenin gölgesinde büyüyen” çocuklara yalnızca etiket koymak yerine, annelere de şefkatle yaklaşmak ve gerekli psikososyal destekleri sunmak, geleceğin daha sağlıklı nesillerini inşa etmenin anahtarı olacaktır.
Kaynakça
Beidel, D. C., & Turner, S. M. (1997). At risk for anxiety: I. Psychopathology in the offspring of anxious parents. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 36(7), 918–924. https://doi.org/10.1097/00004583-199707000-00013
Bowen, A., & Muhajarine, N. (2006). Prevalence of antenatal depression in women enrolled in an outreach program in Canada. Journal of Obstetric, Gynecologic & Neonatal Nursing, 35(4), 491–498. https://doi.org/10.1111/j.1552-6909.2006.00064.x
Burstein, M., Ginsburg, G. S., & Tein, J.-Y. (2010). Parental anxiety and child symptomatology: An examination of additive and interactive effects of parent psychopathology. Journal of Abnormal Child Psychology, 38(7), 897–909. https://doi.org/10.1007/s10802-010-9415-0
Clavarino, A. M., Mamun, A. A., O’Callaghan, M., Aird, R., Bor, W., O’Callaghan, F., Williams, G. M., Marrington, S., Najman, J. M., & Alati, R. (2009). Maternal anxiety and attention problems in children at 5 and 14 years. Journal of Attention Disorders, 13(6), 658–667. https://doi.org/10.1177/1087054709347203
Engel, G. L. (1977). The need for a new medical model: A challenge for biomedicine. Science, 196(4286), 129–136. https://doi.org/10.1126/science.847460
Murray, L., Creswell, C., & Cooper, P. J. (2009). The development of anxiety disorders in childhood: An integrative review. Psychological Medicine, 39(9), 1413–1423. https://doi.org/10.1017/S0033291709005157
Whaley, S. E., Pinto, A., & Sigman, M. (1999). Characterizing interactions between anxious mothers and their children. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 67(6), 826–836. https://doi.org/10.1037/0022-006X.67.6.826
Wood, J. J., McLeod, B. D., Sigman, M., Hwang, W. C., & Chu, B. C. (2003). Parenting and childhood anxiety: Theory, empirical findings, and future directions. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 44(1), 134–151. https://doi.org/10.1111/1469-7610.0010
