Oyuncak seçimi, çocukların hayatında yalnızca eğlenceli vakit geçirmelerini sağlayan basit bir etkinlik değildir. Oyuncaklar, onların dünyayı tanımalarında, hayal güçlerini geliştirmelerinde, sosyal beceriler kazanmalarında ve duygusal dengeyi öğrenmelerinde önemli birer araçtır. Bir çocuğun gelişiminde oyuncaklar, kimi zaman ilk öğretmen, kimi zaman da güven verici bir yol arkadaşı rolünü üstlenir.
Bu nedenle doğru oyuncak seçimi, ebeveynler için sıradan bir alışverişten çok daha fazlasını ifade eder. Yanlış seçilen bir oyuncak çocuğun ilgisini çekmezken, doğru seçilen bir oyuncak hem eğlenceli vakit geçirmesini sağlar hem de bilişsel, duygusal ve sosyal gelişimine doğrudan katkıda bulunur.
Yaşa Uygunluk ve Gelişimsel İhtiyaçlar
Çocuk gelişimi açısından oyuncak seçiminde ilk bakılması gereken unsur, çocuğun yaşına uygunluktur. Çocukların gelişimsel ihtiyaçları ve oyunla kurdukları bağ, yaşa göre değişiklik gösterir. Bir yaşındaki çocuk dokunma, sallama, itme ve çekme yoluyla dünyayı keşfederken, üç yaşındaki bir çocuk sembolik oyunlara yönelir ve bir nesneyi başka bir nesnenin yerine koyarak hayal gücünü harekete geçirir.
Bu nedenle oyuncak seçiminde yalnızca kutunun üzerindeki yaş etiketi yeterli değildir. Ebeveynler, çocuklarının gelişim hızını, çevresinden gördüklerini ve ilgi alanlarını gözlemleyerek seçim yapmalıdır. Örneğin, doğayı keşfetmeyi seven bir çocuğa bahçe setleri veya böcek gözlem kutuları almak hem eğlenceli hem de öğretici olacaktır.
Oyuncak Güvenliği ve Malzeme Kalitesi
Seçilecek oyuncağın güvenliği de en az yaş uygunluğu kadar önemlidir. Oyuncağın üretiminde kullanılan malzemeler toksik olmamalı, keskin kenarlar barındırmamalı ve kolay kırılmamalıdır. Özellikle küçük parçalar üç yaş altı çocuklar için ciddi tehlikeler yaratabilir.
Bunun yanında oyuncağın ağırlığı, boyutu ve çocuğun onu taşıma kapasitesine uygunluğu da göz önünde bulundurulmalıdır. Oyuncakla oynarken çocuğun zorlanmaması, oyunu güvenle sürdürmesine olanak sağlar. Ayrıca köşeleri yuvarlatılmış, yumuşak materyallerden üretilmiş oyuncaklar, olası kazalarda çocuğun zarar görme riskini en aza indirir.
Duygusal Güvenlik ve Toplumsal Cinsiyet Kalıpları
Doğru oyuncak seçimi, yalnızca fiziksel güvenliği sağlamakla sınırlı değildir; aynı zamanda çocuğun duygusal güvenliğini de desteklemelidir. Oyuncakların tasarımı, renkleri ve dokusu çocukta olumlu duygular uyandırmalıdır.
Korkutucu veya olumsuz çağrışımlar yapacak tasarımlar, çocuğun oyuncağa yaklaşımını ve oyunla kuracağı ilişkiyi olumsuz etkileyebilir. Bununla birlikte, oyuncak seçiminde toplumsal cinsiyet kalıplarından uzak durmak çok önemlidir. Kız çocuklarına yalnızca pembe, erkek çocuklarına yalnızca mavi oyuncak sunmak, çocukların oyun deneyimlerini sınırlar. Oysa yaratıcı ve kapsayıcı tasarımlar, tüm çocukların hayal gücünü özgürce kullanmasına imkân verir.
Yaratıcılığı ve Başarı Duygusunu Destekleyen Oyuncaklar
Oyuncakların çocukların yaratıcılığını geliştirmesi ve başarı duygusu kazandırması da seçim sürecinde dikkate alınmalıdır. Ebeveynlerin sıkça düştüğü hata, çocuklarını bir anda ileri seviyedeki oyuncaklarla tanıştırmaktır. Ancak gelişimsel olarak hazır olmadığı bir oyuncakla karşılaşan çocuk, başarısızlık hissi yaşayabilir.
Bunun yerine çocuğun mevcut seviyesine uygun oyuncaklarla başlaması, başarı duygusunu yaşaması ve ardından aşamalı olarak daha zorlayıcı oyuncaklara geçmesi en sağlıklı yöntemdir. Örneğin, küçük parça sayısına sahip yapbozlarla başlayan bir çocuk, ilerleyen dönemlerde daha karmaşık yapbozları rahatlıkla tamamlayabilir.
Oyun Değeri ve Dikkat Gelişimi
Çocuğun gelişimini destekleyen bir başka unsur da oyuncakların “oyun değeri”dir. Oyun değeri yüksek oyuncaklar, farklı şekillerde kullanılabilen, uzun süre ilgi uyandıran ve hayal gücünü tetikleyen oyuncaklardır. Basit bir blok seti bile çocuk tarafından defalarca farklı şekillerde kullanılabilirken, çok sınırlı işlevi olan oyuncaklar kısa sürede ilgi kaybına yol açar.
Ayrıca evde çok fazla oyuncak bulundurmak yerine daha az ama nitelikli oyuncak tercih etmek, çocuğun dikkatini toplamasına ve oyuna daha derinlemesine odaklanmasına yardımcı olur.
Ebeveyn Rehberliği ve Oyuncak Alışverişi
Ebeveyn rehberliği, oyuncak alışverişi sürecinde en az oyuncağın kendisi kadar önemlidir. Ebeveynlerin alışverişe çıkmadan önce çocuklarıyla konuşarak onların isteklerini öğrenmesi, hem aile içi iletişimi güçlendirir hem de çocuğun karar sürecine katılımını sağlar. Bu durum, çocuğun kendini değerli hissetmesine katkıda bulunur.
Ayrıca oyuncak satın alınacak yerin güvenilir olması, satıcının oyuncaklar hakkında bilgi sahibi olması ve ürünlerin sertifikalı, standartlara uygun şekilde üretilmesi alışverişin kalitesini artırır.
Sonuç: Oyuncaklar Çocukların Yol Arkadaşıdır
Sonuç olarak, oyuncaklar çocukların yalnızca eğlenmesi için alınan basit nesneler değildir. Onlar, çocuğun gelişiminde birer yol arkadaşıdır. Doğru oyuncak seçimi, çocuğun bilişsel becerilerini destekler, sosyal ilişkilerini geliştirir, özgüvenini artırır ve hayal dünyasına katkıda bulunur.
Ebeveynlerin oyuncak seçerken güvenliği, yaşa uygunluğu, oyun değerini, yaratıcılığı teşvik etmesini ve toplumsal cinsiyet kalıplarından uzak olmasını göz önünde bulundurması, çocukların daha sağlıklı bir gelişim süreci geçirmesine yardımcı olur.
Her oyuncak, çocuğun dünyasına açılan yeni bir pencere gibidir. Bu nedenle oyuncak seçiminde bilinçli davranmak, çocuğun gelişim yolculuğuna yapılabilecek en değerli katkılardan biridir.
Çocuklarımızla keyifli, mutlu ve oyunlu günler dileriz.
Berkay Korkmaz
17.09.2023
Kaynakça
Yazı kısmında alınan dersler, eğitimler ve staj süresince uzmanlarla yapılan sohbetlerde alınan notlar kaynak olarak kullanılmıştır. Revize talebi sonrası aşağıdaki makalelerden de okumalar yapılmış ve kaynak olarak kullanılmıştır:
● International Journal of Contemporary Pediatrics (IJP). (2023). Factors influencing parents’ toy selection: A cross-sectional study. International Journal of Contemporary Pediatrics, 10(2).
● JCFS Chicago. (2018). Less is more: Toys and their impact on children’s cognitive and neurological development.
● Kahriman-Öztürk, D., & diğerleri. (2022). Toy preferences of preschool children and influencing factors. Frontiers in Psychology.
● Yilmaz, A., & diğerleri. (2023). Preschool children’s toy preferences and perceptions. Frontiers in Pediatrics.
