Çölyak: Yalnız Değilsin, Toplumla Berabersin!

Çölyak; genetik yatkınlık gösteren bireylerde glüten adı verilen proteinin tüketilmesi dahilinde, ince bağırsağın yüzeyinde hasara yol açması ve bağışıklık sisteminin zayıflaması sebebiyle ortaya çıkmaktadır.
Glüten; arpa, buğday, yulaf başta olmak üzere birçok tahılda bulunmaktadır. Sanılanın aksine glüten yalnızca besinlerde değil, aynı zamanda kozmetik ürünleri, temizlik ürünleri, kişisel bakım ürünlerinin de içinde bulunmaktadır.
Çölyak tanısı ardından kişinin, yaşamının birçok alanında bulunan glütene dikkat etmesi gerekmektedir.

TANI SONRASI

Anlık değişimler genel anlamda kişilere öngörebilirliğin zayıflığından ötürü kaygı uyandırıcı gelebilmektedir. Bu yüzden çoğu zaman benimsediğimiz, tanıdık olan konfor alanında kalmayı tercih edebilmekteyiz.
Size güvende hissettiren alandan uzaklaşmamak için değişmeyi reddettiğiniz oldu mu?
Çölyak tanısı da anlık değişim perspektifinde ele alınabilir. Kişi artık daha önce hiç deneyimlemediği, kontrol alanının dışında, kuralların yer aldığı bir alana tanı ile birlikte giriş yapmıştır. Bu girişi diğer alanlardan ayıran ise kişinin bireysel kararının sınırları içerisinde yer almıyor olmasıdır.
Çölyak tanısı ardından kişideki ilk tepkiler duygusal tepkilerdir. İlk duygusal tepki şok olsa da yaşamın anlık bir tanı ile birlikte değişimi kişide korku ve kaygı duygularını da uyandırabilmektedir.
Tanılar; yaşama dair sorgulamaları, kayıplar ile ilintili düşünceleri, yalnızlık hissini, cezalandırıldığına dair inancı beraberinde getirebilirken bu periyodun devamını da uyum süreci, adaptasyon izlemektedir. Kişinin yaşadığı; yaşama dair sorgulamaları, “neden ben?” düşüncelerini, inkâr etmeyi, kayıpların kişideki yansımaları vb. evreleri “yas süreci” olarak adlandırabiliriz. Bunların beraberinde yas süreci döngüsü kabullenme ile sonlanır.
Yas süreci, kaybın deneyimlenmesi ve entegrasyonuyla ilintilidir.
İçinde bulunduğu durumu tanımak, detayları hakkında bilgi edinmek kişiyi rahatlatır ve kontrol hissini pekiştirir. Kişi için bilinmez olan alan, bilgi edindikçe şeffaflaşır. Bu durum da beraberinde kişiyi rahatlatan bir unsur haline gelir ve uyum sürecini olumlu yönde etkiler.
Toplumun içinde bulunan bireylerin ortak noktada kesiştiği alanlar bir bütünlük olarak lanse edilirken, kesişimin dışında kalan kısım ise farklı, ayrışmış, alışılmışın dışı olarak görülebilmektedir.
Toplumun genelinde alışılmışın dışı olarak görülen kısımlara inanç, fiziksel görünüm, ideoloji, vegan yaşam tarzı, komün yaşam, çeşitli patolojiler, tanılar vb. örnekler verebileceğimiz gibi bu örneklerin çeşitli kombinasyonlarla ne kadar genişletilebileceğini de göz önünde bulundurmalıyız. Örneklerin genişliğiyle birlikte her bireyin neredeyse en az bir alanda toplumdan ayrıştığını, alışılmışın dışında bulunduğunu söyleyebiliriz.
Çölyak tanısı ardından da kişiler toplumdan ayrışmış hissedebilmektedirler. Bu ayrışma kişinin yeni kimliğini kabul ve uyum sürecini etkilemektedir. Kişi toplumun ayrıştırdığı alanları kendinde ayrıştırmaya, reddetmeye başlayabilir ve bu da uyum sürecini zorlaştıran bir unsurdur.
Bu çerçevede toplumun bilinçlendirilmesini oldukça kıymetli buluyorum. Yazının yazılış amacı da kıymetli bulduğum bu alana hizmet etmektir.
Yalnızlık ve ayrışmışlık hislerinin panzehiri olarak sosyal destek, topluluklara katılım oldukça işlevseldir. Bizden bir parça bulduğumuz, benzerlikler gördüğümüz çevrelerde kendimizi daha güvende hissederiz.
Yaşadığımız zorlukları, aştığımız engelleri bir başkasının da yaşadığını ve o engellerle karşılaştığını görmek kişiye “yalnız değilmişim”i düşündüren bir noktadır.
Bireyin yeni yaşam stiliyle barışması, bu durumu yeni kimliğinin bir parçası olarak kabul etmesi psikolojik iyi halini güçlendirir.

KÜÇÜK YAŞTA ALINAN ÇÖLYAK TANISI VE EBEVEYN ROLÜ

Küçük yaşta alınan Çölyak tanısında ebeveyn rolü büyük öneme sahiptir. Tanıyla birlikte çocuğun yaşamında meydana gelen değişimler onu korkutabilir çünkü yaşı gereği, tükettiği gıdanın sağlığına etkisini anlamlandıramayabilir.
Ebeveynin süreç boyunca gelişimi, çocuğun gelişimini de beraberinde getirir. Ebeveynin kararlılığı, çocuğun da kendi yaşamındaki kararlılığını şekillendirir. Bu kararlılığın temelini ise edinilen bilgiler oluşturmaktadır.
Ebeveynin Çölyak hakkında edindiği bilgiler süreci şekillendiren bir unsurdur. Ebeveyn bilgi edindikçe, çocuğun Çölyakı anlamlandırması ve uyum süreci de paralelinde olumlu etkilenir.
Ebeveynin süreci olumlu ve destekleyici iletişimle sürdürüyor olması çocuğun güvende hissetmesini kolaylaştırır.
Çocuğa Çölyakın anlatılması ve süreci anlamlandırması açısından uzman desteğinin kıymeti büyüktür.
Okul çağındaki çocuklar için öğretmenlerin, okul personellerinin Çölyak hakkında bilgilendirilmesi ve farkındalık kazanmaları sürecin önemli bir parçasıdır.
Ayrışma perspektifinden bakıldığında küçük yaştaki bireylerde de akranlarından ayrı, farklı, toplumdan dışlanmış hissedilmesi muhtemeldir.
Ebeveyn ve okul iş birliğinde bu süreç çocuğa daha güvende hissedeceği bir ortam açacaktır.
Aynı zamanda çocuğun yemek hazırlama sürecine dahil olması, çocuğun kontrol ve sorumluluk hissinin gelişmesine yardımcı olacaktır.

SONUÇ

Çölyak tanısı ardından kişinin yaşamının birçok alanında değişim yaşanmaktadır. Bu değişimin başında ise beslenme şekli gelmektedir.
Değişen yaşam koşullarına uyum sürecini kolaylaştıran etmenler mevcuttur. Kişinin yaşamının yeni parçası ile ilgili detaylı bilgiler edinip durumu anlamlandırıyor olması, kontrol hissini güçlendirmektedir.
Bununla birlikte ayrışmışlık hissinden çıkmak için sosyal ortamlara katılıyor olmak, yalnızlık hissinin hafiflemesine yardımcı olmaktadır.
Süreci kolaylaştıran diğer etmenler de yazıda işlenmiş olup, küçük yaşta alınan Çölyak tanısında ebeveyn rolüne de değinilmiştir.