Günümüz çocukları hızlı bir dünyanın içinde büyüyor. Sürekli değişen rutinler, ekranlar ve yüksek beklentiler onların iç dünyasında yoğun duygular, karmaşık düşünceler ve zaman zaman kontrol edilmesi zor tepkiler yaratabiliyor. Bu noktada mindfulness, çocukların duygularını tanımalarına, anlamlandırmalarına ve daha sağlıklı biçimde düzenlemelerine yardımcı olan güçlü bir araç olarak öne çıkıyor.

Son yıllarda yapılan araştırmalar, mindfulness temelli uygulamaların çocuklarda dikkat, özdenetim ve duygusal dayanıklılığı geliştirdiğini gösteriyor (Suárez-García ve ark., 2020; Treves ve ark., 2023).

Mindfulness Nedir ve Çocuklara Ne Kazandırır?

Mindfulness, Jon Kabat-Zinn’in (1994) tanımıyla “şu ana, kasıtlı olarak ve yargısız bir şekilde dikkat etmek” anlamına gelir. Çocuklar için mindfulness, uzun meditasyonlardan çok nefes farkındalığı, bedeni hissetmek, duyguları gözlemlemek ve anın içinde kalmayı öğrenmekle ilgilidir.

Çocuklara uyarlanmış programlarda bu pratikler oyunlarla, kısa egzersizlerle ve hikâyelerle birleştirilir (Sop & Hançer, 2024). 7–9 yaş arası çocuklarla yapılan bir okul temelli araştırmada, sekiz haftalık mindfulness eğitiminin olumsuz duygu durumunu anlamlı biçimde azalttığı ve çocukların farkındalık düzeyini arttırdığı bulunmuştur (Suárez-García ve ark., 2020).

Benzer şekilde erken çocukluk dönemine odaklanan çalışmalar, mindfulness uygulamalarının dikkat süresini, empatiyi ve duygu düzenleme becerisini güçlendirdiğini göstermektedir (Sop & Hançer, 2024).

Duygu Düzenleme ile Nasıl Bağlantılıdır?

Duygu düzenleme, bireyin yoğun duyguları tanıyabilmesi, anlamlandırabilmesi ve uygun biçimde ifade edebilmesidir. Bu beceri çocukluk döneminde gelişir ve yeterince desteklenmediğinde kaygı, öfke ya da aşırı içe kapanma gibi sorunlara yol açabilir.

Mindfulness bu noktada çocuklara üç önemli beceri kazandırır:

• Duyguları Fark Etmek: “Şu anda öfkeliyim ve bu duyguyu hissetmem normal.” diyebilmek.

• Tepkileri Yavaşlatma: Otomatik tepkiler yerine bilinçli seçimler yapabilmek.

• Empati Becerisini Geliştirmek: Başkalarının duygularını fark etme ve anlayabilme becerisi.

Çocuk ve ergenlerle yapılan sistematik bir derleme, grup halinde yürütülen mindfulness programlarının duygu düzenleme ve genel psikolojik iyilik hâlini belirgin şekilde artırdığını göstermiştir (Journal of Child and Family Studies, 2023).

Günlük Hayatta Nasıl Uygulanabilir?

Aileler ve öğretmenler mindfulness’ı günlük rutine kolayca dahil edebilirler:

• Farkındalık nefesi: Bir olay sonrasında çocukla birlikte derin nefes alıp “şu anda ne hissediyorum?” sorusunu sormak.

• Duygu haritası: Çocuğun gün içinde hissettiklerini renklerle ya da sembollerle ifade etmesine fırsat vermek; çocuğa bunları nerede hissettiklerini sormak da farkındalığa neden olacaktır.

• Farkındalık oyunları: “Sessiz dinleme” ya da “kalbini dinle” gibi bir dakikalık aktiviteler.

• Ekran öncesi kısa mola: Dijital etkinliklerden önce beş dakikalık farkındalık nefesi.

Okullarda haftada bir veya iki kez yapılan 10 dakikalık mindfulness çalışmaları bile çocukların dikkat ve duygu düzenleme becerilerinde gözle görülür gelişmelere yol açabiliyor (Mindfulness, 2023).

Sınırlamalar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Mindfulness, tek başına her sorunu çözen bir yöntem değildir. Sistematik incelemeler, etkinin çocuğun yaşına, uygulamanın süresine ve öğretim biçimine göre değiştiğini; bazı çalışmaların da metodolojik sınırlılıklar taşıdığını göstermektedir (Mindfulness, 2023).

Bu nedenle mindfulness, “mucizevi bir teknik” değil; düzenli pratik, güvenli bir ortam ve duygusal destekle birlikte yürütüldüğünde etkili bir yaklaşımdır.

Sonuç

Mindfulness, çocuklara zihinleriyle dost olmayı öğretir.
Duygularını bastırmadan fark etmeyi, düşüncelerini yargılamadan gözlemlemeyi ve sakinleşmeyi öğrenen bir çocuk, duygusal olarak daha dayanıklı hale gelir.

Her gün birkaç dakikalık bilinçli nefes ya da farkındalık pratiği, çocukların iç dünyasında büyük değişimler yaratabilir. Duygular geçicidir ama onlarla kurulan sağlıklı ilişki, yaşam boyu sürecek bir güçtür.

Kaynakça

Sop, A., & Hançer, B. (2024). Effects of mindfulness-based practices on children’s self-regulation: A review on early childhood research. HAYEF: Journal of Education, 21(1), 66-73.
Suárez-García, Z., Álvarez-García, D., García-Redondo, P., & Rodríguez, C. (2020). The effect of a mindfulness-based intervention on attention, self-control, and aggressiveness in primary school pupils. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(7), 2447.
Treves, I. N., Li, C. E., Wang, K. L., et al. (2023). Mindfulness supports emotional resilience in children during the COVID-19 pandemic. PLOS ONE, 18(7), e0278501.
Do group mindfulness-based interventions improve emotion regulation in children? (2023). Journal of Child and Family Studies.
The effectiveness of school-based mindfulness and cognitive behavioural programmes to improve emotional regulation in 7–12-year-olds: A systematic review and meta-analysis. (2023). Mindfulness.