Borderline kişilik bozukluğu (sınırda kişilik bozukluğu), genellikle genç erişkinlik döneminde başlayan, kişiler arası ilişkilerde düzensizlik, kimlik karmaşası, süreğen boşluk duygusu, dürtüsellik, intihar davranışları ve terkedilmeye karşı aşırı hassasiyet ile karakterize bir kişilik bozukluğudur. Bu bozukluk, bireylerin duygusal ve davranışsal istikrarsızlık yaşamasına yol açabilir, ve genellikle profesyonel destek gerektirir.
DSM-5 Tanı Kriterleri:
- Terk edilmekten kaçınmak için çılgınca çaba göstermek: Partnerin ya da yakınlarının terk edilmesinden korkulması ve buna karşı aşırı bir savunma davranışı sergilenmesi.
- Süreğen boşluk duygusu: Bireylerin kimliklerini ve yerlerini bulmakta güçlük çekmeleri (ben kimim, buraya ait değilim gibi duygular).
- Gözünde aşırı büyütme ve yerin dibine sokma (idealizasyon-değersizleştirme): Bireylerin birini ya da bir durumu ya aşırı değerli görmesi ya da tamamen değersizleştirmesi.
- Duygulanımda tutarsızlık: Kısa süreli duygusal değişimler, bir anda neşeli olup sonra aniden depresif hissetmek.
- Kimlik karmaşası: Bireylerin kendilik algısının tutarsız olması.
- Öfke denetiminde güçlük: Öfkenin yönetilememesi ve bu nedenle sık sık kavgaya karışmak.
- Kendine zarar verici dürtüsel davranışlar: Madde kullanımı, güvensiz seks, aşırı para harcama gibi kendine zarar verici davranışlar.
- Zorlanmayla ilişkili, anlık kuşku içeren düşünceler ya da ağır çözülme hali: Kişi, gerçeklikten kopma, kimlik kaybı ya da zihinsel karışıklık yaşayabilir.
- İntihar girişimleri, özkıyım tehditleri ve eylemleri: Bu kişilerde intihar düşünceleri ve davranışları sıkça görülür.
Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğuna Sahip Olan Bireylerin Romantik İlişkileri Nasıl Olur?
Borderline kişilik bozukluğu olan bireylerin romantik ilişkilerinde belirgin zorluklar ortaya çıkabilir. Bu kişiler, terk edilmekten aşırı korktukları için ilişkilerde kaygı ve stres yaşarlar. İlişkilerde partnerlerini çok hızlı bir şekilde idealizeedebilir, ardından en küçük bir hayal kırıklığı durumunda onları değersizleştirebilirler. Bu durum, ilişkinin dengesiz bir hal almasına yol açabilir.
- Yoğun duygusal inişler ve çıkışlar: Birey, başlangıçta partnerini kusursuz olarak görse de zamanla partnerinin imajını karşılamadığını fark edebilir ve ilişkisini aniden değersizleştirebilir. Bu duygu değişimleri, ilişkilerin sürdürülebilirliğini zorlaştırır.
- Bağlantı kurma ve terk edilme korkusu: Bu bireyler, partnerlerini kaybetme korkusuyla ilişkilerinde aşırı bağlı olabilirler. Bu durum partneri de yorabilir, çünkü sürekli bir yakınlık ihtiyacı ve terkedilme korkusu söz konusu olabilir.
- Dürtüsel davranışlar: Terk edilme korkusu, bireylerde öfke ya da kendine zarar verme gibi dürtüsel davranışlar tetikleyebilir.
Bu özellikler, ilişkilerin toksik hale gelmesine yol açabilir ve partnerin de sürekli duygusal dalgalanmalara maruz kalmasına sebep olabilir.
Borderline İlişki Kontrol Altında Tutulup, Yönetilebilir Mi?
Evet, kontrol altına alınabilir ancak bu, oldukça fazla çaba gerektirir. Borderline kişilik bozukluğu olan bireylerle sağlıklı bir ilişki sürdürebilmek için bazı öneriler şunlardır:
- Çift terapisi almak: İç çatışmalar ve bilinçdışı süreçler üzerine çalışmak için terapi alınması faydalıdır. Diyalektik Davranış Terapisi (DBT) ve psikodinamik terapi, bu konuda etkili yaklaşımlar sunabilir.
- Sınır koymak: Sağlıklı bir ilişki sürdürmek için partnerlerin birbirlerine sağlıklı sınırlar koyması gerekir. Bu sınırlar, ilişkinin dengesini korumaya yardımcı olur.
- Empati kurmak ve saygı göstermek: Partnerin geçmiş yaşantılarını anlamaya çalışmak, ilişkiye duygu katacaktır.
- Etiketlememek: Partneri, kişilik bozukluğu nedeniyle yaftalamak ya da değersizleştirmek yerine, anlamaya çalışmak ve destek olmak önemlidir.
- Kendinize de özen göstermek: Partnerin değişken ruh hallerinden etkilenmemek için kendi duygusal sağlığınızı korumak önemlidir.
- Tetikleyen faktörleri tanımak: Borderline bireylerin tetikleyicileri olabilir. Bu tetikleyicileri anlamak, duygusal patlamaların önüne geçmekte yardımcı olabilir.
Borderline Kişilik Bozukluğunun Tedavisi
Borderline kişilik bozukluğunun tedavisinde farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Bunlar arasında:
- Farmakoterapi: Bozuklukla birlikte gelişen eşlik eden psikiyatrik sorunlar (depresyon, anksiyete) için ilaç tedavisi uygulanabilir.
- Psikoterapi: Bireysel ya da grup terapileri, diyalektik davranış terapisi (DBT) gibi yaklaşımlar oldukça etkili olabilir. Bu tedavi türleri, bireyin kendisini anlamasına ve duygusal patlamaları yönetmesine yardımcı olur.
- İnanç ve içgörü: Bireylerin iyileşmeye istekli olmaları, tedavi sürecinde oldukça önemlidir. İyileşmeye dair güçlü bir içgörü ve inanç, başarı oranını artırır.
Borderline Bireylerle Nasıl Anlaşırız?
Borderline kişilik bozukluğu olan bireylerle sağlıklı bir ilişki sürdürebilmek için şu faktörlere dikkat edebilirsiniz:
- Net ve belirgin sınırlar koyun.
- Empati gösterin ve sabırlı olun.
- Partnerinize profesyonel destek almasını teşvik edin.
- Duygusal patlamalara hazırlıklı olun, ancak tartışmaların da yapıcı olmasına dikkat edin.
Tamamen İyileşmek Mümkün Mü?
Borderline (sınırda) kişilik bozukluğunun tedavi süreci zor olsa da doğru bir tedaviyle
bireylerin iyileşmesi mümkündür. Ancak, farmakolojik tedavi tek başına yeterli olmayabilir.
Dolayısıyla başarılı bir terapi süreci, borderline bireylerin tedavisinde oldukça önemlidir.
